11. Jać was chrzczę wodą. I to prosto przeciw Lutrom i Kalwinom, którzy chrzest P. Chrystusów z Janowym równają. Co nie przeto czynią, aby chrzest Janów wsławili: ale iżby chrzest P. Chrystusów zelżyli: powiadając, iż on nie miał większej mocy do odpuszczenia grzechów, i dostąpienia łaski i usprawiedliwienia, niżli Janów: Aby ztąd prowadzili rozliczne swe błędy, któremi ludzie zwodzą, twierdząc, iż chrzest nie gładzi grzechów i nie czyni człowieka ani czystszym, ani sprawiedliwszym, niżeli był pierwej: a iż dziatkom do zbawienia nic nie pomaga; ale dosyć na tem, że się rodzą z rodziców chrześcijańskich. Lecz uważywszy miejsca, przy tym wierszu naznaczone, snadnie poznasz, iż słusznie święte Trydentskie Concilium za heretyki przeklęte osądziło one, którzy tęż moc dają chrztowi Janowemu, którą i Chrystusowemu. Sessio 7, can. 1, Hieron. in Matth.

11. Ten was ochrzci Duchem S. i ogniem. Hieronim s. to miejsce tak wykłada: Albo iz Duch Ś. jest ogniem, jako świadczą Dzieje Apostolskie: albo iż na tym świecie bywamy ochrzczeni Duchem: a na onym ogniem. Którego wykładu i Paweł podpiera, mówiąc: iż każdego robotę, jakaby była, ogień sprobuje. A nie tylko Hieronim ś, ale i lilarius i Chryzostom, i Ambroży, i Beda, i pospolicie wszyscy wykładacze Pisma ś. na to się zgadzają, że dla tego tu przydano słówko ogniem: iz po chrzcie Chrystusowym następuje ogień utrapienia, i ogień sądu Bożego, i ogień czyscowy. Dzie. 2, 3. 1. Kor. 3, 15.

12. Wyczyści bojowisko swoje. To bojowisko jestci kościół Boży tu na ziemi jeszcze bojujący: w którym są tak źli, jako i dobrzy, tu przez pszenicę i plewy oznaczeni: aż się w dzień sądny stanie jednych od drugich odłączenie. Co też jest przeciw nowowiernikom dzisiejszym: którzy mówią, że w Kościele nie są, jedno dobrzy. 16. I widział Ducha Bożego. Tajemnica Trójce S. w tym się chrzcie okazuje: Pan się chrzci, Duch S. zstępuje w osobie gołębice: a głos Ojca, świadectwo Synowi dającego, był słyszany. Hieronymus in Matthaeum.

17. W którymem upodobał sobie. W łacińskim Complacui, a w greckim v tudoxio które słowo LXX. tlumacze wprowadzili, bo gdziekolwiek w żydowskim jest, tam LXX kładą évdoxɛiv Psal. 39, v. 14; 43, v. 4; i 149, v. 4. A tak według słowa żydowskiego i greckie sidoxsiv ma być rozumiane. A iż żydowskie, acz wiele inszych, ale znaczy też, ubłagać i przejednać, tedyć i tu, w którym upodobał sobie, nie znaczy, którego miłuję, ale w którym chcę bydź ubłagany. Bo chciał tu Bóg Ojciec zaraz pokazać, dla czego Syna swojego posłał.

CAPUT IV.

ROZDZIAŁ 4.

O poście i kuszeniu P. Jezusa; powołanie Piotra, Andrzeja, Jakóba i Jana.

1. Tunc Jesus ductus est in desertum a Spiritu, ut tentaretur a diabolo. (Marc. 1, 12. Luc. 4, 1). 2. Et cum jejunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus, postea esuriit.

3. Et accedens tentator dixit ei: Si Filius Dei es, dic, ut lapides isti panes fiant.

4. Qui respondens dixit: Scriptum est: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. (Deut. 8, 3. Luc. 4, 4).

5. Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civitatem, et statuit eum super pinnaculum templi, 6. et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te de

R. 4.-1. Tedy. Natychmiast, jak to wyraził ś. Marek, r. 1, 12. Zawiedzion. Nie zmuszony, lecz dobrowolnie; s. Marek wyraził się, Duch wygnał go, nie Oznaczając przez to, że gwałt zadany został Chrystusovi, lecz pokazując wielką skuteczność i działalność Ducha ś. Na puszczą. Patrz Wujka. Od Ducha Aby był kuszon od djabła. Aby walczył z szatanem, a doświadczywszy jego pokus mógł powiedzieć: Idzie książe świata tego, a we mnie nic niema. Jan. 14, 30.

Świętego.

1. Tedy Jezus był zawiedzion na pusczą od Ducha, aby był kuszon od dyabła.

2. A gdy pościł cztérdzieści dni, y cztérdzieści nocy, potym łaknął.

3. Y przystąpiwszy kusiciel, rzékł mu: Jeslis iest Syn Boży, rzecz, aby te kamienie stało się

chlebem.

4. Który odpowiadaiąc, rzekł: Napisano iest: Nie samym chlebem żywie człowiek: ale wszelkim słowem, które pochodzi z ust Bożych.

5. Tedy go wziął dyabeł do miasta świętego, y postawił go na ganku kościelnym, 6. y rzekł mu: Jeslis iest Syn Boży, spuść się

4. Nie samym chlebem. Myśl ta: Bóg nie potrzebuje zwyczajnego pokarmu, żeby utrzymywał sługi swoje; może bowiem jednem słowem nowy pokarm stworzyć dla ich nasycenia. Świadectwo to jest wyjęte z Deut. 8, 3, gdzie czytamy: Trapil cię niedostatkiem, i dał ci pokarm mannę, którejś nieznał ty i ojcowie twoi; abyć okazał, iż nie samym chlebem żyje człowiek, ale wszelkiem słowem, które wychodzi z ust Pańskich. Żywie. Po grecku żyć będzie, to jest, jeśli Bóg tak zechce. Które pochodzi. Które Bóg wyrzeknie, czyli na jego wolę i rozkaz.

5. Tedy. Była to druga z kolei pokusa; następuje bowiem, wziął go zaś, czyli znowu; nareszcie się dodaje, tedy opuścił go, i t. d. A zatem ś. Łukasz, który tę pokusę nie na drugiem miejsca położył, lecz na trzeciem, rzecz tę samą przedstawił; na porządek zaś, w jakim się to działo, nie zwracał uwagi. — Miasta świętego. Jerozolimy. Na ganku. W greckim na skrzydle. Rozumie obwód czyli kratę dachu, która zwykle się przydawała, iżby mniej baczni chodząc po płaskim dachu nie spadli na dół.

-

6. Albowiem napisano jest. Nadużywa szatan świadectwa Pisma s.; nie chciał bowiem Duch s. pokazać, iż każdy sprawiedliwy cokolwiek przedsiębierze, czy to roztropnie czy nierozmyślnie, źle czy dobrze, będzie 3

et Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare (erant enim piscatores), (Marc. 1, 16. Luc. 5, 2).

19. et ait illis: Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum.

20. At illi continuo relictis retibus secuti sunt

eum.

21. Et procedens inde, vidit alios duos fratres, Jacobum Żebedaei, et Joannem fratrem ejus, in navi cum Zebedaeo patre eorum, reficientes retia sua: et vocavit eos.

22. Illi autem statim relictis retibus et patre, secuti sunt eum.

23. Et circuibat Jesus totam Galilaeam, docens in synagogis eorum, et praedicans evangelium regni: et sanans omnem languorem et omnem infirmitatem in populo.

24. Et abiit opinio ejus in totam Syriam: et obtulerunt ei omnes male habentes, variis languoribus, et tormentis comprehensos, et qui daemonia habebant, et lunaticos, et paralyticos, et curavit eos.

25. Et secutae sunt eum turbae multae de Galilaea, et Decapoli, et de Jerosolymis, et de Judaea, et de trans Jordanem. (Marc. 3, 7. Luc. 6, 17).

wią Piotrem, y Andrzeia brata iego, zapusczaiące sieci w morze (abowiem byli rybitwi),

19. y rzekł im: Pódźcie za mną, a uczynię was że się staniecie rybitwami ludzi.

20. A oni natychmiast opuściwszy sieci, szli za nim.

21. A postąpiwszy ztamtąd, uyźrzał drugich dwu braciey, Jakuba Zebedeuszowego, y Jana brata iego, w łodzi z Zebedeuszem oycem ich, oprawuiąc sieci swoie: y wezwał ich.

22. A oni natychmiast opuściwszy sieci y oyca, szli za nim.

23. Y obchodził Jezus wszytkę Galileą, nauczaiąc w boźnicach ich, y przepowiadaiąc Ewanielią królestwa: a uzdrawiaiąc wszelaką chorobę y wszelaką niemoc między ludem.

24. Y rozeszła się sława iego po wszytkiey Syriiey: y przynosili mu wszytkie źle się maiace, rozmaitemi chorobami y dręczeniem zięte: y którzy dyabelstwa mieli, y lunatyki, y powie trzem ruszone: y uzdrowił ie.

25. Y szły za nim wielkie rzesze od Galileiey, y Dekapolu, y z Jeruzalem, y z Żydowskiey ziemie, y z za Jordania.

Wykład. X. J. Wujka.-Roz. 4. w. 1. Na puszczą. Jako Jan ś. Chrzciciel, tak i Zbawiciel nasz mieszkając na puszczy, i tam się bawiąc postem, modlitwą i bogomyślnością, i znosząc wszelakie pokusy, dał przykład i pobudkę ludziom onym świętym, którzy na pustych miejscach i w klasztorach żyjąc, czynili godne owoce pokuty: że sobie taki żywot obierali.

2. Pościł czterdzieści dni. Eliasz i Mojżesz (mówi Hieronim s.) przez post czterdzieście dni, towarzystwem Bożem byli nasyceni. I sam Pan tyle też dai pościł na puszczy, aby nam uroczyste czterdzieści dni postów zostawił. Tym podobne słowa ma i Augustyn s. A krótko mówiąc, wszyscy starzy a święci Ojcowie, którzy albo z rzeczy, albo umyślnie o poście 40 dni mówią, śmiele twierdzą, iż ten post 40 dni, nie tylko dla naśladowania postu Pana Chrystusowego jest ustanowiony: ale że jest od apostołów podany i przykazany, i dla tego ma być z potrzeby zachowany. Ambroży ś. mówi: że ten post nie od ludzi jest ustawiony, ale od Boga poświęcony: nie z ziemskiego wymysłu naleziony, ale od Boskiego majestatu rozkazany. Bo post 40 dni sam Pan postem swym poświęcić raczył, którego zgoła nie zachować, świętokradztwo jest, a po części go zgwałcić, grzech jest. Hieronim niemniej jaśnie: my, prawi, post czterdzieści dni, według podania apostolskiego, raz w rok, czasu nam przystojnego pościmy. Który czas przystojny jest przed samą Wielkanocą, abyśmy i z Chrystusem pospołu cierpieli, wedle Augustyna: i tem się na przesławne Wielkanocne święto przygotowali, według Hieronima. Tegoż poświadcza Leo wielki Papież, że ten wielki post jest ustawa apostolska: a iż od ś. apostołów większe przed Wielkanocą posty są ustanowione. Nakoniec Augustyn s. mówi: że przez te 40 dni postu, źli od dobrych, niewierni od wiernych, heretycy od katolików rozeznani i oddzieleni bywają. Epist. 119, et in Psal. 110. Serm. 36, et 37. Epist. 54, ad Marcellam. Augustin. Epist. 119. Hieron. in Jone 3. Leo. serm. 6, et 9, de tempore

19. Pódźcie za mną. Trzykrotnie byli powoływani przez Chrystusa ci dwaj bracia Andrzej i Piotr. Naprzód Jan. r. 1, 40. i nast., które jednak, jak się zdaje, nie tyle było powołaniem, jak raczej upomnieniem i przygotowaniem do przyszłego powołania; bo tylko Chrystus przepowiada Piotrowi, co miało nastąpić. Ty powiada, będziesz zwan Cefas. Powtóre, u Luk. 1, 10, które tak że właściwem powołaniem nie było; bo się tylko mówi, it widząc cud połowu ryb, opuściwszy wszystko poszli za Chrystusem; lecz to opuściwszy wszystko nie oznacza, że zupełnie zaniechali, lecz że do czasu tylko zostawili, na podobieństwo tego co uczyniła Samarytanka, która zostawiwszy wiadro, poszła do miasta, Jan. 4, 28. Trzecie, w tym rozdziale Mateusza, gdy właściwie byli powołani i wyrzekłszy się wszystkiego, poszli za Chrystusem.-Rybitwami ludzi. Stosuje mowę do przeszłego rzemiosła. Tak o sobie śpiewa Dawid, Psalm 77, 70 i 71: Wziął go od trzód owiec, od kotnych owiec wziął go, aby past Jakóba sługę jego, i Izraela dziedzictwo jego.

23. Wszystkę Galileq. Galilee pogańską, do której by

li odeszli.

-

Ewangelią królestwa. Dobrą nowinę, która głosiła, że się przybliżyło królestwo niebieskie, wyż. w. 17. Do tego zaszczytu opowiadania słowa w synagogach byli dopuszczani ludzie poważni i uczeni, i to nieinaczej jak z upoważnienia i pozwolenia przełożonego synagogi, Patrz Dzieje Ap. 13, 15. Patrz Wujka.

24. Lunatyki. Przy pewnych odmianach księżyca dręnej u nas ś. Walentego. czeni od czarta, albo podlegający wielkiej chorobie zwa

25. Dekapolu. Dekapolis, to jest kraj o dziesięciu miastach, słynny w Ewangielii. Długość jego trzydzieście mil zawiera, szerokość nieco mniejsza. Granicami jego są: od północy góra Liban i Damaszek, od zachodu miasto Sydon, od południa Betsan, które się też Scytopolis nazywa; na wschód zaś rozciąga się za Jordan, i morze Galilejskie. Miasta zaś od których kraj nazywał się Dekapolis, te się mianują: Cezarea Filipowa, Azor, Cedes, Neftalin, Sefet, Korozaim, Kafarnaum, Betsaida, Jotapata, Tyberias i Betsau, inaczej Scytopolis.

6. Albowiem napisano jest. Oto i szatan przywodzi pismo przeciw Panu Chrystusowi, jako i heretycy ministrowie jego przeciw Kościołowi, ale źle i wywrótnie. Lecz Kościół powszechny, jako i Pan Chrystus, używa go właśnie i prawdziwie: a zdrady i wykręty heretyckie zbija i odkrywa. Aug. sup. Gen. q. 61.

11. Panu Bogu twemu kłaniać się. Nie rzekł (mówi Augustyn s.) Panu Bogu samemu kłaniać się będziesz: jako rzekł, Jemu samemu służyć będziesz: po grecku laroevuSIS I ztądże Kościół powszechny czyni ten prawdziwy i potrzebny rozdział, że jest jedna cześć, chwała albo pokłon samemu Bogu właśnie należący: którego się żadnemu stworzeniu oprócz bałwochwalstwa dawać niegodzi. A jest zasię druga cześć pokłon i chwała, która ma być stworzeniu wyrządzana, (a to według godności każdego) jako osobom, miejscom i rzeczom świętym. O pierwszej napisano: Chwały mojej nie dam innemu: i Samemu Bogu cześć i, chwała. A o tej drugiej: cześć, i chwała każdemu dobrze czyniącemu. Chwała ta jest wszystkim świętym jego. A o obojej pospołu: Pokłonił się lud Bogu, a potem królowi. Isa. 42, 8. 1. Tim. 1, 17. Rzy. 2, 10. Psal. 149, 1. Par. 29, 20.

17. Pokutujcie. Iz pokuta (to jest skrucha serdeczna, albo żal za przeszłe grzechy, z umysłem żywota polepszenia) i przede chrztem, ludziom dorosłym jest potrzebna tak Janowe, jako i Zbawiciela naszego, także i Piotra 6. kazanie pokazuje.

23. Uzdrawiając wszelaką chorobę. Chrystus (mówi Augustyn s.) cudami sobie zjednał poważność: poważnością zasłużył wiarę: wiarą zgromadził wielkość ludzi: wielkością otrzymał dawność: dawnością utwierdził religią, którejby ani nowość nikczemna heretycka, zdradami narabiając ani stary błąd pogański, mocą się sprzeciwiając, nigdy naruszyć i zepsować nie mógł. Augu, de uti. cred. cap. 14.

CAPUT V.

O kazaniu Chrystusowem na górze.

1. Videns autem Jesus turbas, ascendit in montem, et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus,

2. et aperiens os suum docebat eos, dicens:

3. Beati pauperes spiritu: quoniam ipsorum est regnum coelorum. (Luc. 6, 20).

4. Beati mites: quoniam ipsi possidebunt terram. (Psal. 36, 11).

5. Beati, qui lugent: quoniam ipsi consolabuntur. (Isai. 61, 2).

6. Beati, qui esuriunt et sitiunt justitiam: quoniam ipsi saturabuntur,

7. Beati misericordes: quoniam ipsi misericordiam consequentur.

8. Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum videbunt. (Psal. 23, 4),

R. 5.-1. Widząc... rzesze, wstąpil na górę. Chcąc się usunąć od tłumu ludu, i zwrócić mowę szczególnie do uczniów swoich.

2. Otworzywszy usta swe. Otworzyć usta, w sposobie mówienia Pisma s., jest to po długiem milczeniu rozpocząć mowę, tak się mówi o Hiobie r. 3, 1: Potem Job otworzył usta swe, i złorzeczył dniowi swemu.

3. Ubodzy duchem. Uczuciem i wolą, to jest którzy nie z konieczności, lecz z woli swojej są ubogimi, jakimi są zakonnicy, którzy dobrowolnie poślubiają ubóstwo. Od tego jednak błogosławieństwa nie wyłączają się ci, którzy ze spokojnym umysłem przestają na tem co jest, i bogactw chciwie nie pragną. Królestwo niebieskie. Szczęśliwość niebieska, w której z Bogiem i aniołami będą królowali na wieki.

4. Blogosławieni ciszy. Pokorni i łagodni, i podobni do Chrystusa, który sam o sobie mówi, niż. r 11. 29: Uczcie się odemnie, żem jest cichy i pokornego serca.Posiędą. W dziedzictwo. Ziemię. Ziemię żyjących, to jest, królestwo niebieskie. Powiedział zaś raczej ziemię niż królestwo niebieskie, dla urozmaicenia, i żeby pokazać iż cisi i pokorni, którzy bywają wyzutymi z dóbr tej ziemi przez możnych i pysznych, odziedziczą w przyszłości dobra ziemi lepszej.

5. Którzy płaczą. Którzy doznają utrapień, i jak powiada ś. Jan, r. 16, 33, na świecie ucisk mieć będą. Będą pocieszeni. Biernie, to jest, odbiorą pociechę. To samo Chrystus powiedział, Jan, 16, 20: Będziecie płakać

ROZDZIAŁ 5.

1. A widząc Jezus rzesze, wstąpił na górę, a gdy usiadł, przystąpili k niemu uczniowie iego:

2. a otworzywszy usta swe, nauczał ich, mówiąc:

3. Błogosławieni ubodzy duchem: abowiem ich iest królestwo niebieskie.

4. Błogosławieni ciszy: abowiem oni posiędą ziemię.

5. Błogosławieni, którzy płaczą: abowiem oni będą pocieszeni.

6. Błogosławieni, którzy łakną y pragną sprawiedliwości: abowiem oni będą nasyceni.

7. Błogosławieni miłosierni: abowiem oni miłosierdzia dostąpią.

8. Błogosławieni czystego serca: abowiem oni Boga oglądają.

i lamentować wy, a świat się będzie weselil; a wy się smucić będziecie, ale smutek wasz w radość się obróci.

6. Lakną i pragną sprawiedliwości. Ś. Łuk. r. 6, 21. tak ma: Błogosławieni którzy teraz lakniecie, bo będziecie nasyceni. Pospolicie się tłumaczy o pragnieniu, to jest, gorącej żądzy dostąpienia sprawiedliwości, to jest, cnoty i świętości. Rupertus rozumie, iż ci łakną i pragną sprawiedliwości, którym się nie wymierza sprawiedliwość, jakimi są ubodzy, wdowy i sieroty. Maldonatus rozumie tych, którzy przywiedzeni do ubóstwa w rzeczy samej łakną i pragną, przeto iż nie otrzymują tego, do czego mają prawo, jakimi są ci, którzy niesprawiedliwie potępieni, utracili dobra swoje, lub ci, którzy dla tego iż są ubodzy, nie mogą odzyskać swojej własności i praw. dobrami w ojczyznie niebieskiej: Nasycon będę gdy się -Będą nasyceni. Będą napełnieni wszelkiego rodzaju okaże chwała twoja, Psal. 16, 14. Pod postacią pokarmu i napoju opisują się niekiedy w Pismie ś. wszystkie dobrodziejstwa Boże. Iz. 65, 13; Luk. 1, 53.

8. Czystego serca. Wolni od wszelkiej skazy grzechowej. Albo czystego serca się zowią, którzy są szczerzy i prości, nie chytrzy i mądrzy według ciała. Tych świat wyśmiewa, jak niegdyś żona Hiobowa męża swojego, do którego mówiła: Jeszcz ty trwasz w prostocie twojej. Tego rodzaju ludzi świat uważa za nieuków i ślepych, i dla tego stosownie im się tu obiecuje widzenie Boga, gdy się mówi: albowiem oni Boga oglądają.