Sayfadaki görseller
PDF
ePub

minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum: qui autem fecerit et docuerit, bic magnus vocabitur in regno coelorum. (Jac. 2, 10).

20. Dico enim vobis, quia nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum, et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum. (Luc. 11, 39).

21. Audistis, quia dictum est antiquis: Non occides: qui autem occiderit, reus erit judicio. (Exod. 20, 13),

22. Ego autem dico vobis: quia omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. Qui autem dixerit fratri suo, raca: reus erit concilio. Qui autem dixerit, fatue: reus erit gehennae ignis.

23. Si ergo offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid adversum te:

24. relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo: et tunc veniens offeres munus tuum.

25. Esto consentiens adversario tuo cito, dum es in via cum eo: ne forte tradat te adversarius judici, et judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris. (Luc. 12, 58).

śmiennych wydawały nic nieznaczącemi. Takby. Tak jak sam czyni, który i sam nie zachowuje, i innych naucza, żeby nie zachowywali. Będzie zwan najmniejszym w królestwie niebieskiem. Przez królestwo niebieskie, rozumie czas zmartwychwstania i ostatecznego sądu, jak tłumaczy ś. Chryzostom i Teofilaktus; wtedy bowiem, kto nie zachowa jednego z najmniejszych tych przykazań, będzie nazwany najmniejszym, to jest, wyrokiem sędzie go będzie potępiony. Powstanie wprawdzie i on, lecz będzie najmniejszym, ostatnim i najlichszym; gdyż będzie wrzucony w ciemności zewnętrzne, i t. d.— Będzie zwan. Co to znaczy, powiedzieliśmy wyż. w. 9. Patrz W. 20. Jeśli nie będzie obfitowała. Jeśli nie będzie większą. Sprawiedliwość wasza. Zachowywanie prawa. Patrz W. Niż Doktorów... i Faryzeuszów, którzy sądzą i nauczają, iż moje prawa są najmniejszemi i prawie nic nie znaczącemi.

-

-

21. Słyszeliście. Udoskonala Chrystus prawo stare, dodając do niego to, czego mu brakowało do doskonałości Ewangielicznej, nie izby zakon stary był niedoskonały w swoim rodzaju, lecz że był mniej doskonałym niż prawo Ewangieliczne. Winien. Podległym. Sądu. Kary śmierci, która się stanowiła w sądzie przeciwko zabój com. Nadto te słowa, będzie winien sądu, nie tak, jak się tu kładą, znajdują się w starem prawie, lecz Chrystus nie jego słowa, lecz tylko myśl wyraził; nakazywało bowiem prawo Lew. r. 24, 21; i Num. 35, 16. 17 i 30, żeby zabójca był śmiercią karany.

22. A ja wam powiadam. Ja zaś to przykazanie prawa tłumaczę i udoskonalam, i nauczam, iż nie tylko zabójstwo zewnętrzne jest zbrodnią, lecz i gniew takoż choćby tylko wewnętrzny i wszelkie słowa obelżywe. Będzie winien sądu. Potępienia wiecznego. Stosuje słowa do pewnego miejsca sądowego, które Żydzi nazywali mispath, to jest, sądem. To samoby znaczyło, gdyby kto w Rzymie powiedział: Kto w tem lub w owem zgrzeszy, będzie potępiony wyrokiem Roty, owego nieodwołalnego sądu Bożego: mówimy bowiem o sądzie Bożym, stosując słowa do trybunału Roty Rzymskiej, i przez przenośnią od niego wziętą. Zauważajmy, że Chrystus w nowem

zań namnieyszych, y takby ludzi nauczał, będzie zwan namnieyszym w królestwie niebieskim: a ktoby czynił y nauczał, ten będzie zwan wielkim w królestwie niebieskim.

20. Abowiem powiadam wam, iż ieśli nie będzie obfitowała sprawiedliwość wasza więcéy niż Doktorów zakonnych y Pharyzeuszów, nie wnidziecie do królestwa niebieskiego.

21. Słyszeliście, iż rzeczono iest starym: Nie będziesz zabiiał: a ktoby zabił, będzie winien sądu.

22. A ia wam powiadam: iż każdy, który się gniewa na brata swego, będzie winien sądu. A ktoby rzekł bratu swoiemu, raka: będzie winien rady. A ktoby rzekł, głupcze: będzie winien ognia piekielnego.

23. Jeśli tedy ofiaruiesz dar twóy do ołtarza, a tam wspomnisz, iż brat twóy ma nieco przeciw tobie:

24. zostaw tam dar twóy przed ołtarzem, a idź pierwéy ziednać się z bratem twoim: a tedy przyszedszy ofiaruiesz dar twóy.

25. Zgódź się z przeciwnikiem twoim rychło, pókis iest z nim w drodze: by cię snadź przeciwnik nie podał sędziemu, a sędziaby cię podał słudze, a byłbyś wrzucon do ciemnice.

prawie nie powiększa kary tego grzechu, gdy twierdzi, iż ten kto się gniewa lub złorzeczy drugiemu, jest godnym sądu i wiecznego potępienia; lecz naucza że wię ksza się należy kara za te grzechy, niż ta o jakiej nauczali uczeni i Faryzeusze.- Raka. Wyraz Chaldejski czyli Syryjski, który oznacza czczego, to jest, bez mozgu, czyli człowieka miałkiego rozumu, i mniej zawiera złorzeczenia niż wyraz głupcze. Będzie winien rady. Stosuje słowa do sędziów rady Synedryum (o której wiele znajdziemy u Sygoniusza de Republica Hebraeorum, lib. 6. c. 7), i oznacza, iż ma być pociągnięty od owego surowego i nieubłagalnego sądu Synedryum, żeby go osądził i skazał na śmierć wieczną, za to iż się ośmielił miotać obelżywe słowa na bliźniego. Jako zaś ten trybunał Synedryum był ważniejszym, większej powagi i władzy, niż trybunał nazywany sądem; tak to wyrażenie oznacza, że i tym wprawdzie wieczna należy się kara, lecz daleko surowsza niż owym, którzy tylko wewnątrz gniew powzięli, lecz do słów obelżywych nie przyszli. Nadto gdy powiada Chrystus, iż ten który się gniewa, lub miota obelgi na drugiego, ma być karany wieczną śmiercią, nie mówi o tych wszystkich, którzy się poru szają bądź jakim popędem gniewu, lub popełniają lekką jaką obelge, lecz o tych, którzy z rozwagą i zupełnem przyzwoleniem ciężko się gniewają, nie na występki, lecz na osobę, i z takiego gniewu rzucają nań obelgi. nien sądu. Patrz W.

Wi

23. Jeśli tedy ofiarujesz dar twój do oltarza, Patrz Wujka.

25. Zgódź się z przeciwnikiem twoim. Przykładem ludzkim i jakby przypowieścią, zaleca zgodę; jakby rzekł: Czyń w rzeczach należących do duszy, co się dziać zwykło w sporach 0 rzecz doczesną. Jak bowiem lepiej jest pojednać się z przeciwnikiem, niż od niego być wydanym sędziemu i potępionym, tak lepiej się pogodzić z obrażonym bliźnim, niż być karanym. Z przeciwnikiem. Z tym który ma cokolwiek przeciwko tobie. Pókiś jest z nim w drodze. W obecnym życiu. Sędziemu. Chrystusowi. Słudze. Złemu aniołowi, wykonawcy wyroku. Do ciemnice. Niektórzy

[blocks in formation]

29. Quodsi oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te: expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam. (Infr. 18, 8. Marc. 9, 46).

30. Et si dextera manus tua scandalizat te, abscide eam, et projice abs te: expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum eat in gehennam.

31. Dictum est autem: Quicumque dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii. (Deut. 24, 1. Infr. 19, 7).

32. Ego autem dico vobis: Quia omnis, qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam moechari: et qui dimissam duxerit, adulterat. (Marc. 10, 11. Luc. 16, 18. I. Cor. 7, 10.)

33, Iterum audistis, quia dictum est antiquis: Non perjurabis: reddes autem Domino juramenta tua. (Exod. 20, 7.)

34. Ego autem dico vobis, non jurare omnino, neque per coelum, quia thronus Dei est:

rozumieją o czyscu, jako Cypryan, Ambroży, Orygenes. Inni o piekle, jako Augustyn.

26. Nie wynijdziesz. Patrz Wujka.

27. Nie będziesz cudzołożył. Ja zaś prawo udoskonalam, tłumaczę i nauczam, iż cudzołóztwo nietylko się popełnia uczynkiem, ale także i sercem; kto bowiem spójrzy na cudzą żonę, i jej pożąda, już popełnił cudzolóztwo w sercu swojem.

28. Który patrzy Z pożądliwością i umysłem nieczystym. S. Piotr I. List, r. 2, 14, tego rodzaju oczy nazywa pelnemi cudzolóztwa.

29 Prawe oko twoje. Jeśli jakakolwiek rzecz najmiljaką jest prawe oko, lub prawa ręka, jest tobie powodem do grzechu i t. d., albo także rozumie s me oko lab rękę, jakby rzekł: Tak dalece macie unikać grzechu, it jeśliby nie było innej drogi jego uniknąć jak wyryVając oko i t. d, powinniście raczej na to się odważyć, niż dopuszczać się grzechu. Jednakże ponieważ zawsze możemy się wstrzymać od grzechu bez kalectwa ciała, przeto tego się czynić nie godzi. Allegorya wzięta od chirurgów, którzy nie oszczędzają nawet najznakomitszej części ciała, jaką jest oko, jeśli tego konieczność wymaga dla zachowania życia.-Do piekła. Patrz Wujka 31. Niech jej da list rozwodny Zeby się nie zdawało iż ona samowolnie uciekła, iż by bez hańby mogła wyjść za drugiego.

32. Który opuści żonę swoję. Nie tylko dla porubstwa, lecz także i dla innych przyczyn godzi się brać rozłąkę z żoną; lecz Chrystus wspomina tylko porubstwo, gdyż ten grzech jest przyczyną ściśle się odnoszącą do matżeństwa, albowiem gwałci wiarę małżeńską, i czyni krzyw dę samemu małżeństwu. Wyjąwszy przyczynę porubstwa, czyni że cudzołoży. Każdy który opuszcza żonę Swoję, wyjąwszy przyczynę porubstwa, naraża ją na cudzolóztwo; albowiem jeśli wyjdzie za mąż, lub się dopuści nieczystego grzechu, będzie cudzołożnicą, gdyż zawsze trwa nierozerwalnym węzeł małżeński. Kto zaś dla

26. Zaprawdę powiadam ci, nie wynidziesz z tamtąd, aż oddasz ostatni pieniążek.

27. Słyszeliście, iż powiedziano starym: Nie będziesz cudzołożył.

28. A ia powiadam wam: iż wszelki, który patrzy na niewiastę, aby iey pożądał, iuż ią zcudzołożył w sercu swoim.

29. Jeśli tedy prawe oko twoie gorszy cię, wyrwiy ie, a zarzuć od siebie: abowiem pożyteczniey iest tobie, aby zginął ieden z członków twoich, niźliby miało bydź wrzucone wszystko ciało twoie do piekła.

30. A ieśli cię prawa ręka twoia gorszy, odetniy ią, y zarzuć od siebie: abowiem pożyteczniey iest tobie, aby zginął ieden z członków twoich, niźliby miało iśdź wszytko ciało twe do piekła. 31. A powiedziano: Ktokolwiek opuści żonę swoię, niech iey da list rozwoduy.

32. A ia wam powiadam, iż wszelki, który opuści żonę swoię, wyiąwszy przyczynę porubstwa, czyni że cudzołoży, y ktoby opusczoną poiął cudzołoży.

33. Słyszeliście zasię, iż powiedziano starym: Nie będziesz krzywoprzysięgał: ale oddasz Panu przysięgi. twoie.

34. A ia wam powiadam, abyście zgoła nie przysięgali, ani na niebo, bo iest stolica Boża:

[blocks in formation]

33. Nie będziesz krzywoprzysięgał. To się znajduje Lew. 19, 12.-Oddasz. Wypełnisz, coś przysiągł. Num. 30, 3, czytamy: Jeźli który mąż ślubi co Panu, albo się obowiąże przysięgą: nie złamie słowa swego, ale wszystko cu obiecał wypełni.

-

34. Abyście zgoła nie przysięgali. Patrz Wujka. Faryzeuszowie nauczali, iż tylko krzywoprzysięztwo jest zabronionem, Ex. 20, 7, i że krzywoprzysięgać na stworzenia nie jest występkiem. Jeden i drugi błąd zbija tu Chrystus. Ani na niebo. Zabrania Chrystus przysięgi tak na Boga jak i na stworzenia, jeślibyśmy jej używali bez należytych przyczyn. Podobne jest miejsce u S. Jakóba r. 5, 12. A przed wszystkim, powiada, bracia moi, nie przysięgajcie ani na niebo, ani na ziemię, ani żadna inną przysięgą i t. d. Mówi się, iż się nie należy przysięgać ani na niebo, ani na Jerozolimę, gdyż w tych wszystkich formach przysięgi domyślnie zawiera się Bóg. Kto bowiem przysięga na Jerozolimę, zdaje się przysię gać na tego, który i królestwo swoje, i kościół swój, i święte obrzędy, przez które chciał być czczony, ustanowił w Jerozolimie. Bo jest stolica Boża. Powie kto: właśnie dla tego można przyjąć przysięgę na niebo, iż jest tronem Bożym, i w niem się prześwieca majestat Boży; bo inaczaj przysięgać na niebo jako na niebo, nie godzi się. Odpowiadamy, że przyczyna, dla której przysięgę na niebo przyjąć można, jest wprawdzie ta, iż jest tronem Bożym, i majestat Boży w niem się prześwieca: lecz ta przyczyna przysięgi jest także przyczyną i wstrzymania się od niej, gdy zważymy na straszny majestat

35. neque per terram, quia scabellum est pedum ejus: neque per Jerosolymam, quia civitas est magni regis:

36. neque per caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere, aut nigrum.

37. Sit autem sermo vester, est, est: non, non: quod autem his abundantius est, a malo est. (Jac. 5, 12.)

38. Audistis, quia dictum est: Oculum pro oculo, et dentem pro dente. (Exod. 21, 24.)

39. Ego autem dico vobis, non resistere malo: sed si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram: (Luc. 6, 29)

40. et ei, qui vult tecum judicio contendere, et tunicam tuam tollere, dimitte ei et pallium: (I. Cor. 6, 7.)

41. et quicumque te angariaverit mille passus, vade cum illo et alia duo.

42. Qui petit a te, da ei: et volenti mutuari a te, ne avertaris. (Deut. 15, 7.)

43. Audistis, quia dictum est: Diliges proximum tuum, et odio habebis inimicum tuum. (Lev. 19, 18.)

44. Ego autem dico vobis: Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos: et orate pro persequentibus, et calumniantibus vos, (Luc. 6, 27, 23, 34. Act. 7, 59. Rom. 12, 20.)

45. ut sitis filii Patris vestri, qui in coelis est: qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos.

46. Si enim diligitis eos, qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? nonne et publicani hoc faciunt?

47. Et si salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis? nonne et ethnici hoc faciunt?

Boży, który się na niebie i na ziemi prześwieca. Patrz w. 36.

35. Jest podnóżkiem nóg jego. Mówi Chrystus sposobem ludzkim, i do pojęcia prostaczków, którzy rozumieją, że się Bóg znajduje w niebie, a ziemia jest mu podstawiona pod nogi jako podnóżek. Patrz w. 26. Ani na Jeruzalem. Nie przysięgajcie na Jerozolimę, gdyż jest miastem wielkiego króla Boga, w którem się znajduje jego kościoł.

36. Nie możesz uczynić jednego włosa białym. Gdyż głowa twoja nie jest twoją, lecz Bożą Albowiem kto przysięga na głowę, wydaje na karę śmierci głowę swoją, jeśli fałsz powie; tymczasem nikt cudzej rzeczy ślubować i na śmierć wydawać nie może; być może iż tym samym sposobem można tłumaczyć i to co się wyżej rzekło, bo jest stolica Boża, i dalej, albowiem jest podnóż kiem nóg jego; jakby rzekł: Nie przysięgajcie na stworzenia, gdyż nie są waszemi, lecz Boga, który nie chce żeby ich używano do przysięgi.

37. Niechaj mowa wasza będzie, jest, jest. Używajcie prostego twierdzenia, albo prostego przeczenia, nie przydając żadnej przysięgi.-A co nadto więcej iest. Co tylko więcej nad proste twierdzenie lub przeczenie dodacie. -Od złego jest. Od szatana. Może być także sens: od złego, to jest, pochodzi ze złego obyczaju, ze złości, fałszywej zasady.

35. ani na ziemię, abowiem iest podnóżkiem nóg iego: ani na Jeruzalem, abowiem iest miasto wielkiego króla:

36. ani na głowę twoię będziesz przysięgał, abowiem nie możesz uczynić iednego włosa białym, abo czarnym.

37. A niechay mowa wasza będzie, jest, iest: nie, nie: a co nad to więcey iest, od złego iest.

38. Słyszeliście, iż powiedziano: Oko za oko, a ząb za ząb.

39. A ia wam powiadam, żebyście się nie sprzeciwiali złemu: ale ieśli cię kto uderzy w prawy policzek twóy, nastaw mu y drugiego:

40. a temu, który się chce z tobą prawem rozpierać, a suknią twoię wziąć, puść mu y płascz:

41. a ktoby cię kolwiek przymuszał na tysiąc kroków, idź z nim i drugie dwa.

42. A który cię prosi, day mu: a od tego który chce u ciebie pożyczyć, nie odwracay się. 43. Słyszeliście, iż powiedziano: Będziesz miłował bliźniego twego, a będziesz miał w nienawiści nieprzyjaciela twego.

44. A ia wam powiadam: Miluycie nieprzyiacioły wasze, dobrze czyńcie tym, którzy was maią w nienawiści: a módlcie się za prześladuiące y potwarzaiące was,

45. abyście byli synami oyca waszego, który iest w niebiesiech: który czyni że słońce iego wschodzi na dobre y złe, y spuscza descz na sprawiedliwe y niesprawiedliwe.

46. Abowiem ieśli miłuiecie te, co was miłuią, cóż za zapłatę mieć będziecie? azaz y celnicy tego nie czynią?

47. A ieślibyście pozdrawiali tylko bracią waszę, cóż więcey czynicie? azaz y pogani tego nie czynią?

38. Oko za oko. Słowa wzięte z Ex. 21, 24; i Deut. 19, 21. 39. Żebyście się nie sprzeciwiali złemu. Złem nazywa krzywdę odebraną. Patrz Wujka.

42. Który cię prosi, daj mu. Nauczał był, że się nie należy opierać złemu, teraz nadto pobudza do hojności i ochotnego świadczenia dobrodziejstw. Nie odwracaj się. Nie wzbraniaj się dać pożyczki.

[ocr errors]

43. Będziesz miał w nienawiści nieprzyjaciela. Maldonatus tłumaczy o nienawiści, jaką mieć byli powinni dla publicznych wrogów, tak I. Król. 15, 3: Rozkazał Bóg Saulowi pobić Amalecytów, i wszystko ich zburzyć, zniszczyć. Baradius i inni mniemają, że to dodali uczeni żydowscy, i z tego biorą przypuszczenie, iż nie rzekł Pan w tem miejscu: Słyszeliście, iż powiedziano starym: lecz tylko: Słyszeliście iż powiedziano. Piśmienni tedy żydowscy przez bliźnich fałszywie rozumieli przyjaciół tylko, lub krewnych.

45. Abyście byli synami ojca waszego. Jest hebraizm, według którego, kto jest do kogo podobnym, tego synem się zowie. Patrz Wujka.

46. Cóż za zapłatę mieć będziecie? Nie zaprzecza, iż będą mieli zapłatę ci, którzy kochają przyjaciół, lecz zaprzecza zapłaty tym, którzy kochają jak celnicy, to jest miłością tylko naturalną, i miłością pożądliwości, odnosząc wszystko do swojej wygody lub przyjemności. - Celnicy. Którzy w imieniu panującego wybierali publiczne clo, rodzaj ludzi chciwych, i nienawistnych ca

48. Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est.

48. Bądźcież wy tedy doskonali, iako y ociec wasz niebieski doskonałym iest.

Wykład X. J. Wujka.-Roz. 5. w. 10. Dla sprawiedliwości. Heretycy i inni złoczyńcy, czasem też z wielką ochotą i cierpliwością któreżkolwiek męki i śmierć podejmują: ale przedsię nie są błogosławieni. Bo, jako Augustyn s. pisze, nie mogą cierpieć dla sprawiedliwości oni, którzy roztargali kościół Boży. Bo gdzie nie masz zdrowej wiary, tam sprawiedliwości być nie może. Iz sprawiedliwy z wiary żywie. I gdzie nie masz miłości, tam też nie masz sprawiedliwości. Bo miłość bliźniego nie czyni złego. Cont. epist. Parmen. li. 1, cap. 7. Abak. 2, 4. Rzym. 13, 10. Którą gdyby odszczepieńcy mieli, nie sztukowaliby ciała Chrystusowego, które jest Kościoł jego (idem de sermone Domini in monte cap. 9). A tak przez to pismo są odstrychnieni wszyscy fałszywi męczennicy kacerscy: jako często powtarza Augustyn i Cyprian s Cypr. de unit. Eccl. Bo choćby kto wydał ciało swe na spalenie, a miłościby nie miał, nic mu to nie pomoże. I. Cor. 13, 3. A ten lepak nie może mieć miłości, który jest nieprzyjacielem jedności. Aug, epis. 50.

12. Radujcie się, iż zapłata wasza. Temi słowy zbijają się dwa luterskie błędy: jeden, żeby uczynki dobre wiernych nic nie zasługiwały, albo żadnej zasługi nie miały. Drugi, żeby człowiek nie mógł dobrze czynić dla zapłaty niebieskiej. Albowiem tu i zapłatę Pan wspomina, która za zasługą chodzi. Bo gdzie jest zapłata, tam i zasługa być musi. I względem zapłaty ucznie swe pobudza, ku znoszeniu cierpliwie rzeczy przeciwnych, i owszem ku weselu w utrapieniu. Takci i Mojżesz patrzał na oddarowanie: i Dawid zachował Pańskie przykazania dla odpłaty wiecznej. Zyd. 11, 26 Psal. 118, 112.

14. Wy jesteście swiatłość świata. Swiatłość świata, i miasto na górze leżące, i świeca na lichtarzu, jestci stan duchowny, i wszystek Kościoł Boży, tak na Panie Chrystusie, jako na górze fundowany i wystawiony, że koniecznie musi być widziany, a żadną miarą zataić się nie może. Bo nie jest jako świeca pod korcem, ale na lichtarzu, aby świeciła wszystkiemu domowi, to jest wszemu światu. A cóż więcej mówić (są słowa Augustyna ś.). jedno iż ślepi są, którzy tak wielkiej góry i miasta nie widzą: i na świecę na lichtarzu wszystkim świecącą, oczy zamrażają. Tract. 2, in Epist. Joan.

16. Tak niechaj świeci światłość wasza. Jako dobry żywot duchownych bardzo wszystkich buduje, i jest nie małą czcią i chwałą Panu Bogu, tak przeciwnym obyczajem, życie ich niepobożne, wielu ludzi gorszy i Boga

obraża.

19. Jedno z tych przykazań najmniejszych. Oto jako jest potrzeba nie tylko wierzyć, ale i zachować najmniejsze przykazanie. 20. Sprawiedliwość wasza. Nasza jest sprawiedliwość, kiedy nam bywa od Boga dana. A tak chrześcijanie prawdziwie sprawiedliwi są, i mają w sobie trwającą sprawiedliwość, przez zachowanie Pańskiego przykazania: bez której sprawiedliwości uczynków, żaden dorosły zbawion być nie może. Zkąd widzimy, iż zbawienie, sprawiedliwość i usprawiedliwienie, nie należy na samej wierze, i na poczytaniu sprawiedliwości Pana Chrystusowej, jako beretycy mnie mają. August. de spir. et lit. cap. 9.

22. Będzie winien sądu. Tu mamy jawną a jasną różność grzechów, że jedne są śmiertelne, które zasługują na piekło: a drugie powszednie, i mniejszego karania godne, które łacniej bywają odpuszczone. Co jest przeciw Jowinianistom, Lutrom i Kalwinistom.

23. Dar twój do oltarza. Do ołtarza Pańskiego, albo do któregożkolwiek Sakramentu, nie będąc w miłości żaden nie przystępuj, ale idź pierwej zjednaj się z bratem twoim: a daleko więcej z Kościołem powszechnym, który jest zupełne bractwo wszystkich Chrześcijanów.

26. Nie wynijdziesz ztamtąd. To jest (jako Hieronim s. to miejsce wykłada) nie wynijdziesz z ciemnice, aż wypłacisz i najmniejsze grzechy. A Bernard zaś ś.: wiedzcie, prawi, że po tym żywocie, na miejscach czyścowych, we sto nasób wypłacać to musimy, czego tu omieszkamy: aż do ostatniego pieniążka. Ale i starszy doktorowie, a na imię Cypryan s., Origenes, Eusebius, Emissenus, i Ambroży ś. o czyścu to miejsce wykładają. Hieron. in Mat. Serm. de obitu Hum.

29. D) piekła. Gehenna słowo żydowskie znaczy piekło, albo męki wieczne potępionych: przeto, iż przy Jeruzalem była dolina nazwana tem imieniem, kędy żydowie dziatki swe bałwanom ofiarując palili. Którą też zwano Tophet, po naszemu Bęben, iż dziatki paląc bębniono, aby krzyku ich rodzice nie słyszeli. A tak przez te męki ogniowe okrutne, i przeto, że na to miejsce potem od Jozyasza króla splugawione ścierwy i inne brzydliwości wyrzucano: weszło w zwyczaj, iż słowo to Gehenna znamionuje piekło i męki one wieczne. IV. Krol. 23, 10.

32. Wyjąwszy przyczynę porubstwa. Dla tej samej przyczyny może mąż opuścić żonę swą: ale przedsię ani on, póki żona opuszczona żywa, innej żony pojąć: ani żona opuszczona, póki on żyw, za innego męża iść nie może. Jako się z tego miejsca i z innych naznaczonych dosyć pokazuje. Albowiem związka małżeńska, z strony Sakramentu, jest tak nierozdzielna: iż i samym rozwodem nie może być rozwiązana. Aug. de bono conjug. cap. 7. Wszakże jeśli się oboje dopuszczą cudzołoztwa, tedy już między nimi rozwód być nie może.

34. Abyście zgoła nieprzysięgali. Nowochrzczeńcy, wzgardziwszy i odrzuciwszy wykład i rozsądek kościoła powszechnego, tu się litery trzymają (jako i inni heretykowie na inszych miejscach) twierdząc, że się Chrześcijaninowi żadnym obyczajem, ani u sądu, ani u prawa przysięgać nie godzi. Gdyż tu Pan Chrystus mówi tylko o przysiędze, która się lekce, nierozmyślnie, bez potrzeby, bez słusznej przyczyny, albo z popędliwości jakiej, albo ze złego zwyczaju dzieje. Lecz przysięgi prawdziwej, sprawiedliwej, rozważnej, a z dobrym rozsądkiem uczynionej, nie tylko Bog ne zakazuje, ale ją owszem rozkazuje. V. Moj. 6, 13, i 10, 20. Psal. 62, 12. Jerem. 4, 2. I sam Paweł ś. nie raz przysięgał. Rzym. 19, 2. Kor. 1, 23. Philip. 18, 1. Tim. 5, 21. I święci aniołowie. Obj. 10, 6. Nawet i sam Pan Bóg. Psal. 109, 4.

39. Zebyście się nie sprzeciwiali zlemu. I ztąd nowochrzczeńcy (także się litery trzymając) błąd swój wywierają, twierdząc, iż się chrześcijaninowi pozywać ani prawować niegodzi. Jako i Luter ztąd dowodził, że się

lemu ludowi. O nich często się spotyka wzmianka w Ewangelii.

48. Jako i ojciec wasz, Spójnik jako, nie oznacza tu

Bib. Nowy Test. T. IV.

równości, lecz tylko podobieństwo, i podobieństwo takie które morze zachodzić między Bogiem a człowiekiem nie zaś między człowiekiem a człowiekiem.

4

Chrześcijanie Turkom bronić nie mają, ani przeciwko nim walczyć. Lecz Pan Chrystus temi słowy nie zakazujeć prawnej, albo innej sprawiedliwej obrony: ale cierpliwości uczy, aby człowiek z swojej strony wolał raczej krzywdę cierpieć, a niźli się mścić albo prawować. Bo ani Pan Chrystus, ani Paweł święty tej się litery trzymali, o nastawieniu drugiego policzka

45. Na złe i na dobre. Ztąd baczymy, iż szczęście doczesne person albo królestw, nie jest znakiem lepszych ludzi, albo prawdziwszej religii. I. Kor. 6, 7. Jan. 18, 23. Dzie. 23, 3.

CAPUT

VI.

ROZDZIAŁ 6.

O jałmużnie, modlitwie, poście, ufności w Bogu, i t. d.

1. Attendite, ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis: alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in coelis est.

2. Cum ergo facis eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritae faciunt in synagogis et in vicis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico vobis, receperunt mercedem suam.

3. Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua:

4. ut sit eleemosyna tua in abscondito, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.

5. Et cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus: amen dico vobis, receperunt mercedem suam.

6. Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito: et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.

7. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici: putant enim, quod in multiloquio suo exaudiantur.

8. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester, quid opus sit vobis, antequam petatis eum.

9. Sic ergo vos orabitis: Pater noster, qui es in coelis: sanctificetur nomen tuum. (Luc. 11, 2).

R. 6-1. Sprawiedliwości. W greckim jest, jałmużny: lecz nasz tłumacz czyta, sprawiedliwości, to jest dzieła cnoty. Zapłaty mieć nie będziecie u Ojca waszego. Będziecie mieli u ludzi próżną chwalę, o której w. 2 i 5 mowi się: Wzięli zapłatę swoje, od Boga zaś nie będzie cie mieli. Patrz Wujka.

2. Nie trąb. Figuryczny sposób mówienia, przez który się oznacza, że należy unikać chetpliwości z dobrych uczynków. Nie zbywa na poważnych pisarzach, którzy sądzą, iż był zwyczaj u Faryzeuszów i innych obłudników, że gdy chcieli dać jałmużnę ubogim, zwoływali ich trąbą. Tak to miejsce wykładają: Lyranus, Kajetanus, Abulens., Jansen. i inni. W bożnicach i po ulicach. Gdzie się więcej lud zbiera.-Wzięli zapłatę swoję. Patrz w. 1.

3. Niechaj nie wie lewica twoja. Jest hiperboliczny sposób mówienia, którego sens jest: tak dalece powiuniśmy unikać świadków naszej sprawiedliwości, iżby lewa ręka nasza, jeśliby miała oczy, widzieć nie mogła, co czyni prawa. Podobne przykazanie mamy u Ekklezyastyka, który mówi: Zamknij jałmużnę w sercu ubogiego, r. 29, w. 15; jakby rzekł: Jałmużna niech się czyni najskryciej.

4. W skrytości. Bogu tylko i tobie wiadoma. Odda tobie. Patrz Wujka.

[blocks in formation]

3. Strzeźcie, abyście sprawiedliwości waszéy nie czynili przed ludźmi, abyście byli widziani od nich: bo inaczéy zapłaty mieć nie będziecie u Oyca waszego, który iest w niebiesiech.

2. Gdy tedy czynisz iałmużnę, nie trąb przed sobą, iako obłudnicy czynią w bożnicach y po ulicach, aby byli czczeni od ludzi. Zaprawdę powiadam wam, wzięli zapłatę swoię.

3. Ale gdy ty czynisz iałmużnę, niechay nie wie lewica twoia, co prawica twoia czyni:

4. aby iałmużna twoia była w skrytości, a ociec twóy, który widzi w skrytości, odda tobie.

5. A gdy się modlicie, nie będziecie iako obłudnicy, którzy się radzi w Bożnicach y na rogach ulic stoiąc modlą, aby byli widziani od ludzi: zaprawdę powiadam wam, wzięli zapłatę swoię.

6. Ale ty gdy się modlić będziesz, wnidź do komory swoiey, a zawarszy drzwi módl się oycu twemu w skrytości: a ociec twóy, który widzi w skrytości, odda tobie.

7. A modląc się nie mówcie wiele, iako pogani: abowiem mniemaią, iż w wielomowności swoiéy będą wysłuchani.

8. Nie bądźcież tedy im podobni: abowiemci wie ociec wasz, czego potrzebuiecie, pierwéy niżbyście go prosili.

9. Wy tedy tak się modlić będziecie: Oycze nasz, któryś iest w niebiesiech: Święć się imię twoie.

25. Faryzeusz także, Luk. 18, stojąc się modli; i u Neh. 9, 5, znajduje się rozkaz, żeby lud na modlitwę powstawał. Albo zapewne stojąc, to samo jest co trwając, czyli stojący nieporuszenie, jakby ludzie zachwyceni do nieba. Patrz Wujka.

6. Wnijdź do komory swojej. Nie gani zwyczaju publicznego modlenia się, lecz tylko poprawia zamiar i pobudkę działania. Bo kto się modli w izdebce, a chce, żeby inni o tem wiedzieli, dla zyskania próżnej chwały, ten się modli na ulicy, i trąbi przed sobą: kto się zaś publicznie modli, lecz nie szuka chciwie próżnej chwały, ten czyni tak, jakby się modlił w izdebce swojej.

--

7. Nie mówcie wiele. Patrz Wujka. W wielomówności. Hebraizm, to jest dla wielomóstwa. 8. Wie. Przeto nie wielu słów, lecz uczucia potrzeba. 9. Tak. W ten sposób, w tym duchu, chociażby innemi słowy. Ojcze nasz. Nakazuje zaczynać modlitwę od wyrazu Ojcze, iżbyśmy się pobudzali do ufności otrzymania tego, o co prosimy. Nadto gdy mówimy Ojcze, nietylko wymieniamy pierwszą osobą, lecz całą Trójcę ś. Nasz. Mówimy nasz, a nie mój, iżbyśmy się nauczyli nie tyle się oglądać na korzyść własną jak na bliźnich, i żebyśmy pamiętali, iż jesteśmy braćmi pomiędzy sobą, synami jednego ojca, jednej i tej samej godności, jak zauważał ś. Augustyn, lib. 2, de Sermone Domini, c. 8. Któryś jest w niebiesiech. Bóg wprawdzie jest wszędzie, lecz w niebiosach szczegól

« ÖncekiDevam »