51. Et dicit ei: Amen, amen dico vobis: Vide- | bitis coelum apertum, et Angelos Dei ascendentes, et descendentes supra Filium hominis. 51. Y rzekł mu: Zaprawdę, zaprawdę mówię wam: Uyźrzycie niebo otworzone, y Anyoły Boże wstępuiące y zstępuiące na Syna człowieczego. Wykłady trudniejszych miejsc X. Jakóba Wujka. Roz. 1. w. 1. Na początku było Stowo. Iż tu Pana Chrystusa a niekogo inszego, Słowem zowie, wszyscy się na to zgadzają. Ale czemu go zowie słowem, niechcą się na to heretycy z Pismem ś. zgodzić. Bo aczkolwiek Chrysta Pana zwać możemy słowem, przeto iż nam oznajmił Ojca i wolą jego: albo iz Ojciec do nas przezeń mówil: wszakże mu to służy według człowieczeństwa. A tu Jan zowie Chrystusa słowem, nie iż człowiekiem, ale iż Bogiem jest, a Bogiem synem, któremu to należy, od Ojca mówić i wszystkim rządzić, co się ztąd dowodzi. Naprzód, iż żaden inszy Ewangelista albo Apostoł oprócz Jana ś. nie zowie syna Bożego słowem, i Jan ś, nie zawżdy też, ale tylko na pięciu miejscach, najpierwej tu, a potem niżej ver. 14, i list 1, ver. 1, i Rozdz. 5, ver. 7. Apoc. 19, ver. 13. I obacz, iż napisawszy tu, Słowo ciałem się stało, nigdziej potem we wszystkiej Ewangelii, słowem nie zowie. Co za przyczyna tego? Nie możem inaczej rzec: jedno iz Syna zowie słowem nie człowiekiem, ale ile Bogiem jest. Bo sam Jan s. umyślnie o Bóstwie Chrystusowem pisze, dla tego i sam zowie go Słowem, i zowie go tak, pierwej niż powiedział że się ciałem stał, aby słowo od ciała, to jest, Boga od człowieka rozeznać. Przydaje, i Chryzostom hom. 3, i Theophil, iż Ewangelista w greckim nie po prostu zowie go słowem, ale z artykulem: ono słowo, aby okazał, iż nie o lada słowie mówił, ale o onem istotnem i Boskiem słowie. A to się jeszcze tem więcej potwierdza, iż według Pisma s. Pan Chrystus będąc synem Bożym, z serca ojcowskiego (jako słowo nasze wewnętrzne z myśli naszej) duchownie, ale rzeczywiście, prawdziwie i istotnie się rodzi i pochodzi, i jest płodem myśli jego, mądrością i znajomością jego, zupełnem wyobrażeniem istności jego, i jasnością chwały albo światłości jego. Co wszystko Panu Chrystusowi według bóstwa a nie według człowieczeństwa należy. Przypow. 8, ver. 24 i 25 Eccles. 24, ver. 5. Psal. 2, ver. 7. Psal. 109, ver. 3. I. Cor. 1, 30. Kol. 1, 3. Żyd. 1. 3. To tedy Boskie słowo było na początku wszystkiego stworzenia: było przed wieki pierwej niźli co było aczyniono: było urodzone przede wszystkiem stworzeniem. Bo cóż innego jest, Na początku było słowo: jedno iz nigdy być nie poczęło, ale zawsze było? Gdyż Ojciec nigdy nie był bez syna, bez słowa, bez mądrości, bez jasności, bez mocy i obrazu swego. Tem tedy pierwszem słowem jako gromem, Jan s. pobija, tak Ebionity i Samosateny, którzy bluźnią mówiąc, że Pan Chrystus przed Maryą nie był: jako i Ariany, którzy mówili, że był ten czas, kiedy Chrystus nie był. Gen. 1. 3. Przyp. 8, 22. Eccles. 24, 14. Kol. 1, 16. Žyd. 1, 3. Mądr. 7, 26. Jan. 17, 5. 1. A Slowo było u Boga. Ztąd dowodzą śś doktorowie naprzód przeciw Sabellianom, iż inszy jest Ojciec, a inszy Syn. Bo inszy musi być ten, który był, a inszy ten, u którego był: gdyż żaden sam u siebie być nie może. Sa tedy w jednem bóstwie dwie różne persony. Jam prawi jest w Ojcu, a Ojciec we mnie. I u Boga zawsze: tako tu Jan s. mówi: A Słowo było u Boga. I nigdy nie oddzielone ani odłączone od Ojca: Bo ja, prawi, i Ojciec jesteśmy jedno. Jan 14, 10, i 1, 1. Jan. 10, 30. w li 1. A Bogiem było Stowo. Tu już Słowo Boże, który jest Pan Chrystus, znacznie a wyraźnie Bogiem jest nazwany. A ktemu nie Bogiem stworzonym, ani uczynionym, jak Mojżesz: ani tytułowanym Bogiem, jako oni o których napisano: Jam rzekł, Jesteście Bogowie, i synowie najwyższego wszyscy: ale Bogiem zgoła, takim jaki jest ten, u którego Słowo od wieków było to jest, prawym i prawdziwym Bogiem, jako go tenże Jan ście swoim zowie. A nie inszym Bogiem niźli Ojciec, ale tymże właśnie: gdyż Bóg jest tylko jeden: i tu Jan 8. nie o wielu Bogach, ale o jednym Bogu Izraelskim mówiąc, śmiele Bogiem zowie tak tego, u którego było Słowo, jak i samo Słowo. Pisze Augustyn ś. De doct. Christ. lib. 3, cap. 2, iż starzy Aryanowie, aby nie musieli przyznać, iż Chrystus nie jest stworzeniem ale Bogiem: tedy to miejsce tak fałszowali, słowa rozrywając A to Słowo było u Boga, a Bóg był. Tu period czyniąc: A potem tak nową rzecz zaczynając: Słowo to było na początku u Boga. Takać jest przewrótność upornych heretyków, że wolą Pismo ś. sztukować i rozrywać, a niźli błędów swoich poprzestać. Tychże przodków swoich naśladując Czechowic w swoim nowym testamencie toż miejsce tak psuje mówiąc: iż Jan ś. musiał był napisać. A słowo było Boże, nie Bogiem. Lecz tego wymysłu niczem nie dowodzi, jedno tem matactwem: żeby się tak w niektórych starych pisanych księgach najdowało: ażeby Ojcowie starzy o tem miejscu wątpili. Czego ani dowiódł, ani dowieść może. II. Moj. 7, 1. Psal. 81, 6. I. Jan 5, 20. sam nie 3. Wszystko się przez nie. Jeszcze tem więcej pokazuje wszechmocność i Bóstwo tego Słowa. A wszechmocność równą i jednęż z Ojcowską: gdyż przez to Słowo są stworzone i uczynione wszystkie rzeczy, które Mojżesz wylicza na początku: I. Moj. 1, 1, to jest wszystek świat, niebo i ziemia i to wszystko co jest na niebie i na ziemi, tak widziane jako i nie widziane rzeczy: tak ludzie jako i aniołowie. Jan 1, 10. Kolos. 1, 16. Wieczność lepak Słowa ztąd się pokazuje: iż jeśli wszystkie rzeczy są przezeń uczynione: tedyć pewnie on jest uczyniony gdyż sam siebie nikt uczynić nie może: a tak nigdy nie miał początku. Żyd. 1, 3. Ktemu jeśli wszystko przezeń jest uczyniono, tedyć i wszystkie czasy i wieki przezeń początek wzięły, jako i Paweł świadczy. A tak on jest przede wszemi czasy i wieki. A Bóstwo jego zasię ztądże się wywodzi. Bo jeśli przezeń wszystko jest stworzono, tedyć samo Słowo nie jest stworzone: a przetoż jest jednym Bogiem z Ojcem: gdyż na świecie nie masz nic inszego, oprócz Boga a stworzenia jego. Lecz i temu miejscu Czechowic nie przepuścił, przywodząc je w wątpliwość, i mówiąc, że się to może rozumieć o Bogu, a nie o Słowie: żeby nie przez Słowo, ale przez Boga było uczyniono wszystko. Lecz przeciw temu wymysłowi, są nie tylko wszyscy doktorowie: ale i sam Jan s. który tu nam opisuje nie kogo inszego, jedno Słowo ono wieczne, które się ciałem stało: i o tem powiada, że od wieku 51. Zaprawdę, zaprawdę. Powtórzenia wyraża więk szą moc z jaką Zbawiciel mówi, albo też używa się zamiast stopnia najwyższego, którego w języku hebrajskim nie ma: jakby rzekł: najprawdziwiej. Anioly Boże wstępujące i zstępujące. Zdaje się, iż mówi tu o dniu sądnym, gdy przyjdzie z Aniołami swoimi. Wstępującc i zstępujące, to samo znaczy, co posługujące; ci bowiem, którzy posługują monarsze, idą tu i ówdzie, wstępują na schody i zstępują, ażeby rozkazy jego wykonali. Na Syna człowieczego. Przez pokorę siebie samego synem człowieczym nazywa. Patrz S. Mat. 8, 20. -- SECUNDUM JOANNEM. CAP. II. było, a u Ojca było, i Bogiem było, tymże co i Ojciec: a iż Ojciec: a iz Ojciec przez nie wszystko stworzył: jako i Mojżesz znać daje, i Dawid wyznawa: Ze słowem Pańskiem stanęły nieba. I. Moj. 1, 3. Psal. 5, 6. 13. Nic się nie stało. Niektórzy tu period czyniąc, nową sentencyą tak zaś zaczynają: Co się stało w nim miało. żywot był. Wszakże nie tak to rozumieją, jako Czechowic fałszuje, żeby żywot był w rzeczach uczynionych, a nie żywot temże Słowie żywotem było, albo w Słowie: (gdyż wiele jest rzeczy stworzonych, w których nie masz żywotą, jako w ziemi, w kamieniach i w elementach) ale tak: iż cokolwiek przez Słowo jest uczyniono, to w Iz Słowo ono wieczne jest żywotem wiecznym i źródłem żywota: a iż w Bogu były i są wszystkie rzeczy stworzone, daleko lepszą i prawdziwszą bytnością, a niżli kiedy były same w sobie. Ponieważ cokolwiek jest w Bogu, to jest sama istność Boża, a przetoż i żywot. I. Jan 5, 20. i stał ale je jedna czło on wieczny Syn Boży przyszedł w ciele, też 14. Słowo ciałem się stało. To jest Bóg się okazał w ciele: się człowiekiem: tak jako mówimy, Dawid stał się królem. Bo jako Dawid i król nie są dwie osobie, Bóstwo Słowa, a ciało dna osoba: aczkolwiek dwie rozdzielne rzeczy są, natura człowiecza a dostojność królewska: tak jest persona albo osoba Słowa i ciała, chocia dwie różne są rzeczy albo natury, pokazane. Za które dziękując wierni Chrześcijanie: wieka. Toć jest najwyższe Boskie dobrodziejstwo ludziom na kolane swe upadają, gdy te słowa u ołtarza czytają, albo one w Kredzie; i stał się człowiekiem. I. Tim. 3, 16, I. Jan. 4, 2. i teraz rzec, Słowo greckie yέvero, acz przez się samo znaczyć może, i było, i stało się, wszakże na tem miejscu nie może znaczyć, Było, bo tego słówka yeye używają Grecy, gdy mówią o rzeczy która była, a już nie jest, jako i w tym rozdziale, kiedy mówi Jan s. Był człowiek posłany, rozumie o Janie Chrzcicielu, który był przedtem, a natenczas już nie był, bo był już umarł. Iz tedy to słowo, o którem tu mówi, nie tylko było ciałem, ale jest ciałem, nie mógł o bytności samej mówiąc, używać tego słówka yévero: ale kiedyby był Jan s. chciał być, a nie stać się, tedyby rzekł był, yέvero albo yurai, to jest, był, in praeterito imperfecto, albo jest, yivero, to jest, byt, in praeterito perfecto. Co niektórzy nowochrzeńcy wiedząc, z nami przekładają, Słowo natur w Chrystusie, Bóg jest Słowo, a Słowo się ciałem: drudzy zasię niedbając nic na słowa jawnie Pismo ś. psują tak przekładając: Słowo było ciałem. Ale i tak błędów swoich nie zasłonią, bo przedsię ztąd dowiedziem dwu było człowiekiem. a nie stało 12. Dal im moc. Wolność ludzka, którą mogą poznać i przyjąć Chrystusa: i moc dana ludziom, żeby jeśli chcą, stali się synami Bożymi przez wiarę w chrzest s. ale ich do tego żadną mocą Pan Bóg nie przyciska. 18. Boga żaden nigdy nie widział Rozumiej w jego naturze własnej, jako jest sam w sobie: acz go niektórzy widzieli w jakiem widomem podobieństwie, i w ciele człowieczem. 32 Izem widział Ducha. Oto i trzecia osoba przenajświętszej Trójce. Tak iż w tym pierwszym rozdziale mamy wzmiankę wszystkich trzech Boskich osób: naprzeciw heretykom, żydom i poganom. 42. Ty będziesz zwan Cephas. Chryzostom s. na to miejsce pisze: iż Bóg nigdy nie dawa nowych imion, jedno dla wielkich przyczyn, i na znak osobliwych przywilejów onym danych, których imiona odmienia. Jako i Abrahamowi. Dwa tedy przywileje Piotrowe tu mamy. Jeden iz jemu samemu ze wszystkich apostołów imię odmienił. Drugi, iż mu dał takie imie, które po syryjsku znaczy opokę albo skałę (jako świadczy i Hieronim s. a nie opoczystego, skalnego albo kamiennego, jako sektarze fałszują Słowo Boże) a po grecku głowę: jako Optatus świadczy Pan Chrystus w Pismie s. często jest nazwany. (czego niesłusznie przą brzescy tłumacze) którem imieniem sam Czem to znać dał, że Piotra miał po sobie uczynić fundamentem, i głową kościoła wszystkiego. I. Moj. 17, 5. Hier. in 2. cap. ad Galat. Opt. lib. 2, contra Parmen. Isa. 8, 14. Daniel. 2, 34. Rzym, 9, 33. CAPUT II. ROZDZIAŁ 2. O przemienieniu wody w wino, wygnaniu z kościoła kupczących, o przyszłej męce, i t. d, 1. Et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae: et erat mater Jesu ibi. 2. Vocatus est autem et Jesus, et discipuli ejus, ad nuptias. 3. Et deficiente vino, dicit mater Jesu ad eum: Vinum non habent. 4. Et dicit ei Jesus: Quid mihi, et tibi est, mulier? nondum venit hora mea. R. 2.-1. Duia trzeciego. Po wyjściu Chrystusa z Ju- 2. Wezwan też był i Jezus. Zaprosili, powiada ś. 1. A dnia trzeciego były gody małżeńskie w Kanie Galileyskiey: a była tam matka Jezusowa. 2. Wezwan też był y Jezus, y uczniowie jego na gody. 3. A gdy nie stało wina, rzekła matka Jezusowa do niego: Wina nie maią. 4. Y rzekł iey Jezus: Co mnie y tobie niewiasto? iescze nie przyszła godzina moia. i aby zamknął usta heretykom, którzy żenić się zakazywali. oznacza 3. Gdy nie stawało wina. Grecki imiesłów bardziej gdy nie stało, lecz dobre będzie tłumaczenie, gdy powiemy, iż zaczęło już wina brakować, a nie zaś że już zupełnie zabrakło. Patrz Wujka. na po4. Co mnie i tobie, niewiasto? Twarda nieco zor odpowiedź: lecz w słowach, nie tyle zważać należy na ich brzmienie, jak raczej z jakiem obliczem i jakim albowiem te same słowa, sposobem są wymówione: wzięte odrębnie, mogą oznaczać i gniew i miłość: lecz oblicze i głos usuwają dwuznaczność. Sądzić zaś należy iż Pan Jezus to powiedział z twarzą wypogodzoną i we sołą, jaką zawsze miał dla Matki: jak gdyby rzekł: Czego śpieszysz, poczekaj trochę, uczynię, lecz czekam właściwego czasu, w którym oblubieniec i inni niedostatek wina postrzegą, ażeby cud był dla nich milszym i dla innych jawniejszym; tak objaśnia to miejsce Ri 1 5. Dicit mater ejus ministris: Quodcumque dixerit vobis, facite. 6. Erant autem ibi lapideae hydriae sex positae secundum purificationem Judaeorum, capientes singulae metretas binas vel ternas. (Marc. 7, 3). 7. Dicit eis Jesus: Implete hydrias aqua. Et impleverunt eas usque ad summum. 8. Et dicit eis Jesus: Haurite nunc, et ferte architriclino. Et tulerunt. 9. Ut autem gustavit architriclinus aquam vinum factam, et non sciebat, unde esset, ministri autem sciebant, qui hauserant aquam: vocat sponsum architriclinus, 10. et dicit ei: Omnis homo primum bonum. vinum ponit: et cum inebriati fuerint, tunc id, quod deterius est: Tu autem servasti bonum vinum usque adhuc. 11. Hoc fecit initium signorum Jesus in Cana Galilaeae: et manifestavit gloriam suam, et crediderunt in eum discipuli ejus. 12. Post hoc descendit Capharnaum ipse, et mater ejus, et fratres ejus, et discipuli ejus: et ibi manserunt non multis diebus. 13. Et prope erat Pascha Judaeorum, et ascendit Jesus Jerosolymam: 14. et invenit in templo vendentes boves, et oves, et columbas, et numularios sedentes. bera. Lecz Maldonat sądzi, że nie prawdziwą ale udaa była przygana, jakiej nieraz Chrystus używał, jako to a Luk. 2, 49, Mat. 12, 48; tak podobnież i w tem miejscu udawał, że Matkę strofuje, gdy rzeczywiście nie strofowal, lecz tylko chciał pokazać, że nie dla względów ludzkich, ani też z uwagi na krewnych, lecz jedynie miłością bliźniego powodowany cuda czyni, które też, kim jest rzeczywiście, pokażą. Tak więc dla 11czynienia cudu, miał wprawdzie wzgląd na Matkę; lecz nie uważał na pokrewieństwo, a powodował się tylko milością. Inne jeszcze objaśnienia znajdziesz u Toleta i Maldonata. Niewiasto. Niewiastą nizywa nie matką, ażeby usunął wszelkie podejrzenie ziemskiego przywiązania. Ale tak nazwał trzymając się zwykłego w owym czasie sposobu mówienia. Jeszcze nie przyszła godzia moja. Ponieważ, tak mówi ś. Augustyn (w kazaniu 4), nie chciał uczynić cudu, nim wina zupełnie nie zabraknie, ażeby się nie zdało, że miesza a nie przemienia elementa. Lecz powie kto: dla czegoż więc uczy, jeśli pora nie nadeszła? Jeszcze była nie przyszła, gdy matka prosiła; przyszła zaś, gdy uczynił, chociaż kritka była przerwa. S. Cyryl tak opawiada: Jaka cześć należy się rodzicom, łatwo pokazał, gdy natych mast d'a matki do czynu przystępuje, który, ile to bylow jego widokach, cokolwiek bylby na czas dalszy odłożył. P. W. 5. Stugom. Posługującym do stołu. Rozsądna matka, ożywiona duchem syna, łatwo zrozumiała, czego syn chce. -Cokolwiek. Chociażby się to wydało przykrem albo niepożyteczuem. na 6. Tam. W miejscu uczty weselnej. Stagiew. Naczynia przeznaczone do wody. Sprawiedliwie powiedział tagiew" bo gdyby je był nazwał beczkami lub zyniami od wina, sądzonoby, iż z osadu winnego, ktoy był na spodzie, po nalaniu wodą, stało się wino, albo też woda nabrała cokolwiek smaku wina. Według ozyszczenia żydowskiego. Jak to było we zwyczaju u żydów mieć wodę do obmycia siebie i naczyń, co się najlepiej daje widzieć ze słów Marka, 7, 3 i 4: Albowiem - 5. Rzekła matka iego sługom: Cokolwiek wam rzecze, czyńcie. 6. Y było tam sześć stągiew kamiennych, według oczyścienia Żydowskiego postanowionych, biorących w się każda dwie abo trzy wiadra. 7. Rzekł im Jezus: Napełnicie stągwie wodą. Y napełnili ie aż do wierzchu. 8 Y rzekł im Jezus: Czerpaycież teraz, a donieście przełożonemu wesela. Y donieśli. 9. A gdy skosztował przełożony wesela wody która się stała winem, a, nie wiedział skąd by było, lecz słudzy wiedzieli, którzy wodę czerpali: wezwał oblubieńca przełożony wesela, 10. y rzekł mu: Wszelki człowiek pierwey kładzie wino dobre: a gdy się napiią, tedy podleysze. A tyś dobre wino zachował aż do tego 15. Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes ejecit de templo, oves quoque et, boves, et numulariorum effudit aes, et mensas subvertit. 16. Et his, qui columbas vendebant, dixit: Auferte ista hinc, et nolite facere domum Patris mei, domum negotiationis. (Matth. 21, 13). 17. Recordati sunt vero discipuli ejus, quia scriptum est: Zelus domus tuae comedit me. (Ps. 68, 10). 18. Responderunt ergo Judaei, et dixerunt ei: Quod signum ostendis nobis, quia haec facis? 19. Respondit Jesus, et dixit eis: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. (Matth. 26, 61.-27, 40. Marc. 14, 58.-15, 29). 20. Dixerunt ergo Judaei: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus diebus excitabis illud? 21. Ille autem dicebat de templo corporis sui. 22. Cum ergo resurrexisset a mortuis, recordati sunt discipuli ejus, quia hoc dicebat, et crediderunt scripturae et sermoni, quem dixit Jesus. (Psal. 3, 6.-56, 9). 23. Cum autem esset Jerosolymis in Pascha in die festo, multi crediderunt in nomine ejus, videntes signa ejus, quae faciebat. 24. Ipse autem Jesus non credebat semetipsum eis, eo quod ipse nosset omnes, 25. et quia opus ei non erat, ut quis testimonium perhiberet de homine: ipse enim sciebat, quid esset in homine. (Matth. 9, 4.) 15. Z powrozków. Które tam znalazł od bydła przedanego albo zabitego.-Pieniądze rozsypał. W greckim, drobną monetę służącą do wymiany. P. W. 16. Wynieście. Każe wynieść, ponieważ gołębie, jako zamknięte w klatkach wypędzone być nie mogły jak owce albo woły.-Domem kupiectwa. Rynkiem, targiem. 17. Wspomnieli. Gdy to zobaczyli. Nic też dziwnego; słyszeli bowiem psalmy w kościele i w synagodze. -Napisano. Psalm. 68, 10. Zarliwość. Zarliwością nazywa zapał umysłu powstały ze sprawiedliwego zagniewania za niegodne postępki względem Boga, którego kochamy. Zarliwość bowiem jest to gorąca chęć pomnożenia chwały Boskiej i oddalenia wszystkiego co się jej przeciwi. Zjadła mię. Ogarnęła, przeniknęła całego. 18. Odpowiedzieli. Z powodu postępowania Pana Jezusa, rzekli, przydali.-Zydzi. Tak owi kupcy, jako też kapłani, którzy się nimi opiekowali.-Znak. Cud. - I2 to czynisz. Jakim cudem dowodzisz, iż masz prawo to czynić. 19. Rozwalcie ten kościoł Rozwalcie ten kościoł a we trzech dniach zbuduję go: to jest w przeciągu trzech dni, albo dnia trzeciego, gdy zmartwychwstanę, zrozumiecie, że miałem Boską potęgę. Zwyczajną jest rzeczą Pisma ś. obiecywać cuda, mające się spełnić kiedyś nieprędko, jak np. u Izajasza 7, 4. Dla tego sam Bóg da wam znak. Oto Panna pocznie i t. d. 20. Czterdzieści i sześć lat. W ośm lat stanął kościoł Salomona, III. Król. 6, 38: lecz tu jest mowa o odbudowaniu kościoła przez Heroda Askalonitę, zaczętem w 21 roku jego panowania, siódmego zaś według ery Juliuszowej, od którego aż do obecnego roku, który jest piętnastym panowania Tyberyusza a 37 ery Juliuszowej upłynęło lat 46. Pilnie o tem rozprawia Ribera w tem miejscu i objaśniając Zacharyasza 1, 45. 21. Lecz on mówił o kościele ciała swego. Nie mówił Chrystus przeciw prawdzie używając wyrażeń mniej jasnych, ponieważ nie popełnia się kłamstwo przez mowę 15. A uczyniwszy iakoby bicz. z powrózków, wyrzucił wszytkie z kościoła, owce też y woły, a bankierzów pieniądze rozsypał,y stoły poprzewracał. 16. A tym, co gołębie przedawali, rzekł: Wy nieście to ztąd, a nie czyńcie domu Oyca mego domem kupiectwa. 17. Y wspomnieli uczniowie iego, iż iest napisano: Zarzliwość domu twego ziadła mię. 18. Żydowie tedy odpowiedzieli, y rzekli mu: Cóż za znak okazuiesz nam, iż to czynisz? 19. Odpowiedział Jezus, y rzekł im: Rozwałcie ten kościół, a we trzech dniach wystawię ji. 20. Rzekli tedy Żydowie: Czterdzieści y sześć lat budowano ten kościół, a ty go we trzech dniach wystawisz? 21. Lecz on mówił o kościele ciała swoiego. 22. Gdy tedy zmartwychwstał, wspomnieli uczniowie iego, iż to mówił, y uwierzyli pismu, y mowie, którą wyrzekł Jezus, 23. A gdy był w Jeruzalem w Paschę w dzień święty, wiele ich uwierzyło w imię iego, widząc iego cuda, które czynił. 24. Lecz sam Jezus niezwierzał samego siebie im, dla tego iż on znał wszytkie, 25. a iż nie trzeba mu było, aby kto dal świadectwo o człowieku: abowiem wiedział, co było w człowieku. zagadkową; chociaż wiemy, że słuchający inaczej ją zro zumieją, bylebyśmy tylko nie czynili tego w zamiarze oszukania i mieli sprawiedliwą przyczynę tak mówić taką miał Chrystus, gdy w złej myśli Żydzi go pytali ! i z własnej winy byli niegodni, ażeby im prawda jaśniej była powiedzianą. 22. Wspomnieli uczniowie jego. Gdy ujrzeli Chrystusa zmartwychwstałego, przyszło im na myśl to jego sło wo rozwalcie i t. d.; i zrozumieli, co i sami pierwej nie dobrze pojmowali, że Pan Jezus chciał przez to, zmartwychwstanie ciała swojego wyrazić. Uwierzyli. Wzmocnili się w wierze, tak iż mocniej, doskonalej i z wię kszą pewnością wierzyli.-Pismu. Świętemu, głoszącemu zmartwychwstanie Chrystusa. Miejsce to Pisma ś. jest w Psalmie 15, 10. Nie zostawisz duszy mojej w pickle, i świętemu i t. d.-I mowie. Słowom Chrystusa o swojem zmartwychwstaniu. 23. W dzień święty. Janseniusz sądzi, iż w tem miej scu dzień święty bierze się za całe siedm dni przaśników, w których ta uroczystość była obchodzoną. Lecz Ribera z Kajetanem utrzymuje, że dniem świętym zowie się pierwszy albo ostatni dzień przaśników; jeden i dru gi był najuroczystszy i najświetniejszy, jak u nas pier wszy dzień świąt i oktawa. Patrz Lewit. 23, 7 i 8.Uwierzyło w imię jego. Uwierzyli w niego, to jest, ż on jest Messyaszem i Chrystusem obiecanym. 24. Nie zwierzał samego siebie im. Chociaż wielu u wierzyło i z nim się łączyli, jednakże on, który jako Bóg znał ich serca, widział, że wielu z nich jest niestałych i łatwo dadzą się nakłonić faryzeuszom do wydania go przed czasem; dla tego nie ufał im, nie chciał, ażeby oni wszyscy byli jego towarzyszami i znali jego tajemnice. P. W. 25. Aby kto dał świadectwo o człowieku. Nie potrze bował Chrystus dowiadywać się od drugich, kto jest ten albo ów, który śmiał narzucać się mu na towarzyszą, ponieważ On, jako Bóg znał wszystkich najlepiej i naj skrytsze ich zamiary przenikał. Wykład X. J. Wujka.-Roz. 2. w. 1. Wezwan też był i Jezus na gody. Iż mieli nastać heretykowie, którzy mieli zgoła wszystkim ludziom małżeństwa, jako złego, niesłusznego i od djabła uczynionego, zakazować: (jacy byli Marcyonistowie, Tacianus i Enkratytowie), przetoż Pan Jezus na gody iść raczył, aby małżeństwo poświęcił i potwierdził, i pokazał, iż je on postanowił. Bo iż dobra jest czystość małżeńska, lepsza wstrzemięźliwość wdowia i bezżeńska, a najlepsza doskonałość panieńska: na potwierdzenie tych wszystkich stanów, a na okazanie nierównych zasług każdego z nich, z nienaruszonego żywota panieńskiego narodzić się raczył: a wnet narodziwszy się usty prorockiemi Anny s. wdowy chciał być wyświadczony: a będąc już młodzieńcem, proszony na gody, swą je obecnością, i tym pierwszym cudem uczcić raczył. I. Tim. 4, 3. Aug. Tra. 9, in Joan. 3. Wina nie mają. Poznała Panna najświętsza, że już był przyszedł czas, którego się Syn jej miły cudami i kazaniem światu oznajmić miał. I przetoż się też za ludźmi przyczyniać poczyna: nic niewątpiąc, że mu jest wszystko podobno, a iż to i mógł i miał uczynić na jej prośbę. Zkąd się uczymy, iż Pan Chrystus nie daje pospolicie łaski swojej, jedno za pokorną prośbą i przyczyną: a iż przyczyna matki jego większej u niego jest wagi, a niżli kogo inszego: a nawet, że jej niczego nie odmówi. A jeśliż się Panna (mówi Bernard s.) użaliła wstydu onych od których była na gody wezwana: daleko się nas więcej użali, jeśli będzie od nas nabożnie wzywana. 4. Co mnie i tobie. Nie zaraz zezwalając na jej prośbę mówi: Co mnie i tobie, albo Co mnie z tobą, albo Co nam do tego, że nie mają wina: jakby rzekł: Niechaj pierwej obaczą swój niedostatek, aby potem dobrodziejstwa, które im uczynię, tem lepiej poznali. Jeszcze, prawi, nie przyszedł czas i godzina moja: to jest jescze nie jest czas uczynienia cuda, aż wszyscy poznają niedostatek wina. Przetoż matka, rozumiejąc, że nie odrzucił jej prośby, ale ją odłożył na inszy czas, każe sługom być pogotowiu na wszelakie rozkazanie jego. Justinus, Epiphanius, Euthymius, Cyryllus, Chrysostomus. 4. Niewiasta. Zowie ją niewiastą, jako i pod krzyżem, nie dla żadnej wzgardy, albo żeby jej nie czcił jako Syn, i nie znał za Matkę i za Pannę: albo żeby ona nie dobrem sercem, to jest, dla jakiej czci i chwały własnej swojej, a nie szczerze z miłosierdzia nad niedostatecznemi, przywodziła Syna do cudów czynienia (gdyż ona była zawsze czysta i od najmniejszego grzechu powszedniego) ale ją tak zowie, albo ze zwyczaju języka żydowskiego (który niewiastę mężycą nazywa) albo chcąc pokazać, iż jako nie od Matki, ale od Ojca niebieskiego wziął moc czynienia cudów, tak nie kwoli przyjaciołom czynić miał cuda, które czynił, ale dla czci i chwały Ojca swego. Albo jako Epifanius pisze, uczynił to zabiegając błędom heretyków onych, którzy Pannę Maryą nie za człowieka, ale za Boga mieli, i ofiary jej czynili jako Bogu. Jan 19, 26. I. Moj 2, 23. Epiphan. her. 79. 9. Wody która się stała winem. Kto wierzy, iż Pan Chrystus przemienił wodę w wino: ten wątpić nie będzie, ie tąż mocą chleb w ciało, a wino w krew przemienia w najś. Sakramencie. Cyrill. Cathech. Mistag. 4. 12. I bracia jego. Czterech wspomina Marek ciotecznych braciej Pana Jezusowych, Jakóba, Józefa, Judę i Symona. O czem wyżej Łuk. 8, 20. Marc. 6, 3. 15. Wyrzucił wszystkie. Tym pokazał nie tylko zwierzchnią moc i władzę swą, którą ma tak nad ciały jako i nad duszami ludzkimi: ale i dał przykład swoim namiestnikom, aby nietylko przez klątwę złe a nieposłuszne z kościoła wyrzucali: ale i jawne a pospolite złe obyczaje, których się cierpieć nie godzi, nie słowy tylko, ale i samą rzeczą wykorzeniali, a zwłaszcza które z łakomstwa powstają. 24. Nie zwierzał się im. Katechumenom, to jest, nowym Chrześcijanom, którzy acz już w Chrystusa wierzą, ale jeszcze nie są ochrzczeni, nie zwierza się Pan Jezus (mówi Augustyn święty) iż do przyjęcia ciała i krwie jego żaden nie ochrzczony nie bywa przypuszczon, ani jaśnie nauczon o tym Sakramencie. Tract. 11, in Joan. CAPUT III. ROZDZIAŁ 3. O rozmowie z Nikodemem, odrodzeniu się z Ducha świętego, i t. d. 1. Erat autem homo ex pharisaeis, Nicodemus nomine, princeps Judaeorum. 2. Hic venit ad Jesum nocte, et dixit ei: Rabbi, scimus, quia a Deo venisti magister: nemo enim potest haec signa facere, quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. 3. Respondit Jesus, et dixit ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei. 4. Dicit ad eum Nicodemus: Quomodo potest bomo nasci, cum sit senex? numquid potest in ventrem matris suae iterato introire, et renasci? R. 3.-1. Książę żydowskie. Jeden ze znakomitszych obywateli, lub sprawujący wysoki urząd w narodzie; albowiem niżej w roz. 7, 50. czytamy, iż należał do rady książąt i faryzeuszów. W nocy. Ażeby inni nie postrzegli; ażeby nie powiedziano, iż będąc nauczycielem w Izraelu, chce być czniem pokornego Chrystusa.-Wiemy. Wierzymy, przekonani jesteśmy, ja i wielu innych. Od Boga. Postany. -Nauczycielem. Ażebyś był nauczycielem i lud żydowski prawdy nauczył -Tych znaków. Takich cudów.-Je Sibynim Bóg nie byl. Jeśliby Bóg nie działał z nim 1. A był człowiek z pharizeuszów imieniem Nikodem, książę Żydowskie. 2. Ten przyszedł do Jezusa w nocy, y rzekł mu: Rabbi, wiemy, iżeś przyszedł od Boga nauczycielem: bo żaden tych znaków czynić nie może które ty czynisz, ieśliby z nim Bóg nie był. 3. Odpowiedział Jezus, y rzekł mu: Zaprawdę, zaprawdę, mówię tobie, ieśli się kto nie odrodzi znowu, nie może widzieć królestwa Bożego. 4. Rzekł do niego Nikodem: Jakoż się może człowiek rodzić będąc starym? izali może powtóre wniść w żywot matki swoiey y odrodzić się? i przez niego. 3. Jeśli się kto nie odrodzi znowu. Ze słów Nikodema pokazuje się, iż on przyszedł do Chrystusa, aby się dowiedział, jak może dojść do królestwa Bożego. Dla tego Zbawiciel powiada, iż pierwszym do niego stopniem jest duchowne odrodzenie, to jest iż trzeba, aby człowiek przez chrzest stał się synem Bożym; mówi to, ponieważ przez śmierć jego już miały wziąść koniec sakramenta legalne czyli Starego Zakonu. 4. Jakoż się może? Cielesny jeszcze człowiek, cieleśnie pojmuje rzeczy duchowne: albowiem jak czytamy |