cidenti se, quoniam debitor est universae legis faciendae. 4. Evacuati estis a Christo, qui in lege justificamini: a gratia excidistis. 5. Nos enim spiritu ex fide, spem iustitiae expectamus. 6. Nam in Christo Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque praeputium: sed fides, quae per charitatem operatur. 7. Currebatis bene: quis vos impedivit veritati non obedire? 8. Persuasio haec rou est ex eo, qui vocat vos. 9. Modicum fermentum totam massam corrumpit. (I. Cor. 5, 6). 10. Ego confido in vobis in Domino, quod nihil aliud sapietis: qui autem conturbat vos, portabit judicium, quicumque est ille. 11. Ego autem, fratres, si circumcisionem adbue praedico: quid adhuc persecutionem patior? Ergo evacuatum est scandalum crucis. 12. Utinam et abscindantur, qui vos conturbant. 13. Vos enim in libertatem vocati estis fratres: tantum ne libertatem in occasionem detis carnis, sed per charitatem Spiritus servite invicem. 14. Omnis enim lex in uno sermone impletur: Diliges proximum tuum sicut te ipsum. (Lev. 19, 18. Matth. 22, 39. Rom. 13, 8.) 15. Quod si invicem mordetis, et comeditis: videte, ne ab invicem consumamini. 4. Wyniszczeni jesteście z Chrystusa. Wyniszczoayn być od Chrystusa, znaczy być pozbawionym jego dobrodziejstw i łaski i nieotrzymywać z niego żadnej kotzyści. Którzy го zakonie się usprawiedliwiacie. Którzy usprawiedliwienia szukacie w obrzezaniu i innych aczynkach prawa.-Z łaskiście wypadli. Utraciliście dobrodziejstwo łaski Chrystusowej, albowiem którzy w prawie szukają usprawiedliwienia, nieoczekują usprawiedliwienia od Chrystusa przez wiarę, jak czynią prawdziwi Chrześcianie. 5. Albowiem my. Którzy prawdziwie i z duszy czcimy Chrystusa. Duchem z wiary. Z wiary, która po Części wyjednywa Ducha, zkąd się w nas sprawuje uspra wiedliwienie; po części od samego Ducha S. pochodzi, i dla tego z samego duchownego wykładu prawa oczekujemy usprawiedliwienia i owocu usprawiedliwienia, to jest życia wiecznego. -- 6. Bo w Chrystusie. W religii chrześciańskiej. Nic nie waży ani cbrzezanie. Nic się nie przyczynia do usprawiedliwienia i zbawienia, czy kto jest obrzezanym, czy nieobrzezanym. Ale wiara, która przez miłość działa. Patrz Wujka. 7. Biezeliście dobrze. W życiu i nauce chrześciańskiej-Przekaził. Przeszkodził w biegu. Abyście nie byli posłusznymi prawdzie. Żebyście się cofnęli od prawdy chrześciańskiej i odpadli w żydowstwo. 8. Namowa ta. Żydów, żebyście się trzymali praktyk zakonnych, jako niezbędnych chrześcianinowi do zbawie nia-Nie jest z tego, który was wzywa. Nie jest z Boga Ojca, który was przez Chrystusa powołał do wiary, łaski i zbawienia, ale raczej z djabła i sług jego. 9, Trocha kwasu. Jest przysłowie, które wyraża, iż mala wada jednej jakiej części, całe ciało przesieka i psuje. Oznacza apostoł, że niewielka liczba tchnących żydowstwem, gubi cały kościoł Galatów. 10. W Panie. W łaskawości i dobroci Bożej. 10. Ja dufam o was w Panie, iż nic inszego rozumieć niebędziecie: a ten który wami trwoży, odniesie sąd, któryżkolwiek on iest. 11. A ia bracia, ieśli iescze obrzezanie opowiadam: czemuż iescze przeszladowanie cierpię? Tedy wynisczone jest zgorszenie krzyżowe. 12. Bodayże y odcięci byli, którzy was wzruszaią. 13. Abowiem wy wezwani iesteście ku wolnoSci bracia: tylko żebyście wolności nie obracali na pobudkę ciału, ale przez miłość ducha służcie ieden drugiemu. 14. Bo wszytek zakon w iedney się mowie wypełnia: Będziesz miłował bliźniego twego iako samego siebie. 15. Lecz ieśli ieden drugiego kąsacie i iécie: patrzcie, aby jeden drugiego nie ziadł. Iz nic inszego rozumieć nie będziecie. Że nie będziecie wierzyli w nic innego, jedno w to, czegom was nauczył. Odniesie sąd. Nieuniknie należnej kary, ktoby on taki nie był. 11. Jeśli jeszcze obrzezanie opowiadam. Jeśli jeszcze opowiadam żydowstwo pomiędzy Żydami, jak zmyślają moi przeciwnicy, usiłując moim przykładem utrwalić swoje naukę, jakoby ja, chociaż skrycie, jestem z ich strony. Czemuż jeszcze prześladowanie cierpię? Dla czegoż mnie napastują, gdy jak twierdzą, jestem za nimi? - Tedy wyniszczone jest zgorszenie krzyżowe. Jeśli, powiada, jeszcze opowiadam obrzezanie, a więc powinien ustać gniew Żydów, gdyż się obrażają za opowiadanie krzyża. Albowiem nie tyle ich obraża opowiadanie Chrystusa ukrzyżowanego, jak obalenie prawa przez krzyż; chcieliby bowiem zatrzymać prawo z Chrystusem. Wyniszczone jest. Patrz, co się rzekło w. 4 12. Bodajże i odcięci byli. P. W.-Którzy was wzruszają. W greckim podkopują: którzy usiłują odebrać wam wolność, w której zostajecie. 13. Wezwani jesteście ku wolności. Abyście przez Ewangelią byli wolnymi od uciążliwej i niepożytecznej niewoli obrządków zakonnych. Tylko żebyście wolności. Upomina Galatów, aby wolności, do której jak powiedział, są powołanymi, źle nie rozumieli, i nienadużywali do służenia ciału. Nie obracali na pobudkę ciału. Abyście pod pozorem tej wolności zbyt wiele sobie nie pozwalali, i jakby wam wszystko wolno było, nie służyli żądzom cielesnym.-Służcie jeden drugiemu. Dopomogajcie. Patrz Wujka. 14. Bo wszystek bliźniego. P. W. pełnia się przez przykazania. 15. Jeśli jeden zakon. To jest, który się odnosi do W jednej się mowie wypełnia. Wyzachowanie tego jednego krótkiego drugiego kąsacie ijecie. Przez uwłacza 16. Dico autem: Spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis. (I. Petr. 2, 11). 17. Caro enim concupiscit adversus spiritum: spiritus autem adversus carnem: haec enim sibi invicem adversantur: ut non quecumque vultis, illa faciatis. 18. Quod si spiritu ducimini, non estis sub lege. 19. Manifesta sunt autem opera carnis, quae sunt: fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria, 20. idolorum servitus, veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectae, 21. invidiae, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia: quae praedico vobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. (I. Cor. 6, 9). 22. Fructus autem Spiritus est: charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longa. nimitas, 23. mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Adversus hujusmodi uou est lex. 24. Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. 16. A mówię: Duchem chodźcie, a pożądliwości ciała niewypełnicie. 17. Abowiem ciało pożąda przeciwko duchowi, a duch przeciw ciału: bo te się sobie wzaiem sprzeciwiaią: abyście nie cokolwiek chcecie, to czyni i. 18. A ieśli duchem bywacie rządzeni, nieiesteście pod zakonem. 19. A iawne są uczynki ciała, które są: porubstwo, nieczystość, niewstydliwość, wszeteczeństwo, 20. bałwochwalstwo, czarowania, nieprzyjaźni. swary, zawiści, gniewy, niesnaski, rosterki, kacerstwa, 21. zazdrości, mężobóystwa, piiaństwa, biesiady, y tym podobne: o których opowiadam wam, iakom przedtym opowiedział, iż którzy takowe rzeczy czynią, królestwa Bożego niedostąpią. 22. A owoc Ducha iest, miłość, wesele, pokóy, cierpliwość, dobrotliwość, dobroć, nieskwapliwe, 23. cichość, wiara, skromność, wstrzemięźliwoś, czystość. Przeciwko takowym niemasz zakonu. 24. A którzy są Christusowi, ciało swe ukrzy żowali z namiętnościami y z pożądliwościami. ra wszystkich innych owoców tu wyliczanych, jest źredłem i początkiem. Wesele. Które powstaje z 50mienia pogodnego, świętego, wolnego od grzechów. – Pokój. Gdy spokojny umysł nie zakłóca się żadnem namiętnościami, spokojne także i przyjacielskie obcowanie z bliźnimi, dalekie od nieprzyjaźni. Cierpli wość. Którą też przez wspaniałomyślność tłumaczyć mo żna, i jest niejaką powolnością duszy, przez którą z umysłem mężnym i stałym znoszą się ciężkie i długie nieszczęścia, i która się słusznie łączy z miłością, której pisze tenże Paweł S.: Miłość wszystko znosi I. Kor. 13, 7. I. Kor. 13, 7. — Dobrotliwość. Łatwość i słodycz oby czajów, przez którą ochotnie się stosujemy do drugich, rozumie się w rzeczach dobrych; albowiem milość dobrotliwa, jak w miejscu przytoczonem powiada Paweł. Dobroć. Gdy się kto wstrzymuje od szkodz nia, i gotów jest dopomagać i świadczyć dobrodziej stwa. Nieskwapliwość. To samo co cierpliwość i wspaniałomyślność. 23. Cichość. To jest, łagodność, przystępność, uprzej mość. Wiara. Wierność i prawdziwość w obietni cach, która się sprzeciwia oszukaństwu i kłamstwu. Skromność. Która miarkuje wszystkie zewnętrzne czu ności, to jest chód, odzienie, mowę, śmiech, zabawy, całego człowieka powierzchowność należycie układa, po chodzi zaś z wewnętrznego umiarkowania woli 102miętności. Wstrzemięźliwość. Jest ogólna enota, przez którą powściągamy i hamujemy wszystkie ponty i pokusy do złego. Czystość. S. Anzelm tak ol różnią wstrzemięźliwość od czystości, że wstrzemieliwość jest w walce, czystość w pokoju; albowiem nie jest to jeszcze czystość, ale tylko wstrzemięźliwość, gdy nam opor stawi chęć rozkoszy. A więc, według S Azelma, wstrzemiężliwość jest to czystość walcząca i odpychająca pokusy. Przeciwko takowym niemast konu. Niema żadnego prawa, którely te owoce ducha i zachowawców tych cnót naganiało i potępialo; a przeto gdy się duchem rządzicie, nie jesteście pod prawem, jai powiedział wyż, w. 18. 24. A którzy są Chrystusowi. Którzy sie rządzą duchem Chrystusowym. Ciało swe ukrzyżowali. Po żądliwość i naturę skażoną, z przebywającemi w niej namiętnościami i powstającemi poruszeniami, czyli po żądliwościami, ukrzyżowali i poskromili, za pomors owej czystej bojaźni, która trwa od wieku do wieku, 25. Si spiritu vivimus, spiritu et ambulemus. 26. Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes. 25. Jeśli żywiemy duchem, duchem y postępuymy. 26. Nie stawaymy się chciwi próżney chwały, iedni drugich drażniąc, iedni drugim zayźrząc. u Wykład X. J. Wujka.-Roz. 5. w. 6. Ale wiara, która przez miłość. Tać jest wiara z miłości dobre czynki sprawująca, którą rozumie Paweł ś. kiedy mówi: Iz wiara usprawiedliwia. Bo nic inszego nie czyni wiary pożyteczną, jedno miłość. Z której wiara bierze moc do czynienia dobrze: i toć znaczy słowo vegysμern. Uczynki zasię, które do usprawiedliwienia nic nie pomagają te są, które albo pod zakonem Mojżeszowym, albo w pogaństwie kto czynił bez wiary w Chrystusa. Przetoż i tu mówi: Iz ani obrzezanie, ani odrzezek (to jest ani zachowame zakonu Mojżeszowego, ani pogańskie cnoty) w Chrystusie nic nie ważą: jedno uczynki, które z wiary a z miłości pochodzą. Bo te same doskonale usprawiedliwiają i zbawiają. (August. lib. 15. de Trinit. cap. 18). 12. Bodajże i odcięci. Albo urzezani byli, nie tylko obrzezani, jako Chryzostom wykłada. Albo odcięci od waszego obcowania, lub przez klątwę, lub przez śmierć cielesną. 13. Tylko żebyście wolności. Jako chrześcijańskiej wolności na swą wolą cielesną i nieposłuszeństwo heretykovie dzisiejszy używają: patrzaj wyżej. Galat. 4, 31. 14. Bo wszystek zakon. Kto miłuje bliźniego jako sam siebie, ten wszystek zakon wypełnił. Nie jest tedy rzecz niepodobna zachować Pańskie przykazanie. CAPUT VI. ROZDZIAŁ 6. O znoszeniu wad cudzych, zasiewaniu dobrych uczynków póki żyjemy w ciele, i t. d. 1. Fratres. et si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui spirituales estis, hujusmodi instruite in spiritu lenitatis, considerans te ipsum, ne et tu tenteris. 2. Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. 3. Nam si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. 4. Opus autem suum probet unusquisque, et sic in semetipso tantum gloriam habebit, et non in altero. 5. Unusquisque enim onus suum portabit. (I. Cor. 3, 8). 6. Communicet autem is, qui catechizatur verbo, ei, qui se catechizat, in omnibus bonis. przez którą wystrzegamy się obrazić tego, którego całego serca, duszy i myśli miłujemy. 25. Jeśli żywiemy duchem. Jeśli mamy wewnętrzne ży cie łaski, ducha i sprawiedliwości.-Duchem i postępujey Wedle natchnienia i pobudzeń ducha postępujmy, obcujmy, działajmy. -- 26. Nie stawajmy się. Nie bądźmy.-Drażniąc. Pobudzając do sprzeczek. Zajrząc. Gdy nie możemy być Townymi albo wyższymi od innych. R 6-1. Jeśliby też człowiek ubieżony był w jakim padku. Jeśliby kto od fałszywych apostołów został zwiedzionym i wpadł w ich sidła. Człowick. To jest, ktokolwiek; jest hebraizm. Wy którzy duchowni jesteście. Którzy uchodzicie za duchownych i doskonalych.-Nauczajcie. Naprawujcie, przywracajcie do dawnego stanu; jakby rzekł: jako się naprawiają i nastawują stawy i członki zwichnięte, gdy człowiek padnie; tak przywracajcie i naprawujcie upadła wiarę i obyczaje bliznich waszych. W duchu cichości. Nie postępując surowo, ale przyjemnie i łagodnie. Obaczając samego siebie. Jest zamiana liczby, mnogiej na pojedynczą: Uważając samych siebie. Zwykle bowiem Pan Bóg dopuszcza te same pokusy na tych, którzy są surowymi i bez pobłażania dla grzeszników. u 2. Jedni drugiego brzemiona noście. Brzemionami nazywa grzechy, które nas winą swoją przytłaczają i czynią przedmiotem kary. Nosimy brzemiona, to jest, grzechy bliźnich, i przynosimy im ulgę w tym ciężarze, przez spółczucie i łagodne upomnienie i naukę, a nareszcie Bib Now, Test. T. IV. 1. Bracia, ieśliby też człowiek ubieżony był w iakim upadku, wy którzy, duchowni iesteście, nauczaycie takiego w duchu cichosci: obaczaiąc samego siebie, abyś y ty nie był kuszon. 2. Jeden drugiego brzemiona noście: a tak wypełnicie zakon Chrystusów. 3. Albowiem ieśli kto mniema żeby czym był, gdyż niczem nie iest, sam siebie oszukawa. 4. A każdy niech sprawy swoiey doświadcza, a tak w samym sobie tylko przechwalanie mieć będzie, a nie w drugim. 5. Bo każdy własne brzemię poniesie. 6. A niech użycza wszystkich dóbr ten, który bywa nauczan w słowie, temu, który go naucza. modlitwę, gdy prosimy Boga, żeby ich od tego ciężaru uwolnił, i t. d. A tak wypełnicie zakon Chrystusów. Prawo braterskiej miłości, które nakazuje znosić wzajemne ciężary. 3 Albowiem jeśli kto mniema żeby czem był. To się mówi przeciwko pysze tych, którzy się w sobie podobając, i rozumiejąc o sobie, iż są czemś, źle się obchodzili ze słabymi.-Sam siebie oszukawa. Sam siebie zwodzi, i pozostaje w błędzie; albowiem niczem jest, gdyż przez swoję surowość, próżność i pychę pokazuje, że niema żadnej cnoty. ob 4. A każdy niech sprawy swojej doświadcza. Niechaj patrzy na siebie samego, i własną nędzę i upadki przeziera, i niechaj innymi z tąż samą miłością i łagodnością się obchodzi, z jaką chce żeby się z nim chodzono. A tak w samym sobie tylko przechwalanie mieć będzie. Nie będzie się przechwalał ze względu na ciężkie upadki drugich, iż od nich jest lepszym, jak się przechwalał faryzeusz, przenosząc się nad celnika; ale ze skromnością będzie się przechwalał w sobie i w swojem sumieniu, z uczynków sprawionych łaską Boską. 5. Własne brzemię. Słuszną karę odniesie za sprawy swoje, jak również, jeśli dobrze postępował, dostąpi należnej nagrody. 6. A niech użycza wszystkich dobr ten, który bywa nauczan. Który odbiera naukę wiary, niechaj nauczycielowi swojemu udziela dóbr doczesnych, jeśli widzi, iż on ich potrzebnje; albowiem sprawiedliwa jest, 75 7. Nolite errare: Deus non irridetur. 8. Quae enim seminaverit homo, haec et metet. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem: qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. 9. Bonum autem facientes,non deficiamus:tempore enim suo metemus non deficientes. (2. Thes. 3, 13). 10. Ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. 11. Videte, qualibus litteris scripsi vobis mea manu. 12. Quicumque enim volunt placere in carne, hi cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. 13. Neque enim qui circumciduntur, legem custodiunt: sed volunt vos circumcidi, ut in carne vestra glorientur. 14. Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi: per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. 15. In Christo enim Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque praeputium, sed nova creatura. 16. Et quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos, et misericordia, et super Israël Dei. 17. De cetero nemo mihi molestus sit: ego enim stigmata Domini Jesu in corpore meo porto. 18. Gratia Domini nostri Jesu Christi, cum spiritu vestro, fratres. Amen. żeby ten kto rozdaje dobra duchowne, otrzymywał do czesдe. 7. Nie blądźcie: nieda się Bóg z siebie naśmiewać. Nie zwodźcie siebie próżnemi wymówkami, które mogą ważyć u ludzi, ale nie u Boga, którego oszukać nie można. Co będzie siał czlowiek. Za wszystkie sprawy swoje, które uczynił, odbierze słuszną nagrodę. 8. Kto sieje na swym ciele. Kto nasienie uczynków swoich rzuca na ziemię ciała swojego, to jest, czyni je na korzyść cielesnej żądzy swojej. Z ciała też żąć będziecie skażenie. Jako owoc uczynków cielesnych odniesie zgubę, nędzę i śmierć wieczną.-A kto sieje na duchu. Czyni sprawy duchowne. 9, Nie ustawajmy. Nie opuszczajmy rąk, nie poddawajmy się gnusności, i nie zrażajmy się.-Albowiem czasu swego. W dzień sądu i ostatecznej rozpłaty. Żąć będziemy nie ustawając. Z niewyczerpanemi nigdy siłami. Patrz Wnjka. 10. A przeto póki czas mamy. Zasiewania, czynienia dobrze, zasługiwania w tem życiu.-Domownikom wiary. Chrześcijanom, którzy się nazywają domownikami wiary, gdyż są zgromadzeni przez wiarę do jednego domu Kościoła. Patrz Wujka. 11. Baczcie jakim wam list pisał ręką moją. To jest, jak długi list napisałem do was ręką moją: jakby rzekł: Ja Paweł, który jeno listy mam zwyczaj pisać ręką cudzą, i tylko podyktowawszy podpisywać, ten cały list i dosyć długi napisałem ręką własną, abyście lepiej zrozumieli, jak bardzo się troszczę o wasze zbawienie. 12. Albowiem którzykolwiek chcą się podobać w ciele. To jest, powierzchownie. W ciele. Ludziom i rodakom swoim żydom. Aby krzyża Chrystusowego prześladowania nie cierpieli. Zeby nie cierpieć prześladowania z powodu krzyża od żydów braci swych. - 13. Albowiem ani którzy się obrzeżują. Nie czynią tego przez gorliwość dla prawa; albowiem ci, którzy u-iują narzucić wam obrzezanie, sami nie zachowują pra 7. Nie błądźcie: nieda się Bóg z siebie naśmiewać. 8. Abowiem co będzie siał człowiek, to też będzie zął. Bo kto sieie na swym ciele, z ciała też żąć będzie skażenie: a kto sieie na duchu, z ducha żąć będzie żywot wieczny. 9. A dobrze czyniąc nie ustawaymy: abowiem czasu swego żąć będziemy nie ustawaiąc. 16. A przeto póki czas mamy, czyńmy dobrze wszytkim, a nawięcey domownikóm wiary. 11. Baczcie, iakim wam list pisał ręką moią. 12. Abowiem którzy kolwiek chcą się podobać w ciele, ci was przymuszaią obrzezować się, tylko aby krzyża Chrystusowego przeszładowania nie cierpieli. 13. Abowiem ani którzy się obrzezuią, zakonu nie zachowywaią: ale chcą abyście się wy obrzezali: żeby się z ciała waszego chlubili. 14. A ia nieday Boże abym się chlubić mial, iedno w krzyżu Pana naszego Jezusa Christusa, przez którego mnie świat jest ukrzyżowan, a ia światu. 15. Abowiem w Christusie Jezusie nic nie waży, ani obrzezanie, ani odrzezek, ale nowe stworzenie 16. A którzy kolwiek tego prawidła dzierżeć się będą, pokóy nad nimi, y miłosierdzie, y nad Izraelem Bożym. 17. Nawet niech mi się żaden nie przykrzy: abowiem ia piątna Pana Jezusowe na ciele moim noszę. 18. Łaska Pana naszego Jezusa Christusa, z duchem waszym, bracia. Amen. wa.-Żeby się z ciała waszego chlubili. Żeby się chlubić przed żydami z waszego obrzezania, to jest, iż was nawrócili do obrzezania i żydowstwa. 14. A ja nie daj Boże abym się chlubić mial, jedno W krzyżu. W wierze, wdzięcznej pamiątce, opowiadaniu dobrodziejstw krzyża. Mnie świat jest ukrzy żowan. Ja się światem brzydzę, jakby trupem czło wieka ukrzyżowanego. A ja światu. I nawzaje świat i ludzie światowi mną się brzydzą, jak ukrzyż wanym. 15. Albowiem w Chrystusie Jezusie. W wierze Chry susowej, religii, Kościele, żeby żyć dobrze i pocbrześciańsku. Nic nie waży, ani obrzezanie. W sprawie zbawienia, które się otrzymuje przez Chrystusa, niema żadnego znaczenia ani obrzezanie. ani odrzezek. — Ale nowe stworzente. Nowem stworzeniem nazywa duszę odrodzoną chrztem i łaską Chrystusową, która się staje nowem stworzeniem duchownem. Patrz Wujka. 16. Tego prawidła. Tej nauki, którą podałem.-Patój nad nimi, i miłosierdzie. Życzę im pokoju i miłosierdzia Bożego. Gdy mówi, nad nimi, rozumie pogan. I mad Izraelem Bożym, Nad żydami wierzącymi w Chry stusa. 17. Nawet niech mi się żaden nie przykrzy. Niechaj nikt nie zawodzi sporu ze muą z powodu apostolstwa mojego: albowiem czyim jestem sługą widać z pięt wyrażonych na ciele moim. Piqtna Pana Jezusowe. Niegdyś sługom wypalano piętna. to jest, znaki pewne, pu których poznawano do kogo należą. Z tego robiąc zastosowanie Paweł S., mówi o sobie, iż jest sługą i a postołem Chrystusowym, co łatwo poznać można z pęte i blizn, które nosił na ciele, dla ran i plag wytrzyma nych w sprawie Chrystusa. 18. Z duchem waszym. Niech będzie z wami. Tak na codzienne ono pozdrowienie, które się używa w nabożeństwie kościelnem, Pan z wami, odpowiadamy. I duchem twoim, Wykład X. J. Wujka.-Roz. 6. w, 9. Czasu swego żąć będziemy. Uczynki miłosierne są nasieniem i własną przyczyną żywota wiecznego, a nie sama wiara. 10. A najwięcej domownikom. Acz jałmużna ma być czyniona według przemożenia wszystkim, którzy potrzebują: wszakże więcejeśmy powinni wspomagać chrześcijany, niżli żydy albo pogany, i katoliki więcej niźli heretyki. (Hieron. quaest. 1. ad Hedib. 15. Ale nowe stworzenie. Obacz, iż tu Apostoł zowie nowem stworzeniem to, co wyżej nazwał wiarą przez miłość dzielną albo sprawującą uczynki dobre: i co na drugiem nazwał zachowaniem Bożego przykazania. Zkąd się nauczyć możemy, iż pod imieniem wiary zawiera się wszystka naprawa dusze naszej, i nowe nasze w dobrych uczynkach stworzenie. A iż sprawiedliwość chrześcijańska jest rzecz prawdziwie w nas będąca, i odnawiająca nas, a nie fantastyckie jakieś uchwycenie albo ułapienie sprawiedliwości Chrystusowej, któraby nam tylko była poczytana. (Wyżej 5, 6 I. Kor. 7, 19). Koniec listu S. Pawla Apostoła do Galatów. Wprowadzenie do Listu S. Pawła Apostoła do Effezów. Wykład X. J. Wujka.-Effez, miasto jest główne w Azyj mniejszej, kędy Paweł mieszkając przez trzy lata wiernie pracował i wiele ucierpiał w opowiadaniu Ewangelii swiętej. Tego tedy miasta obywatelów, jako w wierze stałych, napomina tym listem Paweł S., aby jako poczęli, tak postępowali: o wysokich tajemnicach wiary, przytrudniejszym z nimi rozmawiając: a potem wszystkich stanów ludziom sposób życia opisując. Dzieje, 20, 1. 1. O wychwalaniu Boga za dobrodziejstwa wyświadczone rodzajowi ludzkiemu przez Jezusa Chrystusa, i t. d. Paweł Paulus Apostolus Jesu Christi per volun 1. aweł Apostól Jezusa Christusa przez wotatem Dei, omnibus sanctis, qui sunt Ephesi, et la Bożą, wszytkim świętym, którzy są w Ephefidelibus in Christo Jesu. zie, y wiernym w Christusie Jezusie. 2. Łaska wam y pokóy od Boga Oyca naszego, y Pana Jezusa Christusa. 3. Błogosławiony Bóg y Ociec Pana naszego Jezusa Christusa, który nas błogosławił wszelakim błogosławieństwem duchownym W niebieskich w Christusie: 4. iako nas wybrał w nim przed założeniem świata, abyśmy byli świętymi y niepokalanymi przed oczyma iego w miłości. 5. Który nas przeznaczył ku przysposobieniu za syny, przez Jezusa Christusa, ku sobie, wedle postanowienia woley swoiey, 4. Jako nas wybrał. Jest to najdawniejsze i najhojniejsze Boskie dobrodziejstwo, źródło i początek innych. Sens jest: Wedle którego wybrał nasz przez samego Chrystusa, przed stworzeniem świata. to jest, od wieków; jakby rzekł: Skutek odpowiada wyborowi; wyświadcza 5. Który nas przeznaczył. Sens jest, jakby rzekł: Chwała Boża jest końcem naszego przeznaczenia. Który nas przeznaczył, żeby przez zasługi Chrystusa przysposobić za synów. Ku sobie, Sens jest: Przezua. |