VAN GOITS GNADEN, FREDERICK, BYSSCOP TUTRECHT, GEBOREN MARCKGREVE VAN Baden, 8 jul., 1511. Eerbare lieve vrunde, uwe schryffte, vermeldende, dat v ther waerheyt bygekomen ende t'kennen gegeven sy in unser raidt camer versproken ende overkomen te wesen, enen anslach tegens vnse stadt, aldair omme die, offt den werdt inne the nemen, ende den selven werdt myt sommigen huysen dair inne the bolwercken, omme v the benauwen, een twydracht offt uploep in vnser voirsz. stadt the maken ende so inne te crighen, twelck v zer vervrempt ende syn solde tot destrvctie, schade ende achterdeel vnser stadt ende staten, des ghy also nycht verdient en hedden, oick wth vnsen mennicherley voerschryfften noch uwer gedeputierden by vns geweest montlicken botscappen, die all anders in vruntlicheyt luyden ende nochtans naederhant anders vernomen hebben, nycht kunnen verstaen etc., hebben wy myt wideren uwes brieffs innehalt ghenoichsam verstanden, voegen v dairup the weten, dat sulcx nycht als ene waerheyt, meer als een vnwaerheyt ende als een valsche gedichte logen angebracht is, ende de selven v sulcx t'kennen gegeven hebben, wie die oick syndt, dencken, dichten ende versieren sulcx boefflicken, valslicken, alse vertwivelde boeswichter, vngetwivelt tot sulcken meyninge, omme vns tegens vnse vrome borgheren ende ondersaten the verachwilligen ende tho vermaken ende hoere feyten daer mede tho verblomen ende unse ere tho krencken, t'welck uns nycht behoren wil unverantwert the laten; dus angemerckt, dat in desen tyden wth sulcken logenspreyden voirderen quaet verrisen mochte, so begere wy des van u enige stenders, up dat ghy ons nycht oirsake gheven the vermoden ende t'seggen, sulcx by u selvest versiert ende gedicht t'hebben, dat dan vrommen undersaten tegens hoeren lantfurste zer umglymlick syn solde, als oick aldair bynnen unser stadt tot meer tyden der gelicke logene ende uneerlicke woerde over ons gespreyt, ende andere onbehoerlicke handelinge tegens vns bedreven, de wes her to ungestraffet gebleven syndt, des wy billicken gheyn guet benogen dragen kunnen. Wairomme, indien ghy der valscher logeners enigen in uwer gewalt hebben, de also straffen wilt alst behoert, up dat wy mercken moegen v t'selve leyt the wesen. Ende so ghy dan mercktet, dat sulcx voirnemen syn solde, omme twydracht ende uploep in unser stadt the maken ende tot destructie van unser stadt ende staten, sulcx werdt vns oick nycht myn overlogen, want wy van der yerster uren unser inkompsten in unsen gesticht altyt gheneygt ghewest, ende des kost, moynisse ende arbeyt nycht gespaert hebben, omme v ende alle andere unse undersaten in enicheyt, ruste ende vrede the underholden ende tho beschermen na allen vryen vermogen, alse wy oick dit verloep, dair inne ghy thans sydt, van der yerster uren gherne verhot ende undervangen gesien hedden, alse oick ghesciet weer, indien men unses raets hedde willen volgen; meer offt enige van v tot twidracht, uploep, destructie ende verderfflicken schaden unser, unser vrommer borgheren ende undersaten gearbeyt hebben ende noch dagelix arbeyden, moegen ghy selvest overleggen, ende de ghene, den sulcx leder dagelix voirkompt, weten. Voirder so ghy voren v anders dan ghy naederhandt voirnemen hebben, by unsen menningerley schryfften ende uwen gedeputierden geschreven ende ontboden t'hebben etc. daer aen ghy unse ere oick nycht weynich smelen ende creneken; doich wy hebben uns wes her tho, als enen frommen, lovelicken fursten toebehoert, der maten gehalden, dat altyt unse schryffte, woerde ende wercke over een drogen. Oick v noch yemant anders yet te doen schriven ofte seggen der contrarien wy gedaen hebben, noch oick yns tegens v, wie waill, dyckwyls anders ver dient, en anders dan een midlidiger furste bewesen, meer offt dergelicken an uns, als uwen lantfurste, gedaen ende gehalden is, machmen alle saeken wail overgelacht mercken; t'welck wy doich omme beterswille, ende unse landen ende undersaten in ruste ende vrede te underholden laten deynen hebben, als wy noich de selven voir voirderen verderfflicke schade, verdriet ende desructie, van guede herten gherne doen solden. Ende so dan ghesteren avont spade uns schryffte gekomen syndt van den doerluchtigen, hoichgeboirnen furstynnen, unser vruntlicker liever vrouwen ende nichten, vrouw Margarete, ertshertogynnen van Oistenrick, etc., int sluyten tot vreden lopende; En hebben wy u sulcx nycht willen verswigen ende schycken v daer aff de copyen, hierynne besloten, omme v daerop the beraeden ende ons des uwe meyninge ende guetduncken wederomme schryfflicke t'kennen the gheven. Got sy met u. Gegeven in unsen sloiten Duersteden, den VIII' dach in julio, XV. undecimo. Den erbaren, unsen lieven vrienden, praelaten ende capittulen unser vyff goedshuysen, ridderschap bynnen unser stadt Utrecht wesende, borgemeysteren, scepenen ende raidt unser stadt Utrecht. LAETSTE ZOENE TUSSCHEN DEN BOURGOENSCHE, DEN GREVE VAN BUEREN, augusto, 1511. Maximiliaen, by der gracie Goets gekoeren keyser, altyt vermeerder 's ryks, coninck van Germanien, van Hongrien, van Dalmacien, van Croacien, etc. Ende Karell, by der selver gracien eertshertoge van Oestenryck, prince van Spaengen, van beyden Sicillien, van Jherusalem, etc., hertoge van Bourgonien, van Lotheringen, van Brabant, van Steyr, van Karinthen, van Crain, van Limborch, van Luxemborch, ende van Gelre, grave van Vlaenderen, van Habsborch, van Tyroll, van Artoes, van Bourgonien ende van Henegouwe, paltsgrave van Elsaten, prince van Zwaven, marckgrave van Burgauw, ende des Heylichs Rycx, van Hollant, van Zeelant, van Phirt, van Kiburch ende van Zutphen grave, heere van Vrieslant, van der Windismerck, van Porténauw, van Salms ende van Mechelen; doen te weten allen luyden, jegenwoerdich ende toecomende; alsoe om off te legen ende te nyet te doen alsulke geschillen ende differenten, die onlancx opgestaen ende geresen syn geweest tusschen die eerweerdige vader in Gode, hoichgeboere forst, onse lieve ende getrouwe neve, heer Frederick, marckgrave van Baden, bisscop t'Utrecht, ende die van den staten, stede ende Nedersticht van Utrecht ter eender zyde, ende onsen lieven ende getrouwe neve, die grave van Bueren, ende heer Floris van Egmont, jonge heer tot Ysselsteyn, zyn zoene, ter ander. Ter saicken van welcken differenten grote bloedstortinge, vele gewalts, fortsen ende ander quaet gesciet zyn ende gescieden souden moegen, nyet willene in huer landen ende gebieden, mer oeck in onse lande van Hollant, ende anderen daeromtrent gelegen, vele diversche communicatien, handelingen ende dachfaerden gehouden zyn geweest, ter eenre ende ter ander zyden, soe dat by middele ende tusschensprekene van enige goeden notabell mannen zeker tractaet ende appoinctement geraemt ende gesloten is geweest op die punten, articulen ende conditien hier na volgende: In den yersten, dat om enen geduerigen paeys te hebben tusschen ons, onsen landen ende ondersaten, ende den voirscreven bisscop, staten, stede ende Nedersticht van Utrecht, sullen die selve van Utrecht geloven ende gehouden wesen, gheen tractaet off aliancie te maken off aen te gane mit enige onsen vyanden ende quaitwilligers, die wy hebben off namaels souden moegen hebben. Ende off zy enige gemaect hadden, sullen die wederropen ende terstont verthyen. Ende duerende die oerloghe tusschen ons ende dien van Gelre en sullen die voerscreve van Utrecht ende Nedersticht egeensins te baten off te hulpe comen der eender zyde off der ander, het zy van volck, van wapenen, harnasch, altillerie, buscruyt oft andersins, dienende ter oirlogen; noch oeck die victaillieren oft spysen, in eniger manieren. Ende off yemant van hem de contrarie dede, dat sel worden op zyn prikell, ende sall die moegen gevangen ende gecorrigiert worde, als openbaer vyant. Reserverende den selven van Utrecht de henteringe ende communicatie over all de landen van de voirscreve twee perthyen, navolgende den ouden tractaten, gemaect tusschen den voirscreve van Utrecht ende beiden den landen voirscreven, desen tractate nyet contrarierende. Ende sall dat tractaet, gemaect tusschen wylen hertoge Philips van Bourgonien saliger gedachten, ende den bisscop Roeloff int jair XIII. XXIX., gehouden worde, ende by dit tractaet vernyewet wesen, blyvende in zyn machte. Item, sullen die van Utrecht hem voertan altyt dragen tot ons ende onsen landen ende ondersaten, als goede gebueren, ende tot den voirscreve bisscop van Utrecht hoeren heer, als goede ondersaten, gelyck die steden van Overyssell ende andere steden van der voirscreve sticht; dies sal die selve bisscop hem oeck dragen tot synen voirscreven ondersaten, als een goet heer sculdich is van doene, ende hoer lantbrieven, dyckbrieven, ende andere privilegien ende rechten onderhouden. Item, mits desen sullen wy affdoen off doen affstellen alle arresten ende besettingen, gedaen optie Utrechtsche goeden, off hoer ondersaten, 't sy geestelick off weerlick. Ende off enige gueden opgeboert off opgeheven waren na d'arresten, gedaen in den landen off steden, hen der oirloge nyet onderwyndende, selmen die selve goeden wederom geven, sullen oeck, na dat dit tractaet uytgeroepen sel wesen, terstont alle oirlochsche gevangen, zoe well ter eender als ter ander zyden, van als gelost ende ontslagen worden, ende sell een yegelick van den voerscreven perthyen moegen wederom comen tot zynen goeden, die zy hadden voir de voirscreve oirloge, ende die aenveerden in sulke state, als sy die vynden sullen. Ende men zel geen brantscattinge sedert den xxII. dach van julio lestleden onbetaelt wesende, van geender perthyen moegen eysschen. Ende sullen voirts aff, te nyete ende aboliert wesen alle actien, querelen, injurien, scaiden ende interesten, die wy tot nu toe den voirscreve van Utrecht souden willen oft moegen eysschen. Ende desgelycx sellen wy, ende onse landen ende ondersaten, quyt ende ongehouden zyn van allen actien ende querelen, die de van Utrecht ende Nedersticht mit hoeren ondersaten ons souden moegen eysschen. Item, sullen van nu voirtan onderhouden werden alle communicatien, hanteringen ende comenscapen van die een syde ende die ander. Oick sullen die cassenairs ende questoerders van den doem van Utrecht loep hebben all naer ouder gewoenten. Item, sall in desen tractaet begrepen worden die heer van Montfoirt, zyn landen, heerlicheyden ende ondersaten mit dien voirscreve van Utrecht. Item, sullen wy doen effect hebben ende standt grypen alle gewese vonnissen, hebbende executoriaell gedecerneert tegens den heer van Bueren oft Ysselsteyn, ten versueke van de ingeseten der stadt ende Nedersticht van Utrecht, ende verhueden, dat men by genen feytelicken wegen daer tegens doen sell, het sy by den voirscreven heeren, oft enigen van hueren ondersaten, van wat qualiteyten oft conditien dat die zy. Item ende aengaende die goeden renten ende incommen, gelegen in den landen ende heerlicheyden van Bueren ende Ysselsteyn, die deselve van Utrecht seggen ende mainteneren hem toe te hoeren, ende die gebruyct ende beseten worden by de voirnoemde grave van Bueren ende heer van Yselsteyn, all tegens recht ende redene, die voirnoemde van Utrecht sullen dairvan moegen doen hoir vervolch ende eysch voer ons, off voor die van onsen raide, ende sell hem op all perthye gehoirt zynde, gedaen worde goet, cost, recht ende expedicie van justicie. Ende desgelycx sullen moegen doen die voirnoemde grave van Bueren ende heer van Ysselsteyn. Item, want die van Utrecht, geestelick ende weerlick, zoe zy zeggen, belet worden in hoeren thienden, thynsen ende goeden, onder den heer van Bueren ende Yselsteyn gelegen, te moegen gebruycken, vercopen off verhueren, na hueren belieffte, zoe zullen wy gehouden zyn, dat belet off te doen, ende onsen ondersaten te bedwyngen geenderley belet meer te doen, mit wegen op te graven, bomen te sluyten, oft andersins, ende laten die van Utrecht hoer meeste profyt doen mit hoeren thienden, thynsen ende goeden te gebruycken, te vercopen, te vueren, off te doen vueren tot behoerlicker plaetsen naer huerlieder belieften. Item, als die termynen der hueringe uyt ende geëxpireert zyn, en sellen die ingeseten van Ysselsteyn in deselve hueringe egeen recht moegen eysschen off pretenderen, mer sullen die goeden bliven in gehele liberteyt der heren, ofte den genen, dien zy toebehoeren, om die te verhueren ende doen gebruycken den genen, die 't hem goetduncken sall. Item, aengaende der reparatie ende onderhoudinge van den wegen, grachten, dycken ende ander gewoenlicke dingen, dienende totter gemeender welvaert, ende staende tot laste van den voirscreve lande ende erven, sullen die officieren van der heerlicheyt van Yselsteyn goets tyt daer aff adverteren den grontheren oft besitters van den selven landen ende erven, hem bewysende, waerinne zy gehouden zyn, soe verre sy dat begheren, ende om alle scaiden te verhueden. Item, en zellen die voirscreve grave van Bueren ende jonge heer van Yselsteyn, noch hoer nacomelingen, geen scattingen moegen setten opten landen ende heerlicheyden onder ons gelegen, tenzy by consente ende overdragen van den meestendele van den genen, die dair gelant ende geërft zyn. Ende off die van Utrecht den meestendele van getale daer off waeren, soe sullen sy by hoer gemachtichde, die daer toe altyt geleyde sullen hebben, sulke scattinge moegen wederseggen ofte consenteren. Item en sullen oick die voirscreve grave van Bueren ende heer van Yselsteyn nyet moegen belasten voir enige renten vercoff off te vercopen, de landen ende erven, onder huer jurisdictie gelegen, toebehoerende deselve van Utrecht, het en zy, dat zy duechdelicke doen blycken, dat 't selve sall wesen voir den gemenen welvaert, profyt ende voirdeel van den voirscreve landen ende quartier. Item, dat die voirscreve van Ysselsteyn by hoer selven, off haeren ondersaten, nyet beletten en sellen dien van Utrecht te moegen by procureur in den lande van Bueren, van Ysselsteyn, ofte anders onder ons gelegen, rechts te plegen, als gemeen rechten dat toelieten. Ende van gelycken sullen moegen gebruycken die selve van Bueren ende van Ysselsteyn in den landen ende jurisdictie van der stede ende Nedersticht van Utrecht. Ende tweemaell 'sjaers ten minsten sal men die hangende saicken, die genoeg geinstrueert zyn, eynden, ende die executie doen. Van den welcken vonnissen men sel moegen appelleren an onsen rait in Hollant. Behoudeliken off yemant van den perthyen, pretendeerde gerecht te syne ter contrarie van enige der voirscreve punten, dat hy zyn recht sell moegen thoenen ende proeven voer onse zeer lieve dochter van ons keyser, vrouwe ende moeye van ons Karell, die eertshertoginne van Oestenryck, hertoginne ende gravinne van Bourgonien, douariere van Sa voyen, regente cnde gouvernante, etc. Dewelke sall na recht als e saicken eynden binnen enen jaer na datum des tractaits. Ende sullen die perthyen sculdich zyn te houden, op die peyne ende maniere hier naer verclaert, 't gene dat onse voirscreve dochter ende moeye naer recht wtspreken sell, all waert van geestlicken goeden off saicken. Ende dat jair geduerende sell een yegelick bliven in sulcke possessien, als hy geweest heeft voer der lester oirloge. Item, sell die voirscreve bisscop van Utrecht hem submitteren int seggen van onse voirscreve dochter ende moeye, van allen actien, injurien, scaden ende interessen, die hy pretendeert te hebben tegen de voirscreve jonge heer van Yselsteyn, om die by der selve onse dochter ende moeye tot hoer geropen heeren Jan le Sauvage, ridder, onsen cancellier van Brabant, ende meyster Adryaen van Utrecht, docteur in theologien, deken van Loeven, etc., minnelicken te verlycken, vereenigen ende te regten, ende dat bynnen zess maenden naestcomende na datum van desen. Ende off onse voirscreve dochter ende moeye den voirscreven perthyen nyet minlicken en conste veraccorderen, sall in dien gevalle hoer vonnisse ende sententie wten ende termineren, gelyck zy naer recht ende by advyse van wysen ende geleerden luyden, sulcke als haer daertoe believen sel te kiesen, bevinden sel behoerende, ende dat bynnen anderen zess maenden. Consenterende derselver onser dochter ende moeye volle macht, den voirs creven tyt te verlengen van anderen drie maenden alleenlicke. Welke vonnisse ende sententie, alsoe by haer gegeven, by den voirscreven perthyen onderhouden ende achtervolcht sullen werden, opten peynen ende conditien hier na bescreven. Item, insgelycx sellen hem oeck submitteren int seggen onser voirscreve dochter ende moeye mit haer geroepen die voirscreve cancellier ende deken, die staten der stede ende Nedersticht van Utrecht, van allen injurien, scaiden ende interesten, hem gedaen bynnen desen jaer by den voirscreve greve van Bueren ende heer Floris van Ysselsteyn, om die voirscreve perthyen te hoeren ende minnelicken te verenigen, soe verre in hoer is, ende dat bynnen sess maenden naestcomende, beginnende als voeren; ende off zy dat nyet en conste volbringen bynnen den voirscreve tyt, soe sell dan die selve saicke als verbleven synde aen onse voirscreve dochter ende moeye, allene by derselver, ende by raide van geleerde mannen, sulcke als hoer believen sall, binnen anderen sess maenden daer na informacie yerst, genomen hebbende, den rechte genoech zynde, geuyt ende geëyndt werden na recht ende justicie, hoer macht gevende der voirscreve tyt te verlengen drie maenden ende nyet langer, ten wair by consente van perthyen. Item en sell onse voirscreve dochter ende moeye desgelycx vermoegen den greve van Bueren ende heer Floris van Ysselsteyn, dat zy oeck van gelycken doen zellen ende in hoer verbliven, gelyck die voirscreve bisscop, stede ende Nedersticht van Utrecht. Item en sullen beide die voirscreve perthyen gehouden zyn, te achtervolgen ende t' onderhouden voer goet, vast ende van weerden, alle 't gene dat by onse voirscreve dochter ende moeye, achtervolgende die voirscreve submissie, wtgesproke ende verclaert sel worden in der manieren voirscreven, hem daer toe verbyndende, opte peynen van thien duysent Philips gulden te verboeren, daer off d'een helft ons toebehoeren sall, ende d'ander der perthyen, die de voirscreve vonnissen ende wtspraken houden sall, die selve vonnissen ende wtsprake nyet min blivende altyt van weerden, ende d'interpretatie van dien, gehelicken int seggen van onse voirscreve dochter ende moeye. Item, sullen die heeren van Bueren ende Ysselsteyn, nu zynde en namaels wesende, gheen oirloge moegen aennemen tegens die van der stadt ende sticht van Utrecht, buyten consent, wete ende wille van ons; mer wes zy te seggen zellen moegen hebben tegens die selve, sullen sulex moeten mit recht vervolgen voer hoeren richter, den bisscop van Utrecht, ten waer |