enige refectie ofte recreatie dagen synt, ende sellense oick niet stercker by een comen, dan die XXV. personen, als voersz., doch''t selve altyt by consent van den oversten, opt verbeuren, als boven. Item, willen wy, niettegenstaende alle dese voersz. articulen, onse wtspraeck, opten xxvIII. dach in augusto gedaen, van weerden blyven sal, ende oft enich wanverstant, hier inne verrese, houden wy 't selve tot onser declaratie. Item ende soe ons dan die voergenoemde articulen anders, dan wy se nu verclaert hebben, van onser stadt van Utrecht, by goetduncken van onsen anderen staten, ongeverlichs overdie gegeven syn, wy om cortheyt der tyt int lange niet wel extenderen hebben connen, willen wy daer omme noch, of ons tot welvaren onser voorsz. stadt Utrecht ende de gemeene gilden yet voerquame, dat wy noch hier wesende sulcks ordineren ofte declareren sellen mogen. Nu, want wy dan in meninge waren, een vestenisse ofte sterckte binnen onser stadt Utrecht te doen maken, als voirsz. is, 't welck ons onse vyff godtshusen, gemeene ridderscap, raedt oude ende nye genoechsaem bewillicht hadden, ende die heeren daertoe gescict, omme die vestenisse te concipieren, te begripen, te onderhouden ende die penningen daer toe te vinden; Sindt voersz. onse staten naderhant anders bedocht, ons voirgevende etlicke articulen, die wy verminderen oft vermeerderen souden mogen, als wy nu gedaen hebben ende doen, vermits desen, in meninge onse stadt Utrecht in ruste, vrede ende justitie te brengen, ons belovende, waer't saecke, dat onse gemeen gilden al sulcke vermeerderinge ende verminderinge, als wy doen souden, ende mits desen gedaen hebben, by den voersz. gilden niet achtervolgt en worde, dat alsdan ons vyff godshuysen, gemeen ridderscap, raet out ende nye onser stadt Utrecht, die handt aen ons houden, lyff, goet ende bloet by ons opsetten sullen, omme ons tot onsen yerster raminge ende vestenisse binnen onser stadt, als voersz., te helpen brengen. Item, om alle dingen ter goeder ordeninghe ende regel te brengen ende dese onse articuculen t'achtervolgen, syn wy te vreden, onse stadt ende staten van Utrecht noch C. knechten oft meer, enen tyt langh, 't sy een maent oft langer, opt behagen van ons, sullen houden mogen. Item, alle ondersaten ende dienaers onser voersz. stadt Utrecht, oock van geestelicke ende weerlicke personen binnen onser voersz. stadt ofte heur vryheyt woonachtig, sellen oick enen eedt doen, te doene by pene als boven. Ende indien inder onderhoudinge der articulen voersz. enich gebreck viel, so loven wy mit sampt onser ecclesie, gemeene ridderscap, so wael binnen als buten onser voersz. stadt Utrecht geseten, den raedt out ende nye derselver onsen stadt, daer toe behulp te doen, sulcx gestraft ende geremedieert worde, etc. SLYTINGE DER STATEN 'S LANTS VAN UTRECHT, RUERENDE DIE WTSPRAECK 'S GENEDIGEN HEEREN VAN UTRECHT, VAN DEN JARE XVc. XXV. 16 maert, 1527.. Wy praelaten, dekenen ende capittulen der vyf godshuysen, gemeen ridderschap des Nederstichts, burgemeysteren, scepenen, raet ende oudermannen van den ouden ende nywen rade ende die gemeen gilden der stadt Utrecht, doen condt allen luden: also by onse G. L. H. elect ende confirmeert van Utrecht, door cracht ende verblyff onser vyff godshuysen ende gemeen ridderschap ende eens compromis, onderteykent by den oudermannen ende van den gemeenen gilden der stadt van Utrecht, een wtspraec op den 28sten dach in augusto, anno 1525. van alle scelingen, commotien ende oproeren, op ende van S. Marcus avont anno 25 aff, tot datum der wts praeke geschiet synde, gedaen ende besegelt is, als de selve onse genedige heer wtsprake, daer van wesende, dat in't breet inhout; gemeret dan deselve wtspraeck, sowel niet onderhalden ende in alle hare poincten niet achtervolcht is geworden, gelyk dat behoerde, dan sedert die tyt in 't afwesen onses genedigen heeren meer commotien, twisten ende onverstant verresen syn, dan te vorens geschiet waren, ende bedachten dagelycx hoe langer hoe meer oproeren ende inconvenienten door verder onverstant verrysen mochten, waer doer die stadt van Utrecht ende alle goede luyden, so geestelycke als wereltlicke, edel ende onedel, daer binnen ende oock buyten woonachtich, in ewich verderff souden mogen comen, indien sulcx niet rypelick met goede voersichticheyt geremedieert en worde, hebben daer omme sulck verloep in tyts willen voor comen, om onser aller lyve ende goede te beschudden ende te beschermen ende wt ewighe verderfienisse te houden, ende voertaen. in alle vruntschappen, als goede vrunden, magen ende inwoonders, als't behoerlyk is, te converséren, zonder voergeschiede dingen enichsins meer te vermanen ofte te gedenken, anders dan recht is, vermogens wtsprake voersz., wel verstaende, dat die rekenschappen van den jare van elven aff, so die wtsprake dat vermelt, haer voortgang hebben sullen. Dan waert sake, dat yemant in de staten ofte stadtsrekeninge yet te na gegaen ofte te cort geschien mochte wesen, dat onse genadige lieve heer op synder genade declaratie doen sal mogen, 't welck wy gesamentlyck ende elck van ons besonder aen synre genaden hooge hant verbleven hebben, ende te vreden syn sulcke declaratie nae te gaen ende van weerden willen houden, sonder yet anders doen tegens voer te nemen oft te laten geschien. Dan soe Evert Soudenbalch voor, ende Goyert van Voert Hendricksz nac, in den jare van elven voersz. regenten ende principael oversten oock om saecke des oirlochs ende verloop van Ysselsteyn waren, waer durch 't gemeen lant ende stadt van Utrecht in groten last ende schaden gecomen ende noch syn, ende daer benevens de treffelyckste ridderschap ende ondersaten des gestichts van Utrecht, die hoer ouderen ende sy altyt, lyf, goet ende bloet by de stat opgeset ende daerom geleleden hebben, buyten hare schulden, so sy altyt overbodich van hem voor onsen G. H. tegenwoerdich ende syne genaden voorvaderen te willen verantwoerden, als't wel behoirt hadde, ende sy schuldich bevonden geweest synde, by zyn genade gestraft te worden, verdreven ende wtter stat langen jaren gehouden hebben; 't welck oock een oorsake deser commotie geweest is, zyn hier omme wy vyff godshuysen, gemeen ridderschap, burgermeesters, scepenen, raedt out ende nye ende gemeene gilden van Utrecht overcomen ende verdragen, soe verre elex syn staet daertoe staet ende toebehoert, om oirsake voorsz., sonderlinge oock bewegende de tegenwoordicheyt des tyts, naerdien wy den gemeenen burgeren ende inwoonders verstaen connen niet dienstelyck, mer meerder achterdeel der stadt Utrecht wesen soude, Evert ofte Goyert voorsz. tot eenigen dagen binnen Utrecht te komen, ofte daer onderhouden te worden, mer dat die wesen ende blyven sellen nae wtwysen ende vermogen der slytinge des raets out ende nieuw, ende die beluydinge der stadt clock van Utrecht ende vier mylen weechs van malcanderen; vel verstaende, oft sich begave, dat Evert ende Goyert voersz. om sich te willen verantwoorden geleyde van ons genadige heere van Utrecht begeerden, sal syn edele genade dat mogen doen, ende den selven eens thien of twaalf dagen ongeveerlick, omme tot Wyck te comen ende sich te verantwoorden, geleyde mogen toeschryven, sonder der stat slytinge ende dese concordie te verbreeken, mer die altyt ongecrenct ende in volle weerden te blyven. Ende want wy vyff gotshuysen ende gemeen ridderschap, raet out ende nye, ende die gemeen gilden der stat van Utrecht, de voersz. wtspracke ons G. L. H. van Utrecht van nu voertaen, ende dese vrundelick verdrach gantsch, geheel ende in alle hore pointen, soe veel als elcx van ons synen staet betreft ende toestaet, ten euwighen daghe toe gedencken te achtervolgen ende te onderhouden, waeromme wy geloeft hebben die een aen des anders hant in goeder eeren ende trouwe, ofte ymant waer, dat God verhoeden moet, die tegen de voorsz. wtspraecke ofte tegens dese onse vruntlicke verdrach doen soude willen, mit woorden off mit wercken in eeniger wys, dat wy dat samentelyck ende elcx van ons bysonder, so veel ons elcx toestaet, de hant daer aen houden sullen, sonder denselven overtreden ofte overtreders te verschonen ofte te verantwoorden, dat 't selve volgens d'wtsprake voorsz. gestraft moge worden; ende bidden mede hieromme den hoochweerdigen, doorluchtigen, hoochgeboren, vermogenden vorsten ende heeren, heeren Henrick, van Godts genaden elect ende confirmeert t'Utrecht, palsgrave by Rhyn ende hertoge in Beyeren, etc., onse genadige lieve heere ende furste, ootmoedelick ende dienstelick, aenmerckende de gelegentheyt des tyts, ende omme synre gen. stadt Utrecht ende alle goede luyden, so geestelyck als wereltlyck, edel ende onedel, in vruntschap, eendracht ende vrede te brengen, dat syn furstelyke gen. wille believen al sulcke misdaden, overtredinge ende verbreeckinge na der wtspraecke onses G. L. H., tot onser liever Vrouwen conceptie lestleden mitsdaen, overtreden ende verbroocken mogen wesen in eeniger wyse, behoudelicken altoos enen ygelicken staet ende personen van dien hare privilegien ende rechten, in weerden te bliven in andere saecken der wtspraecke ende dese concordie niet beroerende, mit genaden te willen vergeven ende quyt te schelden, sonder des meer te gedencken, ende dese onse verdrach te willen confirmeren, stedigen ende vestigen mit syne gen. transfix brieff, die hant, als onse land vorst, daer aen te willen houden, op dat syn furst. gen. wtspraeck, ende dese onse vrundelicke overdrachte t'euwigen dage onderhouden moge worden, ende ter contrarie doende, dat Godt versien wil, justitie sal laten over gescien sonder genade; wy willen ons wederom tegens syn furst. gen., als goede getrouwe ondersaten behooren te doen, dienstelyck altyt bewyzen; ende want wy burgemeesteren, schepenen ende raedt out ende nywe der stadt van Utrecht, aensiende dese vrundelicke verdrach ten euwigen dagen onderhouden moge worden, ende ter contrarie alle herten te vreden mogen wesen, soo hebben wy oock vergeven ende vergeven mits desen al sulcke misdaden, overtredinge ende breucken, als ons van datum S. Marcus avont voersz. tot onser Vrouwendach conceptionis toe lestleden, mitsdaen, overgetreden ende misbruyct mach wesen in eeniger wys, sonder des meer te gedencken ten euwighen daghe; beheltelick, dat die gene, die by de raet out ende nye gesleten syn, bedevaert te gaen, datse die noch doen sullen, ende gedaen wesende, behoirlicke oorvede doen, ende alsdan by den raet out ende nye weder binnen comen sellen, als andere van hemluyden gedaen hebben, ende so mede voortaen in onse vrundelicke verdrach begrepen werden; behoudelick ons het compromis by den driën staten ende gescicten van den gilden op vrydach na S. Willebroerts dach lestleden by onsen G.L.H. der geenre halven, die waeck stueringh gedaen hadden, ende die vyve slaen wouden, gemaect ende voort ter clock gepubliceert is, achtervolgt ende onderhouden sal worden, ende dat voort alle die gene, die inden aenslach, vergaderinge ende commotie, die gemaect was boven in die stadt, ontrent de Volrebrugge, op saturdach conceptionis Mariae 's avonts lestleden, by, over ende aen, die doer raet, daet, ofte wes affgeweten, ofte in varenden velde, so wel geestelyck als wereltlyck, edel ende onedel, daer toe geweest hebben, sullen wt dese confederatie ende eendracht gesloten ende gesondert wesen. Alle dinck sonder argelist. Des t'oirconde so hebben wy vyff godshuysen, elcx onse, ende wy Johan van Renesse van Wulven ridder, Steven van Zuylen, Beernt wter Enge, ende Frederick wtten Ham, over ons selven ende oock ter begeerte der gemeen ritterscap, elx onse, ende wy burgemeesters, schepenen ende raedt out ende nye der stadt Utrecht, over ons selven ende over ende van wegen der gemeen gilden der stat van Utrecht, onse stadt grooten zegel hier beneden aen doen hangen. Gegeven t'Utrecht in't jaer XV. XXVII. opten XVI. dach in meerte. Ende was besegelt mit tien segelen, aen dubbelde steerten affhangende, te weten, der vyft collegien cleyne segelen, de 1.2.3. in groenen, de vierde in roden, ende de vyfde weder in groenen wassche, ende het leste segel was stats groote segel, in roden wassche, met het contre segel in dorso. (Ex ms. urbis Traj., cui praefixum B.) CONFIRMATIO CHARTAE ORDINUM. Wy Henrick, van Gots genaden elect ende confirmeert t'Utrecht, palsgrave by Rhyn ende hertoge in Beyeren, etc., doen condt allen luyden: Also onse vyf godshuysen, gemeene ridderschap, raet out ende nye ende gemeene gilden onses gestichts ende stadt's van Utrecht, van allen twisten, schelingen, oproeren ende commotien, so binnen die naaste twee vergangen jaren binnen onse voernoemde stadt geweest syn, omme voertaen te vermeyden de selve onse stadt ende alle goede luyden, geestelyck ende weerlyck, edel ende onedel, wt ewich verderff te holden ende weder in eendracht te brengen, een vruntlich verdrach ende concordie gemaect hebben, als de selve, daer dese tegenwoerdighe transfixbrief doer gesteken is, dat breder inholt ende vermelt, vermenende daerdoor al sulcke commotien voornoemt te voorcomen, ons daer omme dienstelyck biddende, wy, alse hore lantfurst, d'selve confirmeren wilden, hoewel daer an ons niet gelegen en sy, oock ons ende onsen nacomelingen, bisschoppen t'Utrecht, tot praejudicie onser hoocheyt comen mochte, onse staten, stadt ofte gilden te gehengen, sy iemant buten onsen lande bannen oft verdryven souden mogen, niét te min durch ernstlycke vnser drier staten ende gemeen gilden versoek ende bede, oock aengemerckt de gelegenheyt des tyts, datter van node sy, omme onse stadt ende lant wt ewich verderff ende in rust ende vrede te holden, dese concordie voertgang neme, hebben daeromme dese tyt, sonder ons oft onse nacomelingen dit in prejudicie te werden, bewillicht, bestedicht ende geconfirmeert, bewilligen, bestedigen ende confirmeren mits desen, al sulken concordie in allen hoer puncten, stede, vast ende onverbreeckelyk onderhouden te werden, inits vergevende, ter begeerten van onse staten ende gemeine gilden voersz., alse die concordie dat inhout, ende niet wyders al sulcke overtredinge, misdaden ende breucken, alse teghens ons, vermogens die concordie misdaen ofte gebreuckt mach wesen; sonder argelist. Des t'oerconde hebben wy onsen segel hier beneden aen doen hangen. Gegeven in onse stadt Utrecht, in't jaer ons Heren XV.XXVII. primo aprilis. HENRICUS. (Ex ms. urbis Traj., cui praefixum B.) PROCURATIE DER DRIER STATEN 'SLANTS VAN UTRECHT 5 jan., 1528. Wy praelaten, deeckenen ende capittelen der vyff godshuysen, als ten Dom, Oudemunster, sunt Peters, sunt Johans, ende sunt Marien kercken te Utrecht, gemeen ridderschap ende borgemeesteren, schepenen ende raet out ende nywe der stadt van Utrecht, als drie sta ten des Nederstichts van Utrecht, doen condt allen luyden, ende bekennen voor ons ende onsen nacomelingen, so geestelyck als weerlyck, ende allen inwoneren ende borgers binnen Utrecht, ende een yegelyck persoon van ons bysonder, die geërft ende gegoet is, soe wel over als inden lande van Gelre ende greefschap van Zutphen, als oick inden lande van Cleve, of anders waer, dat wy gemaeckt, geset ende geconstitueert hebben, ende mits deser tegenwoordighen procuratien maken, setten ende constitueren inder bester forme ende maniere, als wy van rechts wegen mogen ende connen, den eerbaren meester Anthonis Venrode, canonick tsint Marien t'Utrecht, onsen generael procuratoer, denwelcken wy sonderlinge macht ende speciael volcomen beveel gedaen ende gegeven hebben ende geven mits desen al onser vyff gotshuysen, ridderscap, stat van Utrecht ende die borgeren ende inwoenderen van dien goeden, soe waer die overal gelegen mogen syn, sy syn leen, eygen erve oft have, thins, thienden oft tollen, mit jaerlicxe losrente van hondert ses gulden, oft van sestien gulden eene gulden jaerlicx te renten, gelyck onse voersz. procuratoer dat mitten coperen, die enige op onse goeden copen sellen willen, overcomende werde tot sestien duysent gouden guldens van gewichte te belasten ende te becommeren, so dat onse selfde procuratoer inden name van ons, onser alre ende een yegelyck van ons besonders wegen inden rechte oft daer buiten, so voor wat recht of rechteren sy syn, geestelyck of weerlyck, daer dat noet sy, die selve onse goederen, ter voorsz. somme toe, van perceel tot perceel, ende tot sulcker weerde, dat een yegelyck coper penningen tot een jaerlicxe losrente belegen sal willen, gerechtelyck te verbinden, ende die tot eenen sekeren vasten onderpande, tot volcomen jaerlicxe betalinge, in haren handen te stellen, oeck onser alre weerlicke borgeren ende ondersaten lyven ende goeden, waer men die becomen sel mogen, te verbinden, die te mogen arresteren, behouden ende besetten, soe dat sy der jaerlycksche rente te sekerer ende wisser wesen sullen; Ende geloven mit desen tegenwoordigen brieve, so wat by den voorsz. onsen procuratoer inder voorsz. vercopinge der jaerlicxsche -losrenten gerechtelyck geschiet, ende anders dat gene tot desen dingen dienende wert, dat wy dat vast ende gestade houden sellen, sonder argelist. Des t'oirconde hebben wy praelaten ende capittelen der vyf godshuysen, als ten Dom, Oudemunster, sint Peter, sint Jan, ende sint Marien kercken t'Utrecht, elex onse, ende wy Gysbrecht vander A, ende Ernst van Wyck, over ons zelven ende van wegen der gemeene ridderschap, elcx onse, ende wy burgermeesteren, schepenen ende raedt oude ende nye der stat van Utrecht, voor ons ende den gemeenen borgeren van Utrecht, ende van ons alre nacomelingen wegen onser stat groote segel aen dese onse procuratie brief doen ende heeten hangen. Gegheven in't jaer ons Heren C13.10. ende acht en twintig, opten v. dach in januario. (Volg. gelijkt, copij, berust. in 't arch. der oud-roomsch cathol.) HOE MAERTEN VAN ROSSEM WT DE STAT VAN UTRECHT Confoederati, ubi inaudissent, episcopum cum exercitu adventare, sommige sich op de been makende, hebben hem de poort voor 't hooft geslooten, ende hebben den Gelderschen ingehaelt, daer den grave van Meurs 't hooft af was, ende dit geschieden 1527. Een half jaer daerna syn sy gereyst met macht uyt Utrecht met heer Jan van Uchtenbroeck ridder, daer veel licht geselschap sich by mengden, nae den Hage, buyten omme |