Sayfadaki görseller
PDF
ePub

10. Item, oft gebeurde, dat yemande van den gheenen, die't zyn wacht waere, sieck was, off anders merckelick te doen hadde, 'tzy bynnen off buyten die stadt, die selve en sal nochtans niet moge absenteren sonder oirloff te hebben van syn rotmeester, ende nochtans evenwel gehouden wesen een ander bequame persoene zynen rotmeester te nomineren ende in zyne plaetse te doen comen, als op de pene ende boete nae te nomineren.

11. Dat die selve XII. personen, telcken als't heure wacht wesen sall, gehouden sullen wesen aen de ameye vande poorte te houden twe vande heuren, die met heure halsgeweer daer zullen blyven staen, 'tzy een ure ofte meer, ende in sulcker voegen, dat den geheele dach deur altyt twe personen gestadelick aen de ameye sullen blyven.

12. Item, alle die persoenen, die genomineert ende gestelt sullen worden, om te houden die dachwachten, sullen, in gevalle van swaricheyt, allarme of anders, heur niet eerstmael geven by heuren venlen, maer sich laten vinden aen de poerten naest heure residentie, ende aldaer in heure geweere blyven, totdattet venlen gericht ende die trommel geslegen wesende, men hemlieden anders ordonneert.

13. Dat den hopman, die 's nachts zyn wacht geweest sal syn, daechs die visitatie sal hebben van den zelve daechwachten, omme te sien off die zelve wel gehouden wordt; als van gelycke alle andere hopluyden ende beveelhebbers zullen die wachten mogen visiteeren.

14. Ende ingevalle hemlieden zulcx niet gelegen en waere, zullen die vier rotmeesters, die de wacht hebbe, malcanderen visiteeren, ende dier gebreck is, die boeten affnemen.

15. Item, wie van den gheenen, die't zyn beurt is die dach wacht te houden, in gebree cke bevonden wordt van eenich der puncten boven verhaelt, sal elcke ure affwesens ofte faults, verbueren twee stuvers Brabants, t'appliceren d'ene helfte van dien tot prouffyte van hopman ende beveelhebbers, dien't den selven dage zyne visitatie sell wesen, ende d'ander helft tot prouffyte vande andere rotgesellen vanden poorte, daer die zelve faulte gebueren sall. 16. Item, dat men die selve boeten gehouden sall wesen te innen ende executeren sonder eenige simulatie, opdat men door oichluyckinge die wachte niet en verslappe.

17. Ende sullen die hopman ende rotmeester die boete doen executeren by al sulcke persoenen, 'tzy den poertier adjunct off yemants anders, dien hy daertoe zal begeren te employeren. 18. Alle welcke voirsz. puncten ende articulen men sal moeten int minste ende in't meeste observeren, mede alle die gheene, die men noch naemaels zal redelycke vinden, nae gelegentheyt des tyts.

Nota. Dat men in elcke poorte of toorne ene cedulle sall houden van alle die persoenen, die daer die wacht sullen hebben.

ORDONNANTIE OP DE WACHT VOOR DE BURGEREN DEZER STADT. VAN
UTRECHT, BESCREVEN ONDER DIE ACHT HOPLUYDEN, GECONCI-
PIEERT ENDE GEMAECT MET ADVYSE VAN MYN HEER VAN NOIR-
CARMES, GOUVERNEUR etc. Anno 1573., den 5. decemb.

Myn heer die stadthouder, schout, burgeemrn, schepenen der stadt van Utrecht, doen te weten, van con. maj. wegen, onze alregen. heere, datter zeker ordonn. gemaeckt ende geconcipieert is, op de wacht vande burgers, die men gebiet een yegelicken dies aengaende te obedieeren, na te gaen ende te voldoen, opde kuer ende brueken daer inne begrepen, ende hierna volgende:

In den eersten zullen die voorsz. burgeren, alst haer wacht wezen zal, ende daervan by hoeren hopman ofte rotmr. die weet ontfangen zullen hebben, gehouden zyn, elcks met hoer geweer, daer zy op gezet zyn ende noch gezet zullen mogen worden, ofte ten minsten met

een goed roer te comen des avonts, ten tyden men die wacklocke luyt, voort logement van hoeren veendrager, om alzo tzamen te gelyck met het aflaten van die wacklock te comen op der stad ptslaetse, ende hoere wacht voor die nacht te bezetten ende bewaren; op pene, dat die genen, die met het veendel niet op en comen, verbeuren zullen vier stuyvers, ende die twee ofte drye ure ten langste te laet comen van thien stuyvers, ende die hueren wacht heel versuymen een Carl.gulden, tappliceren als nae geseyt zal worden, wtgezondert wettelycke oirsaken, daervan zy gehouden zullen zyn den hopman ende rotmr te adverteren.

Item, als het voorsz. veendel op de wacht gecomen zal zyn, zoe zal daer of vier rot nae huys gaen, omme des anderen daechs smorgens, terwylen die waicklock luyt, te komen met hoer geweer op de plaets, ende van dair voir te halen de sleutelen vander poorten ende met dezelve te gaen inde poort, die hemluyden te loot gevallen zal zyn, om aldaer den dachwacht te houden, ende wie hier inne gebreeklich bevonden zal worden, zal verbeuren als voren. Item, den genen, die de nachtwacht houden zullen, zullen de een helft daer off die Voornacht houden ende waicken ende d'ander helft die nanacht.

Item, van den genen, die de voornacht houden zullen, zal der een rotmr met zyn rot ommegaen opt bovenendt van dezer stadt, ende noch een rotmr met zyn rot opt benedeneyndt, ende die reste zullen blyven opten stadhuyze, houden by gebeurte op dezer stadsplaetse goede

toesicht ende wacht.

Item, insgelycx zullen doen die genen die de naewacht hebben zullen. gens, als die waickclocke luyt, sullen zy tsamen vander wacht oftrecken.

[blocks in formation]

Item, de voorsz. rotmr. mit hoer rotgezellen, die op der straten gaen moeten, zullen gehouden zyn statelyck te gaen, doorgaende alle straten, heer straten ende stegen, zonder te comen aen deze stadtpoorten ende wallen, ende goede toesicht nemen, op allen den genen, die zy bevinden zullen gaen met verboden geweer, ofte oock enich onstaet, onzedicheyt ofte rumoer op deser stadt straten maecken ende bedryvende, ende dieselve vast ende verzekert te wezen, ende brengen op dezer stadthuys in handen van den hoofden vande nachtwacht, omme des anderen daechs mit dezelve gedaen te worden naer behoren, ende indien zy yet vernemen daer deur enich opstal ofte commotie zoude mogen verrysen, soe zullen zy gehouden zyn hetzelve van stonden aen te adverteren den hoofden vande nachtwacht, die tzelve van stonden aen verwittigen zullen myn heer die stadthouder, schout ende burgermeesteren dezer stadt.

Item, die genen, die de dachwacht inde poorten hebben zullen, die zullen gehouden zyn tobserveren ende onderhouden alsulcke ordonn. als daer op gemaect ende inde poorten hangende is ende noch gemaect zal mogen worden, ende aldaer stadelick blyven ende wacht houden, hebbende haer geweer gereet ende voor de handt, mits stellende by geboerte twee van hemluyden aen de hameyde ende het clinket, om schiltwacht te houden, beheltelyck dat die knechten, die de wacht aende poorte hebben zullen, gehouden zullen zyn assistentie te doen de wacht vander stadt, terstont zoo wanneer zy daertoe verzocht zullen worden, ofte zien zullen, dat zulcx van noden zy.

Item, aengaende de nachtwacht, zoo zullen de burgeren, die thuer beurt is langs de straten te gaen, gehouden zyn hueren rotmr gehoerzaem te zyn, die oock alleen het wooirt voeren zal tegens den genen, die hem ontmoeten.

Item, zal een yegelyck in eygener persoon gehouden zyn te waeken, zonder yemant in zyne plaetse te mogen stellen, dan by ziekten ende nootzaken, by kennisse vanden hopman ende zyn rotmr, opt verbueren van thien stuyvers, tot behoef als boven.

Item, dat nyemant uyt zyn waecke, ofte van der plaetsen daer hy gestelt wordt, en zal vertrecken of afgaen, dan ten behoirlycke tyden, ofte by consent van hare hopman ende die

hoefden vande nachtwacht, op verbeurte van een karol. gulden, tot behoef als boven, ende daer en boven noch arbitralyck gecorrigeert te worden, na gelegenheyt der zaeken.

Item, dat zy op die zelve waicke, ende gedurende dezelve nyet en zullen mogen drincken, noch geen roer ofte pistoletten aldaer mogen afschieten, noch oock by drancke zyn, als zy ter waicke comen zullen, insgelycx aldaer geen onbehoorlyck rumoer maicken, met zingen, roepen, clappen ofte andersins, noch oock den anderen eenige spitige ofte injurieuse woorden mogen aenzeggen, alles op een pene van twyntich stuyvers, tot behoef als boven.

Item, zullen insgelycx die genen, diet hare beurte is omme te gaen, nieuwerts mogen gaen, ofte zitten drincken, ende nyemant zal hem luyden oock mogen tappen noch te zetten, alles op pene van drye kar. gl., te verbeuren, zoo wel by de genen, die van de wacht zullen zyn, als die hem luyden gezet ofte getapt zullen hebben.

Item, zullen mede de voorsz. ommegangers aen geene herbergen nochte huyzen mogen cloppen, ofte daer inne gaen, dan indien zy yetwes vermoeden enich gezelschap te zyn, daer enich ongemack ofte onrust daer zoude mogen comen, zoo zullen zy tzelve huys bezetten, ende daervan adverteren die hoofden vander nachtwacht, ende by advise van dezelve daer inne gedaen te worden nae behoren.

Item, en zullen oock geen onverstant, geschil ofte oproer mogen maicken onder malcanderen, noch enich vechtelick aenrechten in eniger manieren, op arbitrale correctie, maer hun geschillen verthonen ende laten beslissen by hun hopluyden ende bevelhebbers, d'welcke geschil nyet en cunnende nederleggen, tzelve de magistraet vertonen zullen.

Item, zullen mede die hoofden vande nachtwacht ende hoere capitain respecteren ende gehoer geven, in al wat zy hem zullen bevelen tot dienst vande co. maj. ende bewarenisse van

deze stadt.

Item, zullen hem voirts in ende overal wel ende getrouwelyck moeten quyten ende dragen, gelyck goede getrouwe ondersaten ende burgers dezer stadt toebehoirt, ende vernamen zy eenige zaken, die den dienst vande co. maj. ofte ruste van der stadt zoude mogen tegendragen, die zellen zy terstont moeten te kennen geven heuren hopluyden ende beveelhebbers, om voirder verthoont ofte versien te worden.

Item, zoe en zal nyemants mogen comen mit halsgeweer ende roeren op de straten, nade tyt dat die waecklocke geluyt zal hebben, wtgezondert die vande wacht zyn, noch oock eniche roeren mogen afschieten nader voorsz. tyt, opt verbeuren van twee gl., tot behoef als boven, ende daer en boven noch arbitralyk gecorrigeert te worden, naer gelegenheyt vande zaeke. Item, alle die genen, die mit roers op de wacht comen, zullen gehouden zyn cruyt, loot ende vier by hem gereet te hebben, op verbeurten.

Item, alle civile ende pecuniele boeten, hier voren gementioneert, zal den provoost van elck vendel metter daet mogen executeren tot profyt vande gemeen companie, ende indien yemants hem daer tegens wil opposeren, zo zal myn heer de schout hem daer by voegen, ende den opposant, indien hy schuldich is, ofnemen dubbelde boete, d'eene helfte ten zynen behoef, d'ander helft tot behoef vande comp., ende dit al onvermindert co. maj. boeten, keuren ende breucken, volgende deze stadt ordonn., die de schout dezer stadt evenwel zal mogen innen.

Item, alle boeten ende breuken, die crimineel zullen mogen zyn, die zullen byde hopluyden ende haren bevelhebbers nyet wtgerecht mogen worden, dan zullen dezelve staen tot arbitragie ende verclaringe vanden schout, burgermr. ende schepenen dezer stadt.

ORDONNANTIE, geconsenteert ende gesloten opten... January, 1575. stilo Trajectensi, over het rot van CORNELIS VAN LEEUWEN, opt onderhouden vande nachtwacht ende dachwacht, in puncten ende articulen, hier na beschreven, ende by name hier onder gespecificeert, onderteyckent ende gelaudeert, het zelfde na te gaen ende onderhouden, opte pene, hier na volgende:

Inden eersten zullen alle die rotgezellen des avonts gehouden wezen met het yendel opdie wacht te trecken, op te verbeuren een stuyver.

Item, zullen met haer rotmr gaen ter plaetse daer zyluyden verscheyden zyn, zonder after te blyven ofte na huys te gaen, opte pene van een stuyver.

Item, zullen nyemant gehouden wezen zonder oirlof van de rotmr nae huys te gaen ofte gaen eten voor tgehele rot gaet eten, ende nyet langer uyt te blyven dan een uur, ofte zoo by het rot geordineert wort, op pene een stuyver.

Item, zal de rotmr opde nachtwacht elcke uur twee ofte meer rotgezellen stellen opdie schiltwacht, die hem belieft, op pene, indien de rotmr dat versuymt, zeven stuyvers.

Item, indien daer yemant onwillich in bevonden wort, die zal verbeuren een pene van drye stvs. Item, wie vande schiltwacht gaet, aleer daer anderen rotgezellen daer opcomen, zal verbeuren twee stuyvers.

Item, de rotm. zal vande schiltwacht vry wezen voer zyn moetenisse.

Item, zoo wye bevonden wort in zyn of op zyn schiltwacht versuymtlich, zal verbeuren drye stuyvers.

Ende zoo wye men slapende vindt op zyn schiltwacht, zal verbeuren twyntich stuyvers. Item, zoo wye smorgens ofte op eenige tyt thuys gaet voort gemeene rot, ofte zonder oirlof van zyn rotmr, zal verbeuren drye stuyvers.

Item, zoo wye den rotmr thuys laet gaen, om te ontbyten ofte anders, die zal nyet langer wtblyven dan een ure, of zoo lange die rotmr daer in consenteren, op een pene van een stuyver. Item, zoo wye hem versteeckt ofte verliest, tzy op de dach- ofte nachtwacht, zal verbeuren elcx ure een stuyver.

Item, die 's middachs te elf uren met werpen verliest inde poort te moeten blyven, zal gehouden wezen daer te blyven tot die andere wacht compt, op die pene van drye stuyvers, Item, zoo wye notelick te doen heeft zal te elf uren mogen thuys gaen ende nyet te werpen, mits gevende een stuyver.

Item, zal de rotmr hiervan vry wezen.

Item, nyemant en zal mogen verlof vande hopman door eenige loze vonden cryghen, maer wie notelick te doen heeft, zal by consent vande rotmr des nachts mogen afblyven, mits terstont te geven vier dalve stuyvers.

-Insgelycx zal gedaen worden vande dachwachte, drie en een halve stuyver.

Item, wye afblyft zonder consent vande rotmr, in welke manieren hetzelve zoude mogen verleyt worde, zal verbeuren zeven stuyvers.

Item, nyemant en zal een ander in zyn plaets mogen stellen (dan ist notelick), mits ge vende die pene hier boven verhaelt, daechs ende snachts, zeven stuyvers.

Item, en zal hiervan nyemant vry wezen, dan die buyten is ofte crank leyt, ofte by con

sent van zyn gemeen rotgezellen sulcx toegelaten wort.

Item, die zyn huysfrou inde craem leyt, zal vande wacht mogen blyven, zonder yet te verbeuren, tot drye wecken toe.

Item, wye byden rotmr aen de ameyde gestelt wort, zal daer inne doen als des nachts op die schiltwacht, opte pene drie en een halve stuyver.

Item, zoo wie droncken opde wacht compt zal verbeuren vier stuyvers.

Item, zoo wye op de wacht enige oproer ofte met yemant kyfachtich wort, ofte yet anders quaet doet, zal verbeuren thien stuyvers, ofte zoo veel min ofte meer, na discretie van deu rotmr met die andere rotgezelleu.

Item, deze breucken zal men terstont goetwillichlicken geven ende betalen, ofte byden provoost laten wthalen tot proffyt vanden rotgezellen ende tot nyemants anders, omme dezelve peenen te verdrinken, ende waert zaecke, datter yemants hier inne onwillich bevonden worde, zal verbeuren dubbelt pene in als.

Item, deze ordonnantie zal wezen onvermindert ende boven die ordonnantie, ons gegeven van de stadt Utrecht, ende dezelfde is tot meerder onderhoudinge van dezelve. .Item, deze ordonnantie zal men altyt byden gemeen rotgezellen mogen wederroepen, verminderen ofte vermeerderen.

C. VAN LEEUWEN, by myn HERMAN VAN LEEUWEN, COOTWYCK, C. VAN DOORN, HENRICK ROELOFFS, JAN VAN WESTRENEN, by my W. HOORN, DIRCK WYTTENSZ, by my JOHAN VAN SCATK. In dorso: Extract voor die rotsgezellen van Cornelis van Leeuwen.

AMPLIATIE OPDER BORGREN WACHT, gemaect den xx. aprilis, 1575.

Inden yersten, dat voortaen alle nacht een geheel vendel waecken zal, twelck zyn schaerwachten stellen zal zoo hier nae volcht, te weten, voor de tollesteegerpoort drie rotten, voor de weertpoort een rot, ende voor elcke van dandere twee poorten twee rotten, voor 't logement vande stathouder een rot, ende opt stadthuys drie rotten.

Item, die voor de tollestegerpoort waecken zullen een schiltwacht stellen op den hoeck achter de moelen by 't bolwerk van Stoutenborch nae Vreborch toe, noch boven op de Smeetoorn een, noch boven op de tollesteegerpoorte een, noch beneden op de brug voor de tollesteegerpoorte een, noch een by de twee bassen aen Manenborch, noch een boven op sint Servaes heck, noch een op de wal achter sint Servaes, op den hoeck, daer de nyewe muyr eyndt. Item, die van de wittevrouwenpoort, zullen een schiltwacht stellen voor op de wal aen dezelve poort na sint Jeronimus toe, noch een opten toorn achter de Cellebroeders, noch een opten toorn over de Winssenssteghe, noch een aent heck van den Plompentoren.

Item, die van de weertpoort zullen een schiltwacht stellen op de brug voor de poort ende de meulenwerff van Sterrenborch.

een op

Item, die van sinte Catryne poort zullen een schiltwacht stellen voor de poort beneden, noch een op Bollaerts toren, noch een opten eersten toren achter sinte Marien, daer de messemaker op woont.

Item, indien yemants in weygeringe ware te gaen ter plaetse, daer hy gebracht zal worden om schiltwacht te houden, ofte aldaer nyet en bleve, tot dat hy van daer gehaelt worde, ofte aldaer slapende bevonden worde, zal verbeuren eene kar. gulden, tot behoef ende ter executie volgens d'ordonnantie.

daer

Item, die gene, die opte schiltwacht gestelt zyn, zullen gehouden zyn opter plaetse, zy gestelt zyn te blyven, zonder daer van te gaen wandelen, ende neerstelick toehoeren ofter yet van buyten oft van binnen waer, daer de stadt zwaricheyt of zoude mogen comen, ende; indien zy yet van zulck vernemen, zoe zullen zy op hoir becken slaen, opdat de schaerwacht daer van geadverteert mach worden, die welcke voorts gehouden zullen zyn, de hoofden van

« ÖncekiDevam »