D. T. ad injurias militum, quae vobis isthic inferuntur, paulatim assuescere gaudeo; et ea vos consolatio tenere debet, futurum, ut brevi haec nebula sequatur Phoebus. Itaque, mi Bruhesi, serva te meliori tempori, et, quae impraesentiarum te laedunt, aequo animo sustine. Non caremus et nos hic in curia nostris crucibus, sed ferendo sperandoque meliora, mala quae avertere non possumus, tolerabiliora reddimus. Bene vale, Rde dne thesaurarie. Bruxellae, XXI. marty, 1572, T. dom. VIGLIUS ZUICHEMUS. VIGLIUS AEN JO. BRUHESEN, S. P. Accepi, Rev. dne thesaurarie, per dominum Florentium Heremal, binas literas tuas 8'. 10'que hujus mensis datas, ex quibus dolenter intellexi, non aliud vos in Hispania impetrasse, quam quod illae continent, et ex regiae Majestatis decreto percipere potui. Ex Hopperi autem literis hactenus non aliud intellexi, quam occupatum eum fuisse in relatione negocii vestri; in specie autem nihil mihi significavit. Vt vero quid contra agendum sit consilium meum vobis communicem, a me postulari non debet, cum regium me ministrum agnoscam, et ut ducem Albanum offendere nolim, ita non debeo; cum ille a majestate sua nobis praepositus sit. Si quid vero in hujusmodi causa suggerere licite possim, id ore quam scriptis exponere tutius autumarem. Quod autem ad dom. t. pertinet, non aliud habeo, quod consulam, quam ut casum cum multis communem patienter feras. De lite sanctimonialium cum Franciscanis nihil certi rescribere possum, et ego me non lubenter hujusmodi tragoediis immisceo, cogorque consulere aetati ac valetudini, et quantum licet abstinere ab iis, quae animi tranquillitatem laedere turbareque aliquo pacto possunt. Optoque illis, ut saniora quietiora que consilia amplectantur. Bene vale, Rev. dne thesaurarie. Bruxellae, xvI. apr., 1572. T. dom. deditissimus servitor ac amicus, VIGLIUS ZUICHEMUS. ACTE PAR LE QUEL LE DUC D'ALBE ENVOIE A CEUX D'UTRECHT, LE SR. DE GROISBEKE, POUR TENIR LA PLACE DU COMTE DE BOSSU, en date 1. jun., 1572. Don FERDINANDO ALVAREZ VAN TOLEDO, hartoch van Alva, lieutenant-gouverneur ende capiteyn-generael, etc. Weerdige, hoich ende wel geleerden, eerbare, lieuve besondere. Wy hebben in dese vreembde loopen des werelts, voir goet aengesien den edelen ende erntfesten. heeren van Groisbeke te seynden binnen de stat Utrecht, angemerkt dye becommeringe des graven van Bossu elders, aldaer een wyle tyts te resideren, ende met den ertsbisschop, dyen vande geestelykheit, vanden rade des coninex, onses genedichs liefs heeren, ende magistraet aldaer te houden goede correspondentie, ende deselve te assisteren, helpen ende bystaen met raedt ende daet in alle tgene aldair voirvallen soude mogen, ende voirts allen saken ten besten te helpen dirigeren, opdat die voirsz. stadt, burgers ende inwoenders derselver in rust ende vrede geconserveert, oick tegen den quaetwilligen beschut ende beschermt mogen worden, ende begeren daerop ende nyet temin van wegen zyne co. Maj. belasten u, dat БУ. met den voorsz. heer van Groisbeek hout alle goede correspondentie, hen gelove toestelt, int ghene hy u zal zeggen tot uwer alre welvaert ende bescherminghe, ende voirt dat ghy uwe uterste best doet, in alle tghene voirsz. is, zoo men des to u vertrouwt. Wesende jegenwoirdelic den tyt ende stont, dat met wel te doen men wederomme mach verdienen ende herwinnen, tgene hier bevorens moch zyn versuempt ende verloren geweest. Weerdige, hoich ende wel geleerde, eerbare, lieuve besundere, Godt sy met U. Gescreven te Brussel, den eersten dach juny, xv.LXXII. Onderteykent: F. A. DUC D'ALVE. Ende wat lager: Berthy. Opten brief stondt aldus: Den weerdigen etc. proosten, dekenen, archidiakenen, canoniken, ende capitelen des Dombs, ende der andere collegiale ecclesien t'Utrecht. Dese copie onderteykent als voren, accordeert mitten principalen missive: LAMSWEERDE. Molestias, quas isthic sustinetis, scito vobis cum multis hoc tempore esse communes. Quamobrem aequiore animo devorandae sunt, allaborandumque, ut ad serenitatem pristinam redire aliquando liceat. Quas isthic autem de excubiis aliisque oneribus publicis habetis difficultates, spero magna ex parte adventu ejus, quem illustrissimus dux ad vos mittit, sopiri componique posse. Est enim non tantum prudentia singulari experientiaque praeditus, verum aequitatis concordiaeque studiosissimus. De decanatu optarem votis vestris satisfactum esse, sed hoc in genibus Deorum situm est. Ego autem, quoad potero, lubens adjuvabo, ut ecclesiae vestrae, quam rectissime prospiciatur. Bene vale, dne comprimis honorande. Bruxellae, X. juny, 1572. T. dom. deditissimus servitor ac amicus, VIGLIUS ZUICHEMUS. AEN DEN PASTOER, SCHOUT, GESWOREN ENDE KERKMEESTERS, Goede vrunden. Naerdien wy verstaen hebben die dreygementen, soe openbaerlyk als heymelyk van satanschen ende quaetwilligen ofte vagabonden, die de heylige kerke, de weerdighe heylige sacramenten, kerkenbeelden ende ornamenten te vernielen, antwee te slaen, de pastoren ende alle catholyke personen te willen verjagen ende spolieren, luyden laten, twelck wesen soude jeghens God ons Here almachtich, zyne godlyke geboden ende der heyliger kerken insettingen, ende oock directelyke contrarie den co. Maj., onses alre genedichten here, mandementen, ende oock jeghens de gemeene vreede; ende hebben wy daer om niet kunnen gelaten, UE. te veradverteren ende u bevelen, zoo wy by desen veradverteren ende be velen, goede wacht ende wake by dach ende by nachte, in merkelyk getal van personen te houden ende draghen voor de voorsz. kerke, heylighe hoochweerdighe sacramenten, ornamenten, mits ook de beelden der heyligher kerke, pastoren ende alle catholyke personen; besonder aengemerkt men daghelicx niet en verhoort enige bestorminghe ofte plunderinge in kerken gedaen te wesen, alwaer in't cleyn ofte groet resistentie ende wederstant geschiet is. wy van Waerom wy bevelen, UE. mits desen in tyde van noot altoos by de kerke ul. te willen laten vynden, ende indien gyl. enighe onraet verneemt, den clock met den repen voor als wthangende gereet hebben, ten eynde daerdoor gheen inconvenientien gebeuren. Ende indien 't gebeurt, ghylieden ofte enighe van u, in tghene voorsz.is, gebreckelyk ware, souden meyninge wesen met ulieden voor God almachtich, den co. Maj. ende de Exc. vanden hertoghe ons te willen verantwoorden, by wyens mandementen onder anderen gedreycht wordt, den genen, die die kerke laten spolieren, haer huysen te doen verbranden. Hiermede God den almachtigen bevolen, Gegeven t'Utrecht onder tsignet des capittels opden xxIII. Juny, ao, XV. LXXII. Door bevele, VERHUEL, nts capituli sbt. DON FERNANDO ALVAREZ VAN TOLEDO, HERTOCH VAN ALVA, men Lieve besunderė, wy hebben ontfangen uwen brief van den 21 dach deses maents, die ons seer aengenaem is geweest, insunderheyt omme die hope ende vertroostinge, die ghy ons daer inne gheeft, die stadt tegen den rebellen wel te houden onder d'obedientie van syne Maj., waer toe wy u vermanen ende bidden alle mogelycke diligentie te continueren, gelyck ghy tot noch toe wel gedaen hebt, overdenckende die eere, prys, lof ende danck, die ghy aen syne Maj. behalen sult van byna alleen in Hollant gepersevereert te hebben in de getrouwheyt, die denselven syne Maj., als synen natuerlicken heer ende prinche sculdich is, ende oirsake te wesen van recouvremente ende herwinninge van alle d'andere afgevallen steden van Hollant, soo wy metter hulpe Godts seer corts verhopen te doen, blyvende Amstelredamme alleené stantaftelick in devotie tot syne Maj., by die welcke gy u moogt versekeren, dat wy een goet intercesseur ende middler sullen wesen van tgene gy nae dese troubelen sult willen heysschen, tot eenre euwige memorie ende eere vander getrouwicheyt der voorsz. stadt, tot meerder welvaert derselver ende goeder burgeren van dien. Ghy merkt wel aen tgene die rebellen aenrechten opten platten landen, ende in kercken ende in goodshuyzen by u, als by uwen brief inhoudt, die vruchten, die men van sulcke boeven is verwachtende, ende horen meninge ende voornemen, twelck enen ygelyck behoort een vermaninghe te wesen, niet alleenlyck hem niet te geven tot hen, maer densulcken met alle mogelyke macht te helpen wederstaen ende verdryven, dewyle men versekert is Godt een aengenaem werck daer aen te bewysen ende doen. Aengaende die stede van Goylant, wy scryven tegenwoordelyck aen den grave van Bossu daer inne te versien. Ende beroerende die dierte ende soberheyt van den coorn, wy verhopen in Godt, dat sullicx by reductie van den voorsz. afgevallen steden, corts te gescien, beteren sal, daer by gevoecht die openinge ende veylicheyt van den stromen ende canalen in Zeelant ende Hollant, daer toe wy alle mogelycke diligentie doen doen, ende hopen corts in sulcke rustinge te wesen ter see, dan men't effect daer of sien sal. Midlerwyle, isser yet, daer inne ghy ons seer soudt moghen behoeven, sullicx ons adverterende, moocht u alle goede hulps ende bystants tot ons vertrooten ende verlaten. Lieve, Godt zy met U. Geschreven te Brussel, den 28 dach juny, a. 72. Onderteykent: F. A. DUC D'ALVE, ende noch lager: BERTY. Die superscriptie was dese: Ons lieve bysundere, Burgemeesteren ende Raden der stede van Amsterdam. S. P. Reverende dne thesaurarie. Quod proximis literis dom. V. requisivit, ut significarem, an videretur consultum, ut deputati statuum vestrorum ad salutandum ducem Medinae Coeli huc se conferrent, cum pericula itinerum considerem, et dictus dux administrationem harum provinciarum nondum assumpserit, videtur mihi hoc officium in aliud tempus differri posse, tametsi, qui viciniores sunt et negocia in curia nostra habent peragenda, Excellentiam suam quotidie salutatum congratulatumque adveniunt. De perfidia spontaneaque deditione urbium nonnullarum Hollandiae aliarumque satis mirari non possumus, sed speramus, eas, viso aliquo armorum apparatu, ad principis sui fidem reversuras; ad quod non parvum momenti fortassis adferet victoria nudiustertius parta adversus Hugenottos Galliae, qui ad inferendum Montibus Hannoniae praesidium in hanc regionem advenerant, caesique a nostris ad internecionem omnes feruntur, quemadmodum non dubito ex aliis dom. V. plenius intellecturam. Deus, dom. V., diu incolumem ac constanter in fide regiae Majestatis conservet. Bruxellae, 19. july, 1572. T. dom. deditissimus servitor ac amicus, VIGLIUS ZUICHEMUS. DON FERDINANDO ALVAREZ VAN TOLEDO, HERTOCH VAN ALVA, Lieve bysondere, wy hebben ontfangen uwen brief van den XVI. dezer maent, ende den inhout van dien wel verstaen, waerop wy u antwoorden, in den eersten versoekende, dat gy wilt in memorie brengen 'tgene wy u den 28. des voorleden maents geschreven hebben, ende vastelick geloven, dat die dingen also gescien sullen, met die hulp van Godt. Wy kunnen wel overleggen, dat het voor den menschen, die niet van die geëxperimenteerste en syn, schynt wonder te syn, dat die rebellen d'een stede voor ende d'ander nae tot hoere devotie alsoe innegecregen hebben; maer als men aensiet, dat sy daer inne gerecht (!) syn, door ontrouwigheyt der burgeren, sonder enich wederstant, jae tot hoeren versoeck in veele plaetsen, ervaren menschen en sullen hem daer van niet verwonderen, noch eenichsins ontsetten. Sy en synen oock niet gestelt met macht noch geschut, eenige stat, daer goede resistentie geboeden wordt, als in de stadt van Amsterdam zoude mogen geschieden, te becraftigen, soo dat hoerenthalven niet en hebt te vresen; ende so veel te min, daer wy hoeren medehalpers uyt gy Vranckryck den 17. deser maent, niet verre van Bergen in Henegouwen, gantselick verslagen, ende by de 2500 gevangenen noch in handen hebben, als wy vermeynen, dat gy wel verstaen hebt, veel lichtelicker verhopen te comen tot tgene wy pretenderen, te weten den vyant seer corts te trecken soeken, waer wy hem sullen connen vinden, ende uyten lande jaegen, oft mogen wy aen hem comen, soe tracteren ende handelen, als syn gesellen in Henegouwen uytgestreeken syn geweest. Ende al schynt het, dat onse rustinge zeer langsaem toegaet, gy moet verstaen, dat sy daeromme te grotere, starckere ende dapperer sal wesen; daer syne Maj. meenige is syne goede ondersaten gewisselick ende ernstelick te beschudden ende beschermen, gelyck wy verhopen, dat men corts oogenschynlick sal mogen sien. Waerom en wilt u niet laeten verdrieten een weynich gedults te hebben, aengesien dat die coninck selfs wel moet wat patientie hebben, tot dat syn tyt compt, die voorhanden is, u versekerende, dat die meninge is, niet alleen wat in Hollant, maer ook elders afgevallen is, te reduceren voor den winter, tot welcke eynde, all doen wy die thien Spaense vendelen uyt Hollant haelen, om ons daer mede ten eynde, als boven geseyt is, eenen tyt te behelpen, wy sullen nochtans corts na Hollant eenen geweldigen hoop met geschut ende alie toebehoren bestellen, tot reductie der afgevallene steden. Ende en wilt u oock niet stoeten aen enige tydingen, die de voorsz. rebellen uytgeven, aensiende dat die gene, die ghene grote macht en hebben, hem onder anderen met gelycke dingen moeten behelpen, om't volck aen hem te trecken. Maer wilt wat persevereren ende continueren in u goet ende getrouwe debvoir, als gy tot noch toe soe wel gedaen hebt, ende bysonder noch cortelick, als wy van den grave van Bossu verstaen hebben, hebbende uyt die stadt van Amsterdam doen vertrecken eenige, daer gy suspicie op hadt, daer gy seer wel aen gedaen hebt, ende weten u daer grooten danck of; ende gy sult bevinden, dat die dierte vant coorn, ende andere incommoditeyten in uwe brieffe, corts mits gratie Godts geremedieert sullen worden, sekerlick voornemende, dat wy lyf, noch wat wy hebben, niet en sullen sparen, om in gevalle van noot te hulp te comen, ende soe goede ende getrouwe ondersaten syner con. Maj. te conserveren. Lieve, bysundere, Godt sy met U. Geschreven te Brussele, den 25. july, a, 1572. Onderteykent: F. A. DUC D'ALVE, ende by den secretaris, BERTY. Superscriptie: Onse lieve, bysundere, Burgemeesteren ende Raden der stede van Amsterdam. COMMISSIE VERLEENT DOOR LUMEY AAN WENCELYN TSERCLAES, 26. jul., 1572. WILHELM, graeff VANDER MARCKE, vryheer tot Lumee ende Saram, etc., allen ende eenen yegelycken, die dese onse jegenwoerdighe letteren sullen sien ofte hooren lesen, dat voer ons gecompareert is dese jegewoerdighe edelman, genaempt Wencelyn Tserclaes, geboren binnen de stadt van Liere in Brabant, die welcke aen ons vriendelyck heeft versocht (als een getrou ende gehoorsaem dienaer van onsen genadigen heere den Prinche geweest zynde), om van ons te mogen vercrygen dese onse jegewoerdighe letteren van commissien, ten fyne, om deur die selve commissie ofte bestellinghe onse vianden, zoo wel geestelyck als weerlyck, zoo oick in Brabant als in andere onse vianden landen te mogen crincken ende royeren, al naer gelegentheyt der zaken, midts oick ons belovende, niemandt van onse vrienden te beschadigen oft te crincken, oft in eenigher manieren onse vrienden hinderlycken te vallen, maer deselve met lyff ende goet, ende met vleesch ende bloet te bescermen, ende in haren noot |