wy Willam, heer tot Bueren voirscr., an beiden syden dese guetlic bestant voirscr. ghededinct hebben, so hebben wy, om die meerre vestenysse ende stedicheyt will, onsen seghell an desen brieff doen hanghen. In den jair ons Heeren M. CCCC. XXVII., des sonnendaghes

na sinte Jacops dage apostell.

XXXVII.

AN HAMBORCH, a°. XIV.XXVII.

Den vromen, wisen borgermeesteren ende raetluden der goeder stat van Hamborch, onsen gheminden vrenden. Wy borghermeesteren, scepenen ende raden der stat van Utrecht, hebben vrentlic ontfanghen uwer liefden open brief, van sulker conden, als uwer eerbaerheden ghehoert souden hebben van sekere schult, alse LXXXIIII. marken Lub., die Gheryt Janssoen schuldich wesen soude Otten Hadelaer, van ons begherende, dat wy Jan Gherytsoen, onsen borgher, vader Gheryt Janssoen onderwisen souden, dat hy Otten betale die LXXXIIII. marken voirsz., met meer onderscheides in uwen brief. Waerop wy uwer liefden begheren te weten, dat Jan Gherytsz voirsz. voir onsen borghermeesteren ende overheden ongheboit of ongheropen lyflic ghecomen is, terstont, doe hy van uwen brieve voirscr. verstanden hadde, om hem daerop te verantwoerden; ende hevet ons ghesegget, dat hy eenigher bevelinghe Gheryt, sinen soen voirsz. ghedaen, om terve of om schepinghe te copen, teghen Otten Hadelaer, of yemant anders onschuldich is, noch Otten en ghene LXXXIII. marken, noch gheen ghelt schuldich en is, also hy dat met sinen volstaefden ede voer ons volsworen heeft; ende dat uwe vroemheden weten moghen Jan Gherytz onschult voirsz. hevet Jan Gherytz voir ons bewiset met conde van goeden eerbaren mannen, die dat ghetughet hebben by horen eden, alse A. B. C. D., etc., dat opten x. dach in meye over een jaer, als in den jaer van XIV.XXVII. een schoelmeester sinte Johans binnen onser stat, gheheten meester Johan van Nywenhuse, tot Rostic te studium voer, daer Jan Gherytz. mede overdroech, dat hy Gheryt Jansz. voirsz., doe sinen scholer, die oec clerc is ende gheestelike provende hevet, die syn ouderen selver fundeert hebben, daer wy die fundacie of ghesien hebben, ende U den brief synre yerster wyinghe van senden by uwen bode, met hem te studium tot Rostike voeren zoude, ende de meister den jonghen ghenoech doen van synre behoeften, cost ende noettorften; daer die andere goede onse borgheren hoer kinderen mede daer te voeren ende te leren doe mede bestaden, alse Roelof van Valkendael sinen soen ende Pauwelsz. vander Horst, die de meester doe mitten nam inden studium voorsz. Ende Jan Gherytsz. voer sinter Claesdach lestleden niet en wist, dan dat syn soen voirscr. student ende scholer tot Rostic was ende woende ende onder dwanc syns schoelmeesters voirsz., gheliken meester Aernt van Tricht, meester Tideman van Haerlem ende meester Mathys van Dalem, regerers des studium tot Rostic, wel kondich is, dat Gherardus hoer scholer ende student is, als wy mede vernemen, ende hier om Jan onschuldich is noch niet plichtich, als merkelic is, Otten of yemant enich ghelt te gheven hier of, noch syns soens, ende gheens copes of vercopes of schult op hem te maken vri en stont of en staet.

Ende eerbare vrende, hier omme willen uwe eerbaerheden U hierinne also vromelike bewisen, dese verleidinghe des kynts voersz. te wederstaen, die mer XVII. jaer out en is, als wy vernemen, ende tot ghenen weerlicken rechte of bande en hoert, so hy gheestelic is; dat van deser arghelist hem Otte niet en vrome noch voerdelen hebbe, den onnoselen aldus te verleiden.

XXXVIII

Want onse ballinghe ende wtgesette, die wy elcx enen tyt, om ruste ende vrede voir hem ende voir ons wt onser stat gheset hebben, ende hem ghegonst hebben tot Vyanen, tot Wyc ende anderswaer inden stichte te wonen ende te wesen by hem horen wiven, kynderen ende boden boitscappen verbodinghen wtlope ende inlope ghedaen hebben ende daghelix doen an onsen vianden ende in onser vianden sloten, ende weder in onser stat ende daer wt oick boven horen oirveden ons ghedaen, daer ons grote lasten van opstaen ende verraderien van ghecomen syn ende daghelix comen, daeromme syn onse raden, out ende nywe, eendrachtelick overdraghen, dat alle onse ballinghe ende wtghesette voirsc., hoer wiven, kynderen ende boden over drie milen van onser stat ofte voerder wesen, woenen ende bliven sullen, ende niet naere onser stat comen duerende..... Ende yemant, die dit verbrake, dien woude de raet voor sinen brueken hoer goede toe slaen ende in horen handen nemen, ter tyt toe, dat sy ghedaen hadden, als voirsz. is, ende onser stat ghebetert hoer brucken voirsz..

XXXIX.

Edele, ghenadighe heer. Vyf daghe verleden was Gelmer vander Tollen binnen der stat van Utrecht gheweest, ende brecht ons wael aen vander vueghen, die gheweest is, voert te lyden een maent lang, mit vaste woirden, die daerinne vielen, dien wy samentlyc ende eendrachtelic antwoert gaven, dat dat in onser mueghen niet en weer, ende so mit uwen ghenaden ende mitten staten ende lande van Overyssel overghecomen waren in sulcker vueghen, en ghene bistande meer te gheven ofte te nemen; mer deden hem wel so te verstaen, solde daer meer bestants van comen, dat most by comen, dat dat gheheel wesen solde, die een onder den anderen te varen ende te keren, als dat in eerliken vrede gheboirt. Ende met diere antwoert was Gelmer weder te Hollant ghetoghen. Des is Gelmer huden weder by ons ghecomen, ende bracht ons aen, dat die neghen, regherende Hollant, niet anders in bevelinghe vanden hertoghe van Burgoenghen in sinen afscheide en hadden vanden bestande, dant hoer ghebrocht waer; Mer sy hadden gheraempt, dat men dat bestant verlengghen wolde thent Alrehillighe daghen toe, in sulker vueghen, dat men openbaren oirloff gheven solde, hier ende Overysele aen ende off te vueren allen, des ons nutte ofte noot weer; mer die uwe en souden inden horen of daer doer niet varen noch keren den tyt voirsz., dan over die Zuderzee, alst hoer gebrocht is, daer uwe vrende ende die overste mitten enghen rade elx om te samen gheweest hebben, bekennende, dat sy daer buten uwen ghenaden ende den eerberen stede ende lande van Overysele niet toe antwoerden noch doen en mochten. Ende hebben wael geopent, dat wy uwer ghenaden dese saken ende Gelmers begheren te kennen gheven wolden, ende daer op een tyde doen van xш. daghen op U verbeteren en der stede aldaer thent wy lieve heere uwes willen ende antwoert, enter stede van Overysele ontfanghen hadde; Ende ofte U enter steden so beliefde solde een bestant in deser vueghe verlenghet worden een maent lang naestcomende. Ende hierop hebben wy in uwen naem ende der stat doen verbieden, en ghenen schade in Hollant te doen. Hier omme, ghenedighe heer, bidden wy uwen ghenaden oitmoedeliken hierop voirdacht ende raet aldaer te willen nemen. Ende dat ghi ende stede ghenedighe heer over comen wilt in desen uwen lande, mit alre snelten, om hier op ende om saken hierinne dienende, ende anderen, die wy U niet nutteliken schrivenen moghen, raets te nemen mit uwen ghenaden. want dat nutte ende noot is. Ende antwoert. etc.

LX.

Want van oude rechten ende vriheden, van menich hondert jaren hair gebracht, en ghehe waelgheboren man der stat of des stichts van Utrecht inden lande van Woirden van live noch van goede ten rechte staen en sal van schade noch van schoude, hy en mach op syn waelborenscap vry gaen; noch desghelix gheen waelgheboren man uten lande van Woirden inde stat ofte stichte van Utrecht van schade of van schoude te rechte staen en sal, hy en mach oick op syn waelborenscap vry gaen, soe en sal Jacob de Voecht, die een welgheboren sinte Meertens dienstman is, tot Woirden niet recht staen, hier boven warden Jacobs goede inder stede ende lande van Woirden van schade of van schoude, beclaghet van weghen Jo. Selensz. erfnaemen etc., daer Jacop toch niet comen en moet hem te verantwoerden ende dat recht tontsegghen. Hier omme begheert Jacob die Voecht, dat men, nae wtwisinghe der zuenen, hem synre vriheit voersz. ghebruken late, ende dat recht tot Woirden hem of doe; want hy bereit is, Jan Selensz. erfnamen ten rechte te staen, daer hy ten rechte hoert, ende daertoe wil Jacob Jan Selenszoens erfnamen gerne gheleide werven inder stat van Utrecht, off sy Jacop daer bespreken willen, daer hy ten rechte hoert.

XLI.

Wy Arnt van Ameronghen, Herman van Steenren, borghermeysters, Jo. Proeys van Lichtenberch, Steven van Nyevelt Willemsz. ende Dire van Houdaen, olde oversten ende rade der stat van Utrecht, teser tyt tot Woirden by den gouverneure van Hollant ende hooghen rade onss ghenedichsten heren van Bourgoen. te daghe wesende, doen cont allen luden, dat wy van machten ende bevele des edelen ons gen. heren, heren Rodolph van Diepholt, postulaet, ende der stat van Utrecht, ghegheven hebben ende gheven voir hem ende allen den horen ende voir ons, den eerberen meyster Beernt uten Enghe ende meyster Henr. Schatten, canoniken ten Doem TUtrecht, ende elken bisonders, een goed, vry, vast ende seker gheleide veylich tot Woirden ter dachvaert te comen, te wesen, te merren ende te scheiden mit hem xusten of daeronder, innegaende op huden dach datum ons brieffs, ende sall waren ende duren achte daghe lang naest comende, sonder alle arghelist.

In kennisse hieroff, hebben Arnt van Ameronghen ende Dirc van Houdaen voirscr. onse seghelen op desen brieff ghedrucket, over ons selven ende over onse medeghesellen voirsz., des wy Herman van Steenre, Steven van Nyevelt ende Jo. Proeys van Lichtenberch voirsz. mede ghebruken ende over ons te beseghelen ghebeden hebben, in ghebreke onser seghelen tot deser tyt. Gheheven tot Woirden, in 't jaer.

LXII.

Anno XXXI., feria quarta post
S. Lebuini hiemalis.

Eerbere, gheminde, lieve heer ende vrent. Wy hebben wt uwen ende wt heren Outgers brieff vernomen den doot Frederix Rynvisch, daer ons hertelike lede toe is ende te beclaghen, want hy een wys ende brave man was, den God ontferme; Voirt hebben wy verstaen den tyt uwer opreysen heren Outgerts ende des clerken van Campen, mitten Čambii brieven van Ulmen voirt opwert omtrent Bamisse leste leden, dair wy weder inne ghetroest

waeren, hopende an Gode, dat gy voir deser tyt tot Romen, of op sulker stede zyt daer by daert Ughelicft, daer na ons van naere uwen goeden ghestande ende der saken te vernemen moghelic scer verlanghet. Voirt, gheminde heer ende vrent, bekennen ende ghedenken wy wel hoe vrentlic ende hoe gheloeflic ghy om onser alre, als clesie, ende onsere bede ende troest opghercyst syt ende hoe wy U gheloift hebben, so wes ander alingher sommen gheraempt ontbrake, gheliken mitten goeden steden van Overysel overcomen was, ende dat cambium, by meyster H. Foec ende H. Pauli ghemaict, niet wtenbrocht, dat die gheystelike vrende, etc., ende wy U dat na senden souden mit alre haesten, dat wy konden, ende ons daer met alle vlite in arbeiden, so laiten wy TJ weten mit gansen ghelove, dat dat merghenghelt, daer omme gheset, vaste, redelike incoempt, daer wy daghelix mit strenghen vervolghe dat beste yune prueven, ende sellen ons met alre haesten daert voert toe bereyden, dat voirt te doen vergaderen, ende U met den cambii brieff te senden. Hier omme wilt dit conraet ende andere van synre syden ende oick onsen heren ende vrende in den hove ende daer vrentlic op troesten, dat wy U ende hem dat restant voirsz. mit alre haesten, dat wy kunnen, senden sellen. Ende wilt hierom ende hierop koenliken alle gheloften doen ende U selven dair voir belasten, mit gheloften of mit vanghenissen of anderen; want wy U alse guede mannen quyten ende wel vrien sellen, by de hulpe Goots, die U bewaer. Lieve vrent, veel gherufts ende sprake syn in Hollant van onses heylichsten Vades bullen op paeus Meertens brieve voirt ghegheven, daerof wilt ghedachten hebben ende tbeste prueven, want dat toch meer wt hatren ende partyen coempt, dan van obedientien. Onse ghenadighe heer die postulaet is ghesont ende alle die vrende, vanden ghenaden Gods, die U beware. Ghegheven, etc.

Byden oversten, nieu ende olden, ende gansen enghen rade der stat van
Utrecht.

grave van

XLIII.

Hogebore, duerluchtighe furste, ghenedighe heer. Wy hebben wael verstanden van Henricum, onsen secretarium, aen uwen ghenaden ghesent van onser weghen, mitten brieven van vordernisse onser genedighe vrouwe van Hollant, in onser zaken tot Constans, voer onsen alre ghenedichsten heeren, den Roemschen (koninc), hoe doghentlicken ende grontlicken uwe Ghenaden, die onse saecken overwoeghen ende beherteten, ende wilt daer om ons uwer dienre ene medegheven, die mit onsen vrende optrekke aen uwen neve, hertoghe Loedewich van Heydelberch, ende tot Constans aen onsen heeren, den koenine voersz., ende aen den ende anderen uwen maghen, heeren ende vrenden, uwes goeden willes ende synnes te verboitschaften nae informatie onser vrende, die wy daer seynden, van welcken uwe ghenaden ende dogentlick goedertierenheiden, ghenedighe heere, wy U dienstelicke bedancken, ende willen uwer ghenaden gerne weder dienen, nae onsen armen vermoghen; ende bidden denselve oitmoedelyke, want heer Willem van Bye, ons ghenedichs heeren secretarius van Utrecht, van ons heeren ende van onser weghen optien sal, die al rede is, dat ghy uwen dienre, die ghy ons leveren wilt, zenden wilt met desen onsen bode binnen onser stat nu op sinter Thomas daghe tenentyde te wesen, daer onse vrende voersz. dan synre wachten sullen, om des anderen daghes voert te trecken. Ende of uwe dienre soe reyde niet en weer, dat hy hem dan ummer bestelle ende syn wil tot Colen inden Oldenberghe in uwer herberghen opten dingsdaghe naest der hillighen Corsdaghen, daer onse vrenden synre waerden sullen, ende ghenedighe heer daer gheen verswem in vallen la

ten, want onse tyt cort is tot Constans te wesen, ende uwer ghenaden wille ende antwort mit uwes dienres name hier off weder scriven laten, zoo verre hy nu niet en coemt. Onse lieve Heer God wil uwe ghenaden ghesont behueden tot allen tzyden.

LXIV.

Int jaer ons Heren XIIII.XXIII., tsaterdaghes na scholastice, ontfenck die stat van Utrecht 's hertoghen brief van Gelre, aldus sprekende:

HERTOGHE VAN GULICH ENDE VAN GELRE ENDE GREVE Van Zutphen.

Goede vrende. Also onse vrende meer dan tot eenre tyt tot Culenborch van uwen vrenden begheert ende ghesonnen hebben, dat gy ons hielt ende dedet, als gy ons in uwen openen beseghelden brieven by uwer truwen ende eeren gheloeft hebt, des ons niet en heeft kunnen gheschien; so begheren wy ende ghesynnen noch van U, dat gy ons bynnen tien daghen nae datum des briefs haldt ende voldoet nae inhalt onser brieve, die wy van U hebben, daer van wy U copie, hyer ynne besloten, seynden; desghelicx willen wy U wederomme doen, gheliken onse vrende den uwen dat oick gheboden hebben. Ende wilt U daer ynne also bewisen, dat ons gheen noot en zy van U des vurder te beclaghen, dat wy doch inder maten niet gerne en deden; Ende hiervan begheren wy uwe bescreven antwoirt mit desen bode, dair na wy ons rechten moghen. Ghegheven tot Hamboich, des manendaghes na sinte Aechten daghe virginis, anno XXII.

Aendie burghemeysteren, scepenen, rade ende gantse ghemeente der stat van Utrecht, onsen gueden vrenden.

LXV.

ONSE ANTWOERT OPTEN SELVEN BRIEVE, hielt aldus:

Hogeboren vurste, ghenedighe heere, wy hebben ontfanghen uwen brieff, ons ghesent, dat wy U halden ende voldoen solden nae inholt onser brieve, die gy van ons hebben solt, ende ons copie van seynden doet in uwen brieve, daer wy ons met onsen ghenadighen heer van Utrecht ende anderen onsen medesteden ende vrenden, die dese zaken mede aenrueren, op bespreken willen, ende uwer ghenaden dan onse antwoert by onsen bode weder op laten weten, die dat in danke nemen willen, ende ons niet sparen, des wy vermueghen, ende God onse heere behoeden wil vroem ende ghesonden. Ghegheven des saterdaghes nae sinte Aechten dach.

LXVI.

Anno XXXIIII., secunda octobris.
AN WYCK.

Goede vrende. Wy hebben verstaen, dat binnen uwer stede vergadering van vremden volke wesen solde, daer ons vremde toe is, want wy ons nyet dan goets toe en vermeeden