Scriba quem priori parte authenticum accurate secutum vidimus, in parte secunda operis haud pauca omittit, alia addit; Heinrico IV addictus, in narratione ei inimica dignitatem saltem imperatoriam tueri conatur, et conviciis æque in eum asseclasque ejus a Bernoldo prolatis ac laudibus Gregorio, Mathilda et eorum sequacibus tributis haud raro abstinet (1209-10); annales monasterii sui primo in margine deinde vero textui ipsi illatos exhibet, quos hic serie continua sistere placuit: prandi autographon nulli secundus eminet, atque A blico Wirzburgensi, in rem nostram converti. jubente serenissimo Bavariæ rege flagitanti mihi transmissus est. Continet paginas veteris membranæ 81, in quaterniones octonarum paginarum, primo, penultimo et ultimo qui 11, 10 et 4 paginis constant exceptis, distributas, scriptura sæculi XI exeuntis (1206) gracili, sed compluribus locis evanida et recenti sæculi fere XVII manu resuscitata aut plane obnubilata. Diversus atramenti color (1207) et scriptura (1208) auctorem opus passim, e. g. circa annum 1088, 1091, et postea correxisse et auxisse ostendunt; at notæ annorum 674 et 1096 de Dagoberto et Judæiis ab aliena manu sed ineunte sæculo XII, notæ de comitibus Nellenburgicis et monasterio Scafhusano circa annum 1119 a scriba Scafhusano adjectæ sunt, cui et ultimæ lineæ catalogo pontifi- B cum adjectæ, scilicet anni Paschalis II et papæ Gelasius II et Calistus II, debentur. Quæ dum in reliquis codicibus e nostro derivatis desiderantur, eos primis sæculi XII annis, certe ante annum 1119, inde exceptos esse oportet; quorum quidem. ANNALES GENGENBACENSES. 1027. Obiit Reginaldus abbas. 1075. Roupertus (1211) Gengenbacensis cenobii venerabilis abbas, cum cerneret cunctos qui novalia possidebant illius loci inlegitima jura sibi vendicare, moleste ferens detrimentum monasterii, constrinxit omnes ad persolvendum censum. Quod factum cum inviderent omnes, contigit etiam, ut quidam milites ejus H. et C. filius ejus edificarent molendinum in pago quod dicitur Anteresbach contra ejus voluntatem, et viam per publicum agrum facerent juxta pontum monasterii; set molendinum auctoritate advocati destructum est, ipso abbate hoc impetrante. Agrum vero precepit per se circumvallare. Cumque operatores foderent, a militibus inde expulsi sunt. Hoc videns abbas, zelo commotus, venit illuc cum capellano suo. At illi ira concitati, inNOTE. 2) C. olim monasterii Gengenbacensis mbr. in fol. optime exaratus, scripturam sæculi XI exeuntis vel XII ineuntis tam aperte exhibet, ut ea de re dubietas nulla intercedere possit. Exploravi eum a. 1833, in bibliotheca regia universitatis Wirzburgensis, et concedente votis meis liberalissime viro cl. Ludewig, bibliothecæ ei præfecto et professore pu est monasterii scaf. Fol. 24, hæc loco vacuo manu C sæculi XIV ineuntis scripta sunt : (a) Anno milleno bisque centeno et septem (a) pa- Anno milleno ducenteno duodeno facta (a) est Constantinobolitana (a) capta est Hierusalem et Wolfurt monachus monasterii Fabariensis primam nasterii sancti Lucii, et domni prioris domus predicatorum Curiensium, supradictus domnus abbas Burkardus fuit ordinatus in abbatem. amen. (1206) Quædam ei peculiaria adnotare juvabit. Scribitur sæpissime æ, e. g. æcclesia, persæ, præ, præter (a. 881, 1083, 1084.), q pro quæ, quærimonia; v nonnunquam occurrit, e. g. vt, vsque, vnanimiter, wluelingin, wlgariter, videlicet, venerabilis, vita, veniret, lvitoldus; excommunicatorum, div, cuivs, associates; 7 et 7 (pro et) conjunctio et terminatio, e. g. in videlicet, sederet, consentiret, proveniret, usurparet, immineret, incoronaret, veniret; id pro id est (a. 729); im pro tamen (fol. 75. 76.) pro con. ? pro est, H pro enim : h pro hoc, h-pro hæc, s. et, S. pro sanctus, etc., qq pro quoque, RP pro res publica, etc., occurrunt; scribitur et nunquam, unquam, quendam, eundem, heresim, nichil, epdomada, et semel caelum; natalis et nativitas, s; (pro set) et sed;CI pro 900, CI. I pro 901, etc. marhbach et marchbach. (1207) Atramentum anni 1088 fuscum cum in Necrologio et Catologo pontificum tum e. g. in his locis conspicitur: 1060. Romæ anathematizavit. 1065. Pataviensis capellanus successit. In eodem -Symoniace successit. 1066. Hugo substituitur. 1067. Einhardus Heinricus successit. 1080. Ravennatum quondam elegit. Vos gratis a. 1058 colorem fuscum anni 1692 ostendit. (1208) Littera minuta in loco raso e. g. hæc scripta sunt: 1054. Huic subdiaconus toxicum, etc. 1055. Imperator Italiam, etc. 1056. Victor, etc. 1084, in fine: Quem pridie concessit. (1209-10) Cf. e. g. annum 1085. (1211) Hæc brevissime tantum habentur in codicibus Gottwicensi, Murensi et Engelbergensi in fine a. 1073. - surrexerunt adversus illum, et vulneraverunt gravi- A ter. Capellanus vero ejus, nomine Otto, condolens neci ejus, cum increpasset quendam militem Eggehardum nomine cur non subveniret domino suo, ab eodem gladio animadvertitur, sicque ille quievit in pace 19 Kalend. Januarii. Abbas autem ad monasterium exanimis delatus, dispositis ordinatisque rite omnibus, 2. Idus Decembris migravit ad Dominum. Cui successit Willo. 1085. Willo abbas cum pauco tempore preesset monasterio Gengenbacensi, expulsus causa excommunicationis, set ut postea claruit magis ex invidia. Et prepositus quidam clericus B. nomine ab eo con-stitutus, qui etiam de ejus expulsione infamatus est, eundem locum per plures annos obtinuit. Ipse vero abbas hoc anno 3 Nonas Julii Mogontiæ in monasterio sancti Jacobi solutus est carne, ubi et functus est officio abbatis. Præter codices integros in calculum venit apographum libri anno 1091 apud Sanctum Blasium relictum cujus vestigia nonnisi in codicibus inde derivatis, Murensi præcipue, extant. Quo cum autographo collato, voces et sententias nonnullas in autographo post a. 1091 a Bernoldo deletas mutatasve deprehendi, quorum loco hodieque membranam arrasam fuisse patet. Ejusmodi sunt a. 1054, pro quo Gebehardus — liberaretur; tota narratio annorum 1055 et 1056; a. 1058 vox gratis anno circiter 1092 addita; a. 1059 sententia et postea illi ad deditionem veniunt, tum res anni 1060; a. 1090 voces jam dudum, postea hoc in anno emendatæ; a. 1091, in Augusto mense postea vi Id. Aug.; a. 1088, Et hæc quidem apud fideles Sancti Petri agebantur jam: 1096. (inter habuit et Sigifredus) Hugo religiosus abbas Gengenbacensis cenobii, electus videlicet anno B Migravit autem ad Dominum VIII Idus Aprilis; dominicæ incarnationis 1089, set fraude Bertholfi præpositi atque canonici, cujus et auctoritate promotus est, non solum honore privatus, set etiam claustro expulsus, septem annos permulta incommoda passus, tandem hoc anno annuente Bertolfo duce, qui illo tempore eundem locum per violentiam obtinebat, potitus est honore suo, atque a cunctis honorifice susceptus est 11 Kal. Mai. Scribendi ratio in ipso codice ab autographo paulisper recedit, ita ut constanter sollempniter, assumpto, inposuit, inproviso, inmittere, sed et immitti et a. 1083 suueuia habeat (1212). 3) Codex olim Sancti Georgii Villingani ab O. c. ad annum 1052 pertingens, et alter Francisci Rechburgeri tribuni plebis Basileensis annorum 10531100, quos Urstisius in editione sua evulgavit, non ex Gengenbacensi (1213) sed æque atque ille ex C autographo descripti sunt, antequam huic Scafhusanæ notitiæ adderentur. Textus, qualem codice Sancti Georgii in incendio monasterii Sancti Blasii a. 1768 absumpto (1214) apud Urstisium legimus, vocibus omissis, additis, mutatis haud raro ab autographo recedit; anno 1054 quod jure exspectari poterat elogium Herimanni, cujus loco in membrana arrasa autographum alia jam exhibet, in uno 3 legitur, et a. 1088, prioris vestigia lectionis hodieque in authographo apparent (1215). Digna igitur fuit editio, cujus lectiones, ubicumque anteriore Bernoldi textu nituntur, integras exhiberem; quod ibi tantum omisi, ubi apertus librarii vel editoris error, e. g. in primis loco imperatoris (1216), patebat, vel vox aliqua notave (1217) negligentia scribæ omissa videbatur; qui nonnullis in locis et sibi propria inseruit (1218). (1212) qdo pro quando. D a. 1088, Welfo jam Welf; a. 1088, in fine, cui successit Oudalricus olim aberant; a. 1091 ultima sententia Unde deperirent aliis locum dedit. Hæc igitur ab auctore ipso sed apographo Sanblasiano jam relicto, igitur post annum 1092, facta apparet. 4) Gottwicensis. 4b) Murensis, 4*) Engelbergensis et 5) Sangallensis, supra pagg. 73, 74, 264, 265 notati, qui Bernoldum secuti plurimas ejus sententias transcripserunt; quorum quidem Sangallensis in media sententia anni 1066, Gottwicensis a. 1081, Murensis et Engelbergensis anno 1091, desinunt. Notitias codicibus 4, 4, 4b* peculiares indicandas statuimus. Editionem novam ita institui, ut textu Bernoldi ad fidem autographi quam fidelissime fieri poterat expresso, reliquorum codicum supplementa et lectiones præcipuas in ima pagina indicarem, adnotationes Ussermanni vel partem earum si quam utilitatem afferre possent retinerem, measque adderem. Chronico in codice autographo Bernoldus præmisit Necrologium, diverso atramento passim auctum, et notas chronologicas, unde quædam hic inseri placuit; tum catalogum Romanorum pontificum, ad Gregorium VII, et decursu temporis ad Paschalem II, usque productum, quem monachus quidam Scafhusanus usque ad Calistum II, postea continuavit. Quæ ab OEfelio in SS. Bavar. I, 640 sqq. primum edita, hic, auctoritate codicis autographi successione notitiarum textui primario a Bernoldo additarum numeris indicata et subjectis additionibus codicis Gengenbacensis, proponimus. NOTE. (1213) Loca enim huic peculiaria non habet, et ab ipso omissa exhibet. (1214) P. Hohenbaum van der Meer codicem ante incendium S. Blasii se vidisse scribit in præfatione inedita supra laudata. NECROLOGIUM. Heremannus ex marchione monachus obiit (1234). (1) 5. Kal. Mai. Oudalricus clericus obiit. (2) Nonis Mai. Primus Otto imperator obiit (1235). 2. Idus Mai. Miginfredus presbyter obiit. (2) 15. Kal. Jun. Bertaldus (1236) dux Alemanniæ obiit. (2) Reginlindis obiit. (2) 8. Kal. Jun. Depositio (1237) Gregorii papæ VII a beato Petro 159. (2) 3. Kal. Jun. Ordinatio Gregorii papæ VII anno dominicæ incarnationis 1073. (2) Kal. Jun. Chonradi martyris et episcopi Trevirensis (1238). 3. Non. Jun. Walto vere monachus obiit. 2. Non. Jun. Chonradus imperator (1239) obiit. 6. Id. Mart. Diethalmus laicus migravit ad Domi- B 5. Idus Jun. Magna 4 cedes facta est apud Saxonum. (4) 4. Id. Mart. Bertoldus doctor egregius requievit in pace (1225). (2) Idus Mart. Bernhardus monachus obiit (1226). (2) 15. Kal. April. Depositio (1227) beati Anshelmi Lucensis episcopi. (2) 14. Kal. April. Johannis abbatis. Erchinbertus presbyter obiit. (3) 6. Kal. April. Riwinus presbyter obiit. (3) 4. Kal. April. Stephanus papa (1228) obiit. (1) Kalendis April. Chouno de Cella (1229) obiit. (2) 12. Non. April. Imma obiit (1230). (1) 14. Kal. Mai. Beatrix comitissa obiit. (2) 13. Kal. Mai. Leonis papæ noni (1231), 1531i. 11. Kal. Mai. Alexander papa II discessit (1232). (2) C nes (1240). 17 Kal. Jul. Gebehardus 5 Juvavensis episcopus 12. Kal. Jul. Ludowicus imperator obiit (1243). 6. Non. Jul. Heinricus rex 6 obiit (1244). (2) 4. Non. Jul. Oudalrici episcopi et confessoris (1245). 3. Non. Jul. Willihelmus abbas Hirsaugiensis (1246). (2) 5. Idus Jul. Pobbo comes obiit (1247). 3. Idus Jul. Prior Heinricus imperator obiit (1248). (1) 13. Kal. Aug. Berhardus abbas Massiliensis requievit in pace (1249). 5. Kal. Aug. Victor II papa obiit (1250). Idus Aug. Richinza soror obiit. (4) 16. Kal. Sept. Oudelscalcus monachus obiit. (3) 6. Kal. Sept. Gebehardus episcopus obiit (1251). VARIE LECTIONES. 3 ita non krast legendum esse, vox finitur pag. 1 probat. Hæc minio scripta sunt. G. I. e. o. in loco raso, ubi quædam rubro colore scripta erant; restat rubrum obiit. 6 imperator 2. 3. Kal. Sept. Othere monachus obiit. (1)} 5 Idus Sept. Marchuart adolescens obiit. 8. Kal. Oct. Heremannus doctor egregius (1252) obiit. (2) 7. Kal. Oct. Hugo religiosissimus conjugatus obiit (1253). (1) 4. Kal. Oct. Venezlai martyris (1254). 3. Kal. Oct. Gebino obiit. (3) 3. Non. Oct. Heinricus (II 2a) imperator obiit (1255). 7. Id. Oct. Guntharii heremitæ. Clemens II papa obiit (1256). Idus Oct. Roudolfus rex, sancti Petri miles, migravit ad Dominum (1257). (2) Gisilbertus presbyter discessit (1258). (2) 14. Kal. Nov. Hezel laicus obiit. 5. Kal. Nov. Sigefridus abbas obiit (1259). (3) A 2 Kal. Nov. Wolfgangi episcopi et confessoris (1260). (1) B Kal. Nov. Amezo et Fridericus, frater ejus, obierunt. (1) 8. Idus Nov. Bertoldus, piæ memoriæ dux Carinthiorum, obiit (1261). (2) 4. Idus Nov. Frater Kadalaus obiit (1262). 9. Kal. Dec. Sancti Columbani abbatis. (2) 3. Non. Dec. Adelbertus presbyter et vere monachus migravit ad Dominum (1263). (2) 8. Idus Dec. Geraldus Ostiensis episcopus (1264) obiit. (2. 3.) 6. Idus Dec. Arnolphus 7 imperator (1265) obiit 19. Kal. Jan. Agnes imperatrix obiit (1266). (3) 15. Kal. Jan. Reginlindis obiit. (2) 14. Kal. Jan. Adelheida Taurinensis comitissa obiit (1267). (2) 8 VARIE LECTIONES. Arnoldus 2. Codex Gengenbacensis hæc præterea diebus suis addit: 5. Kal. Febr. Ruothardus dux obiit qui fundavit Genginbach. 2 Kal. Mart. Romani abbatis. 4. Kal. Aprilis Eustasii abbatis. 2. Kal. Apri lis Widonis abbatis. Idus Jul. Reginswindis virginis et martiris, et sæculo XII. addita : 6. Kal. Sept. Ruff martyris. Kal. Sept Egidii abbatis. 7. Kal. Nov. Amandi episcopi et confessoris 2 Kal. Nov. Quintili martiris. De lunaribus regularibus. Ægiptii et Romani, a quibus calculandi peritiam sumpsimus, quem primum decennovenalis cycli annum habere instituerunt, ejusdem anni kalendarias lunæ ætates pro regularibus per totum eundem cyclum tenere decreverunt; et a quacumque Kalendarum annum eundem iniciati sunt, prius saltum lunæ absumpserunt. Verbi gratia: Romani a Januario, Ægiptii vero a Septembri, scilicet quatuor mensium altius inchoantes, alteri, id est Romani, in tricesima Novembris, alteri, id est Egiptii, in tricesima Julii saltum eundem perfecerunt; et ita utrique primi sui anni kalendares lunæ ætates pro regularibus instituentes, ut præscriptum est, ordinaverunt. De regularibus patrum. Sed jam notum est, Herimanno compotistarum subtilissimo dilucidante, primum decennovennalis cycli annum a paschali novilunio in 2. Non Aprilis patres antiquos, Egiptiis etiam quinque mensium altius inchoasse, scilicet eo anno, quo in Kalendis Januar. vicesimam septimam lunam pronunciant, in quo et saltum lunæ in 3. Kal. Augusti absumunt, quem etiam usus vulgaris decimum nonum computat. Quamvis igitur eodem anno secundum antiquos patres primo, cuique Kalendarum suarum lunaris ætas secundum æpactas semper sufficiat, vel etiam Maio superhabundet, scilicet Aprili vicesimo octavo, Maio vicesimo nono, Junio tricesimo, Julio primo, A hunc modum. Quod autem duo embolismi scilicet ogdoadis et endecadis tam secundum Ægiptios et Romanos quam etiam secundum patres antiquos stabilem sui tenoris ordinem retinent, id ob hoc evenit, quod in fine annorum patrum antiquorum innectuntur. Finis enim anni cujuslibet secundum antiquos pene principium est secundum Romanos, quia qui a paschalibus noviluniis lunarem annum incoant, et ad eadem reducunt, Januarium Februarium et Martium ultimos annorum eorumdem esse deprehendunt. Sunt quidam qui inquisiti præfatis embolismorum controversiis hac ratione medentur, quod postquam a Septembre epactas sequentis anni a Januario secundum vulgarem usum inchoandi inceperint, quamvis in martirologiis aliquibus anno B præcedenti, annotentur, non incongrue ad subsequentem pertinere videantur. Sed huic defensioni libens consentirem, si embolismis cunctis hanc prodesse perspexissem. Sit, si aliquo modo fieri possit. Set sextum embolismum 4. Non. Aug. interpositum cui rogo annorum ascribere volunt? An cui attitulatus est? scilicet sexto decimo an septimo decimo? Si sexto decimo, sciant eum nunquam regulari ordine embolismum recipere. Si septimo decimo, meminerint, se epactas anni ipsius nondum inchoasse. Sed hanc quæstionem cum nullo modo prævaleant enodare, fateantur necesse est rationis suæ medelam non proficere, sed errasse, et hujus rei veritatem hactenus ignorasse, eosque posthac necesse est in hujusmodi computationibus patres anti Augusto tercio, Septembri quinto, et reliquis ad C quos sequi potius quam Romanos. Hujus igitur Apriles usque Kalendas, quicumque tamen easdem kalendarias lunæ ætates pro regularibus tenere decernit, singulis ætatibus Kalendarum quatuor mensium primorum, quia in his saltus lunæ, qui se subsequentes semper majores efficit ætates, nondum transactus est, monadem unum augendo addat; sicque præfatas ejusdem anni kalendares lunæ ætates pro regularibus, maxime ut per embolismorum ordinem elucescit principalibus, in primo regularum præscriptarum ordine ab Aprili exordiens disponat. Hæc de regularibus patrum. Primum vero embolismum mensem tercio abhinc anno 4. Non. Decembres,secundum sexto anno4. Non. Septembres, tercium octavo anno 2. Non. Martias, quartum undecimo anno 2. Non. Decembres vel 3. D Non. Januarias, quintum decimo quarto anno 4. Non. Novembres, sextum decimo septimo anno 4. Non. Augustas, septimum undevicesimo anno finientem 3. Non. Martias interponunt. De controversia embolismorum. Hinc etiam ut putamus exercitato ac diligenti satis patet calculatori, patres antiquiores, annos lunares a pascalibus noviluniis verius incoasse, et ordinasse, quod secundum Ægiptios et Romanos embolismi priori semper anno quam debuerant occurrunt, id est cum interseri debeant tercio sexto et undecimo anno, et similiter ceteris, apparent contra regulam in secundo quinto et decimo et ceteris in PATROL. CXLVIII. quæstionis perplexio facile solvitur, si diligentius ad sententiæ nostræ superiora animus reducatur. Nam sic undevicesimus Romanorum annus dinoscitur esse primus, sic primus esse secundus, et secundus tercius; eodemque regulari tramite deducto, sextus decimus ratione necessaria deprehenditur esse decimus septimus. De utilitate lunarium regularium. Si forte et hoc requiritur, quid præfati lunares omnes per se valeant regulares, sciendum est, hoc specialiter intimare, quota luna sit in Kalendis eo anno quo nullæ sunt epactæ, exceptis quatuor primis patrum antiquorum regularibus, qui ob prædictam saltus nondum transacti rationem eodem semper anno minorantur; cæteris vero annis ad regulares eosdem adjiciantur æpactæ anni præsentis, et quotus infra triginta remanserit, vel ultra triginta numerus excreverit, rejecto tricenario tota lunatio in Kalendis erit. De saltu lunæ. Saltus lunæ crescit annis singulis hora et puncto et undevicesima parte unius puncti. Non ergo unis eisdemque vel articulis temporum vel celi climatibus lunæ celebratur accensio, set semper aliquanto citius quam præcedente mense provenerat, ut sit unde unus transiliatur dies. Anni ab origine mundi mutantur in 15. Ka. 41 |