lectica ferretur, antesignanique vociferarentur gradum se nisi illius ductu non promoturos: ille mox lectica ab uno cornu ad alterum circumlatus, in ordines suos digessit exercitum, inspectante et cachinnante Antigono. Et copias quidem in aciem illi producebant: sed propter loci difficultatem confligere non poteranta.

Ad tria ego stadia translatis ab invicem castris, quatriduum in velitationibus et agrorum depopulatione consumebant, rerum omnium egeni. Quinta inde luce Antigonus rursum copias Eumenis ab eo avertere promissis conatus est: sed a Macedonibus legati ejus cum minis sunt repulsi. Deinde Gabienem, tridui itinere inde distantem regionem commodam et opulentam, ab Antigono ad capienda castra noctu occupatum iri præsentiens Eumenes, per simulatos perfugas Antigonum moneri curavit; Eumenem noctu ejus castra invasurum: ad quem incursum dum ille se parat, Eumenes Gabienem præoccupare contendit. Sed Antigonus fraude agnita, quanquam duas jam noctis vigilias antevertisset Eumenes, insecutus nihilominus eum est; et Pithone cum reliquo agmine lente subsequi jusso, ipse magna celeritate cum expeditissimis usus, in colle præalto se inspiciendum Eumeni præbuit. Is ratus totum cum Antigono exercitum adesse, substitit, antequam ad optatum locum perveniret, atque aciem instruxit, cum interea reliquæ copiæ ad Antigonum confluxerunt: sicque uterque dux sibi mutuis artibus imposuere.

Hic vero, in Parætacenorum regione, uterque imperator egregie aciem suam instruxit: ut copiose declarat Diodorus. Ducebat secum Eumenes peditum 35. millia, equites 6100. elephantos 114. Antigonus peditum plus quam 28. millia, equites 8500. elephantos 65. Eventu prælii ancipiti acerrime pugnatum est, in mediam usque noctem, luna plena: quando jam fessi, prælio omisso castrametari cogebantur. Interempti sunt ex parte Antigoni 3700. pedites, et 54. equites, vulnerati plus 4000. Ex peditatu Eumenis ceciderunt 540. equites perpauci; vulnerati plures 900.

a Diodor. ann. 1. Olymp. 116. Plutarch. in Eumene. b Diodor. ann. 1. Olymp. 116.

VOL. IX.

c Ibid.

F

Eumenes ad eos qui in pugna ceciderant accedere studebat, ut eorum corporibus potitus victoriam certo sibi assereret. Verum infragante turba, et ad impedimenta sua quæ longius aberant revertendum esse vociferante, obsecundare illis coactus est. Antigonus vero vi turbam compulit, ut prope interfectos castra ponerent: eorumque sepulturæ dominus factus, de victoria contendit, affirmans nihil in præliis potius esse, quam potiri eorum qui ceciderint. Tum suorum cadaveribus sub diei ortum sepultis, et præcone hostium de recipiendis mortuis apud se detento, exacta die illum dimisit, recuperationem mortuorum in crastinum permittens. Ipse prima statim vigilia appetente cum toto exercitu movens, contentis itineribus procul ab hoste ad Gamarga usque Mediæ perrexit: quæ regio sub Pithonis imperio affatim omnia magnis exercitibus suppeditare poterat. Atque ita Antigonum in Paratacis male acceptum Eumenes in Mediam hyematum coegit redire in Gadamalis vel Gadarlis ut Diodorus, vel Gadamartis ut Polyænus appellat.

Eumenes per exploratores de abitu hostis certior factus, ab insecutione abstitit; quod et ipse inedia ærumnisque magnis affectum haberet militem: et ad mortuorum exsequias conversus, magnifice sepeliendos curavit. Ibi Ceteus, dux eorum qui ex India venerant, cum occisus esset; ingens inter duas ejus uxores contentio est exorta, utra earum impetraret, ut cum marito mortuo viva combureretur. Junior magno cum gaudio victoriam adepta, rivalem quæ uterum ferebat, vivere coactam, mærore confectam reliquit: ut pluribus narrat Diodorus.

Eumenes, negotio funerationis expedito, e Parætacis in Gabienem movit: quæ regio a castris Antigoni distabat, si per culta quis iter faceret, stathmos viginti quinque per deserta vero et inaquosa, novem. Tantis alter ab altero spatiis remotus hyemavit, et copiam exercitui ad recolligendum vires præbuit'.

Cassander regnum Macedoniæ affectans, Olympiadem regis Philippi viduam et Alexandri magni matrem e medio

d Diodor. ann. 1. Olymp. 116.

Emil. Prob. in Eumene.

Emil. Prob. in Eumene.

sustulit, Thessalonicem ejusdem Philippi (non Aridæi, ut apud Justinum legitur) filiam et Alexandri sororem duxit uxorem, puerumque Alexandrum Alexandri magni filium cum matre Rhoxane in arcem Amphipolitanam custodiendos misits.

Quum paulisper Eumenis milites respirassent, ducibus insultantes regionem Gabenorum ferme universam hybernis occuparunt; ut postremorum tabernacula prope mille stadia essent a primis dirempta". Hyberna enim sumpserant non ad usum belli, sed ad ipsorum luxuriam: indeque longe inter se discesserant1.

Hoc Antigonus cum comperisset, intelligeretque se parem non esse paratis adversariis, dispersos eos et non opinantes aggredi statuit. Itaque famam spargens, sese in Armeniam ducturum, repente sub brumale solstitium (TMs ὥρας οὔσης περὶ χειμερινὰς τροπάς, ut a Diodoro est notatum) relicta via regia, per desertam ire contendit; interdiu ignibus per castra accensis, noctu extinctis, ne qui ex editis locis ignem noctu conspicati, hosti adventum suum nunciarent. Sed cum quinque jam dies laboriose iter fecissent, milites propter frigus aliosque usus necessarios ignem in castris die noctuque accendebant. Quod conspicati quidam solitudinis accolæ, eodem die per nuncios camelis dromedariis usos (qui non multo minus 1500. stadiis uno die conficiunt) Eumeni et Peucestæ significarunt*.

b. Peucestes nuntii metu prorsus obstupescens, cum haud secus reliquos videret affectos, fugæ consilium cœpit. Quibus tumultum Eumenes et timorem abstersit; promittens se effecturum, ut hostes triduo aut quatriduo (vel, ut apud Æmilium Probum est, non minus quinque dierum spatio) tardius venirent quam expectabantur. Itaque primum nuncios ad suos dispersos misit, ut unum in locum convenirent. Deinde ipse cum expeditis ducibus excurrens, crebros ignes in regione montana, qui ab Antigono videri possent, excitari jussit, quales solent in cas

Diodor. Olymp. 116. ann. 1. Justin. lib. 14. fin.

h Plutarch. in Eumene.

* Diodor. Plutarch. et Emil. Prob.

1 Emil. Probus.

tris per noctes accendi; idque intra septuaginta stadiorum ambitum, quo procul spectantibus justus esse videretur exercitus. Antigonus itaque ab aliquo proditum se credens, et Eumenem cum toto exercitu adventare existimans, ne fatigatus cum recentibus dimicare cogeretur, flectit iter suum, et anfractum longiorem copiosa viæ capit; ibique diem unum opperitur ad lassitudinem sedandam militum, ac reficienda jumenta, quo integriore exercitu decertaret'.

Interim copiæ ad Eumenem majori ex parte congregatæ sunt militesque prudentiam ejus mirati, solum ipsum præesse rebus jusserunt. Ex quo argyraspidum præfecti, Antigenes et Teutamus, invidia extimulati, cum plerisque satrapis et ducibus de eo tollendo consilium inierunt. Quod cum Eudamus elephantis præpositus et Phodimus, duo ex eis qui pecuniam ipsi mutuo dederant, ut amissionem præverterent, Eumeni clam detexissent: ille, in turba belluarum versari se dicens, testamentum condidit, literasque omnes conscidit; ne ipso mortuo ex arcanis his crearentur illis qui eas scripserant pericula aut calumniæ.

Ad postremum deinde prælium deventum est, quo inter Antigonum et Eumenem de summa rerum est pugnatum : quod a Diodoro pluribus habetur descriptum. Erant Antigono peditum 22. equitum 9. millia, elephanti 65. Eumeni pedites erant 367000. equites 6050. elephanti 114. Campus erat latissimus, sabulosus et totus incultus: ex quo tantum pulveris ab equitatu est excitatus, ut si quis paululum abesset, quid fieret dispicere non posset. Quo observato Antigonus, Medis et Tarentinis quibusdam equitibus clam missis, impedimenta hostium, quæ quinque circiter stadia a loco prælii aberant, occupavit. Peucestes etiam Persia satrapes, ab Antigono conterritus, cum equitatu suo ex pulvere se subducens, aliorum etiam ad 1500. secum avulsit. Argyraspides vero pedestre Antigoni agmen violentius adorti, nemine suorum amisso, supra quinque millia hostium cæciderunt, peditatumque omnem

1 Diodor. Plutarch. Emil. Prob. ct Polyæn. lib. 4. stratagem.

m Plutarch. in Eumene.

in fugam conjecerunt. Atque ita superior prælio discessit Eumenes; 300. tantum suorum interemptis".

Quum Macedones impedimenta sua capta, uxoresque ac liberos, cum multis aliis necessitudine sibi devinctis, in hostis potestate esse comperissent: magnus mæror et luctus in eorum qui vicerunt castris versabatur. Quos furentes pacare conatus Eumenes, ab eis quinque millia hostium cæsa esse dicebat; et si in bello perstent, ultro hostes pacem petituros. Damna, quibus se victos putent, duo millia mulierum et paucos infantes et servitia esse : quæ melius vincendo possint reparare, quam deferendo victoriam. Argyraspides vero neque fugam se tentaturos respondebant, post conjuges amissas, neque bellum gesturos contra liberos suos: ultroque eum convitiis agitabant. Ignaris deinde cæteris ducibus, Teutamus confestim ad Antigonum legatos mittit petentes ut sua reddi jubeat: conventumque est, ut tradito Eumene restituerentur omnia, et Macedonicæ copiæ se cum Antigonianis conjungerent. Atque ita Macedones, et cum illis decem Persarum millia quibus Peucestes præerat, satrapæ quoque aliorumque ducum et militum pars maxima, deserto Eumene, ad Antigoni castra transierunt.

Argyraspides igitur, impetu in Eumenem facto, gladium ei eripuerunt, manusque in tergum zona revinxerunt: atque quarto post peractum prælium die Nicanori, qui ab Antigono ad eum accipiendum fuerat missus, tradiderunt. Petiit ille, ut per medios Macedonas duceretur, et ut postremum sibi alloqui exercitum liceret. Quo facto, custodes suos præcedere ad Antigoni castra cœpit. Sequitur exercitus prodito imperatore suo, et ipse captivus, triumphumque de seipso ad victoris sui castra ducit: et ne quid deesset pompæ, elephanti quoque et auxilia orientalia subsequuntur. Antigonus vero Eumenem, verecundia prioris amicitiæ, in conspectum suum venire prohibitum, assignari custodibus præcepit.

Inter saucios tunc etiam Hieronymus Cardianus histo

n Diodor. Plutarch. Polyæn. lib. 4.

• Diodor. Plutarch. Polyæn. cum Justino, lib. 14. cap. 3.

P Plutarch. in Eumene. Justin. lib. 14. cap. 4.