I

ché i giorni che corrono sono cattivi, ' e non dobbiamo lasciarci sopraffare dal male, ma vincere piuttosto il male per mezzo del bene.

2

Ed ora chiudendo la Nostra lettera innalziamo gli occhi a Dio supplicandolo per l'intercessione della Vergine Immacolata, e dei SS. Apostoli Pietro e Paolo a dare compimento ai Nostri voti, a rammentarsi della Città Santa dove sorge la Cattedra del suo Vicario, e disporre per essa giorni migliori. E nutriamo la certa speranza che mercè l'aiuto del cielo e per lo zelo operoso di tutti i buoni, andranno a vuoto gli sforzi nemici, e Roma conserverà sempre il prezioso tesoro della sua fede. Auspice intanto dei favori celesti, a Lei, Signor Cardinale, ai membri della Commissione, e a tutti i fedeli di Roma impartiamo l'apostolica benedizione.

Dal Vaticano, 25 marzo 1879.

LEONE PP. XIII.

quendum finem; quoniam dies mali sunt,' neque patiendum est vinci a malo, sed vincendum est in bono malum. '

2

Litteris hisce Nostris finem imponendo, oculos ad Deum tollimus exorantes, per Virginis Immaculatae atque SS. Apostolorum Petri et Pauli intercessionem, ut vota Nostra implentur, ut S. Civitatis recordetur, ubi sui Vicarii Cathedra stat, et ut pro ea meliora disponat tempora. Nobisque spes affulget certa,, innixis Dei auxilio solertique bonorum zelo, fore ut hostium conamina in irritum cedant, et Roma pretiosum suae fidei thesaurum sartum tectumque servet.

Coelestium donorum auspicem Tibi, Eme Domine, membris Commissionis omnibusque Romae fidelibus apostolicam impertimus benedictionem.

Ex Aedibus Vaticanis, die 25 martii 1879.

EX S. CONGREGATIONE CONCILII

1

MATRIMONII. '

Diebus 4 maii, 20 iulii et 14 septembris 1878.

Ferdinandus nobili genere natus, viginti sex annorum aetatem vix attigerat, cum in mulierem incidit subtili artificio venantem viros, Luciam nomine. Una cum ea maritalem vitam duxit in civitate B. ita infamibus irretitus illecebris, ut avelli non posset. Sed cum nihil e paterna substantia reliquum haberet, nihil sumptus facere poterat quin a matre Comitissa V. quae opulentissima est, obtineret. Statim ac filii ruinam comperiit nobilis mulier, virili fortitudine et constantia ac etiam exemplari religione praecellens, in eius salutem toto animo intendit.

Itaque ut iuvenem a consuetudine distraheret, arrepta occasione quod tyrocinium diplomaticum interceperat, causa ineundi studiorum speciminis, eumdem collocare sategit Londini, in quadam mensa nummularia, alteri mensae subiecta in civitate B. erectae, cuius praesidem sibi addictissimum habebat. Ita mater filii correctionem obtinere studuerat, quin ab incepto tyrocinio desisteret.

Utrum ex die 24 maii seu potius ex die prima ad diem 29 iunii Londini manserit Ferdinandus, haud satis liquet. Certum est et Luciam, sarcina composita, Londinum properasse. Sed Comitissa ut certior facta est, pestem quam domo arcere voluerat in Anglia ingravescere, electrico nuntio per

Fusiori calamo huius causae expositionem confecimus quia binae quaestiones circa defectum consensus et domicilii in subiecta materia ita novae omnino et graves sunt, ut ipse Emi Patres S. C. C. ter eas examini subiecerint, antequam definitivam ederent sententiam.

Acta, tom. XI, fasc. CXXXI.

35

nummulariae praesidem misso, filium illico ad se revocavit, qui die 29 iunii, supellectile Londini relicta, Lucia comitante in patriam rediit.

Ut peccantem ad bonam frugem reduceret mater, eum spiritualibus exercitiis vacare studuit, in quadam domo Patrum Societatis Iesu. Ast, quin animae consuleret Ferdinandus, in solitudine media excogitavit maternam vigilantiam eludendi: et revera, statim ac religiosam domum reliquit, Luciam alloquutus, cum ea statuit Londinum remeare, ut illuc tuto matrimonium celebrarent, quod B. impossibile erat, nisi vel matris consensum obtineret, vel per trinos submissionis actus ad legis tramites transiret.

Igitur ut propositum expleret, necessitatem causatus in Angliam revertendi, ut cauponae pensiones solveret et sarcinas liberaret, Kalendis augusti Ferdinandus Londinum rediit, quo iam praevenerat Lucia: nummos locatori reddendos nuptiarum tabellioni numeravit, ut etiam quae lege anglica servanda erant omitterentur: et die sexta eiusdem mensis augusti, matrimonium cura civili magistratu (Register) celebravit, eademque ipsa die literam ad avunculum misit, matri ostendendam, qua londinenses nuptias nuntiavit.

Vix quinque vel sex diebus elapsis ab huiusmodi matrimonio, iuvenes in patriam reversi sunt. Quo ut pervenit Ferdinandus, commissi poenituisse visus est, et ad matrimonium civili ritu Londini contractum, saecularis magistratus sententia delendum, die 14 septembris in advocatum L. pro coniugii nullitate vindicanda mandatum contulit. Deinde Comes, matre curante, post specimen in iure datum, Constantinopolitanae legationi adscriptus, in novam sedem profectus est. Ubi tamen Constantinopolim pervenit, die 4 novembris protestationem publice edendam contra iudicium nullitatis matrimonii B initum, transmisit ad Luciam ibi adhuc commorantem: eamdemque ad novum domicilium revocavit.

Die 21 praedicti mensis novembris, civile tribunal matrimonium duplici ex capite invalidavit: nempe ex defectu publi

cationum, et ex defectu consensus matris, non interposito ad legis tramites trino submissionis actu. Constantinopoli ubi Lucia cum eo commorabatur, mansit Ferdinandus usque ad mensem septembris 1873, quo, urgentibus maternis sollicitationibus, clam Lutetiam Parisiorum primum migravit Lucia relicta: dein B. iterum rediit. Ex eo tempore iam non amplius cum Luciae eum cohabitasse, licet quandoque ipsam inviserit, pro certo teneri potest.

Anno volvente 1874 Ferdinandus, cum novisset matrem Ordinario preces obtulisse, ut quaestio de validitate matrimonii a filio cum Lucia initi Ecclesiastica auctoritate definiretur, et ipse institit rem dirimi ad tramites iuris canonici. Inquisitio rite suscepta est, ter examini subiectus est vir, viri mater ac Lucia semel. Duo ab Ordinario consultores adhibiti doctissimi viri, qui pro nullitate matrimonii votum ediderunt. Sed dum iam Ordinarius sententiam erat laturus, literam Ferdinandus conscripsit, qua agitatae conscientiae dubia exponebat ex eo acta, quod licet ipse civile matrimonium contrahere intendisset, tamen quia iuramentum intercesserat, valde pertimescebat ne coram Deo dissolvi posset. Hac accepta epistola Antistes, ex ea rerum statum valde immutatum fuisse existimavit, prouti ipse idem aperte professus est, et die 9 septembris 1874 sententiam edidit qua declaravit non constare de invaliditate matrimonii ideoque idem matrimonium, quamvis illicite contractum, habendum esse ut validum.

Mense iulio sequentis anni 1875, ab Ordinarii sententia ad S. C. C. provocavit Ferdinandus. S. Congregatio novam iniri inquisitionem decrevit, quae instituta est anno 1876. Interea temporis, idest mense aprili 1876, Lucia aliud contraxerat B. civile matrimonium cum quodam Aloysio P. Deinde apud Curiam B. ut S. Congregationis voluntati satisfieret, mense octobris anni eiusdem, Lucia, Ferdinandi mater, soror ac levir examen subierunt die 19 iunii 1877: seorsim vero Comes in longinquis Americae regionibus coram Episcopo

civitatis F. quo profectus erat, ex nova Gubernii ad eam legationem destinatione.

Hisce omnibus absolutis, causae propositio locum habuit.

Disceptatio synoptica.

QUAE FERDINANDI PATRONUS EXPONEBAT. Duplici ex vitio matrimonii Londini contracti nullitas propugnata est. Ex defectu consensus et ex defectu domicilii. Dictum est enim, ex universa factorum congerie in unum collecta, hoc haberi. Nobilem adolescentem meretricios amores non matrimonium affectasse ac fovisse, illos abrumpi metuisse, et quodam vinculo perstringere fuisse molitum, quo libidini parta securitas dici posset, quin tamen ullum mulieri ius vel dominatus tribueretur. In Anglia matrimonium precarium esse suapte natura, religione, ritu, consuetudine, sive plurimis conditionibus resolubile. Hoc deliberasse Comitem : hoc illius sociam ac mancipium libenter accepisse. Haec tamen si conferantur cum sancto sacramenti vinculo divinitus instituto, duobus vitiis infecta deprehendi, primum, quod formalis consensus defuit: alterum, quod etsi non defuisset, conditioni erat adiectus unde insanabili nullitate coniugium afficiebatur.

Formalem consensum defuisse apertum esse. Sane non consensum quemlibet in omni actu requiri, sed eiusmodi esse oportere, qualis actus naturam decet: et utcumque in Anglia, matrimonium quod aiunt civile, sacramenti naturam induat, ex doctrina a Sanctissimo Pontifice Pio IX tradita in allocutione diei 27 septembris 1852 inter fideles matrimonium dari non posse quin uno eodemque tempore sit sacramentum: ita ut propter consensum et sacramenti continentiam, civilia connubia et vera sunt et recta, sive eo ipso quod sunt legitimi contractus, sunt etiam sacramenta. Nihilominus quia haec praesumptio ex facto arguit ad mentem operantis, et actus agentis ultra illius intentionem non operatur, agentis intentioni esse inhaerendum. Iamvero si intentio contrahentis ea fuerit ut contractum a