Sire saken sijn te voren.

870 Te desen campe wert ghecoren
Die hertoge Jan van Brabant,

Ende tien ridders in sijn lant
In sconincs Karels side;
Want en was te dien tide

875 Ridder en geen van sinen dagen

In die werelt (daer men met slagen
Soude behouden lijf ende eer),
Van vromicheit vermeert seere,
Alse die hertoge Jan was doe:
880 Daer bi coes menne daer toe;
Dat hi blidelike ontfinc,

Ende voer metten coninc

Van Vranckerike toter Geronden,

Daer hi den camp soude hebben vonden ;
885 Maer dien camp en ginc niet voort.
Daer bi latic nu die woort

Vanden campe bliven hier.
Daer toe was wijchgier

Ende willich die hertoghe Jan;

890 Want, waer dat enich man

Met wapenen mochte eere winnen,
Daer warp hi hem altoes binnen,
Als hi daer toe comen mochte;
Want sint dat hi ten wapenen dochte,

895 En sochte hi nie niet el,

Dan wijch, ochte tornier spel,

Van lande te lande, waer hijt vant.
Int conincrike van Ingelant
Sochte hi oec tornoy ende feeste,
900 (Daer men af mochte scoene yeeste

Vs. 869 Sire saken sijn te voren ; zyner zake te voor zyn, gewonnen zaek hebben.

888 Wijchgier, wychgierig, strydzuchtig, be

geerig naer den wych (oorlog); van het oude wychen, stryden, indringen.

895 Nie niet el, nooit niet anders.

Van ridderscape toe bringhen;
Maer het soude te seere verlinghen,
Soude men dat algader tellen,)
Want een deel sijnre ghesellen,

905 Die met hem quamen ten tornoye,
(Her Waelraven van Monyoye,

Ende van Lusselenborch sijn neve.)
Waren daer onthouden bleven.

Metten riken grave van Clare.

910 Doen was tsertoghen scare

Daer bi ghecrenct seere.

Doen dede hi nochtan als een heere:
Want ieghen alle, die hi vant
Int conincrike van Ingelant,
915 Ende ieghen hare hulperen mede,
Daer ic thant gewach af dede,

Woude hi doen met crachte varen.
Met dien, die hem doen bleven waren
Van in desside der zee, tornieren.
920 Doen sinde men sesse banieren
Die beste die dlant hadde inne
Van Ingelant die coninginne,
Den hertoge te hulpen daer.

Doen docht den anderen te swaer

925 Jeghen hen, ende te groot

Tsertoghen Jans Conroot:

Daer bi moeste men doen vermaken

Vs. 906 Waelraven van Monyoye, aldus geheeten naer de heerlykheid van Monjoye, in het Limburgsche, waer hy ook Valkenburg (Fauquemont) bezat. De oude Luiksche kronyk, gezegd des chartreux, noemt hem le plus bel homme du monde. Hy speelt een groote rol in dit gedicht, gelyk mede zyn neef van Luxemburg, in den volgenden regel genoemd (en door HOCSENIUS by CHAPEAUVILLE, II, p. 519, ook pulcherrimus hominum

geheeten). Deze Walraef was getrouwd met Philippina, zuster van Reinoud van Gelder. VAN SPAEN, Inleiding tot de historie van Gelderland, II, bl. 227. Zyn zegel vindt men by BONDAM, Charterboek van Gelderland, bl. 617. Vergel. BUTKENS, II, bl. 311, 312, 322, enz.

908 Onthouden, opgehouden; want onthouden is uithouden.

919 Desside, dezerzyds.

Dien tornoy, soude hi geraken,
Ende deilen met getale;

930 Want si wisten wale,

Dat men den hertoge weder nieden

Niet en mochte, met even vele lieden,
Tallen marchen daer hi quam.

Doen dien tornoy inde nam,
935 En sprac men anders niet

Van dien, dat daer was gesciet,
Van den hertoge van Brabant;
Want in alle Ingelant

Spraken die ionge ende die oude,
940 Daer toe riddere ende giroude,
Vanden levene, dat hi leidde.
Dus verhogede ende bereidde
Die hertoge sinen name, soe seere,
In Ingelant, ende oec sijn eere,
945 Dat die coninc Edewaert

Van Ingelant, inde vaert,
Sire dochter gaf te wive,
(Waert dat si bleve te live,)
Tshertogen sone Janne

950 Van Brabant, als hi wiese te manne.

Daer op gaf die coninc,

Dat die hertoge thant ontfinc
Van scatte een groot ghetal:

Dat bleef te diere feesten al:
955 Want die hertoge gout daer af

Dat hi verteerde ende henen gaf;

Vs. 931 Nieden, niden, steken (by het tournoien).

933 Tallen marchen, t'allen marken, t'aller streken. Mark is eigenlyk grens. Het woord komt eveneens in een algemeenen zin voor by NOTKER, Ps. 73: Alle marcha dero erdo. Vgl. GRIMM's Rechtsaltert., bl. 496.

940 Giroude; verkeerd geschreven: er zal vast hiroude (herouten) moeten gelezen worden. 946 In de vaert, zonder vertoeven. 950 Als hi wiese te manne, wanneer hy tot een man zou opgegroeid zyn. VELTHEM: Als hi gewas

sen waer te manne.

Soe dat hem dies niet vele en bleef.
Van dire cost, die hi dreef

In allen lande, ende vanden gichten
960 Die hi gaf, soude men berichten,
Dat soude die yeeste te seere verlingen;
Want hi was, in allen dingen
Daer doegt aen lach, ochte eere,

Te dien tide die milste heere

965 Die men in die werelt vant.
Aldus sciet doen uut Ingelant

Die hertoge Jan, met grooter eeren,
Als menne altoes sach keeren.
Van al dien dat hi bestont.
970 Daer bi wert sijn name cont,
Sijn eere ende sijn gheval,

975

Daer hi quam over al,

Dat men sijn vromicheit ontsach,
Alse voort die yeeste sal doen gewach.
Van Vlaenderen die grave Ghi,

Des hertoghen sweer, hi

Hadde een orloge bestaen,

Dat hem te scaden waer vergaen,

Jeghen dien bisscop Jan

980 Van Ludicke, diet bisdom gewan

Na den bisscop Heinric,

Die ontset wert, als ic

In die yeeste te voren sprac.
Dat orloge was alsoe strac

985 Ende soe swaer den grave Ghie,
Dat hi en dorste nie

Vs. 971 Gheval, geluk, welk laetste ook niet anders is dan een goed geval. De ouden namen meest altyd deze en dergelyke woorden in een voordeeligen zin, en van daer dat wy nog ongeval zeggen, zoowel als ongeluk, in tegenoverstelling van geluk.

977 Een orloge bestaen ; ob causam nescio quam, zegt MEYER (Annales Flandr., ad annum 1282). Zie ook FISEN, Hist. eccles. Leod., II, p. 21 et 22.

979-980 Jan van Ludicke, Jan, bisschop van Luik, namelyk Jan van Enghien.

Riden in des bisscops lant,
Eer hem die hertoge van Brabant
Te hulpen quam, 'dine doe leide
990 Soe eerlike, dat sijns en verbeidde
Int bisdom nieman buten vesten.
Dus quam des orloges af, ten lesten,
Met eeren, die grave Ghi,

Doen hem stont die hertoge bi;

995 Want, na die waerheit, sonder blame,
Die vromichheit ende oec den name
Tsertogen ontsach men meere,
Dan den grave sinen swere

Van Vlaendren, met al sinen here;

1000 Want sonder ghewere

1005

En hadde hi niet ghemoghen,
Sonder hulpe des hertoghen,
Tbesdom van Ludeke ane striden.
Daer af latic die tale nu liden.

Hier na dede een ander vaert
Die hertoge Jan te Hoesdinne waert,
Met hercrachte, omme dinc

Die hem selve ane ginc :

Want het gheviel een onminne

1010 Tusschen den heere van Hoesdinne
Ende tSertogenbossche, soe dat
Jan van Hoesdinne dire stat
Vanden Bossche ommate

Dede, dat die drossate

1015 Van Brabant dat wreken woude,

Ende voer, als hi te rechte soude,
Voer Hoesdinne daer om logeren,

Vs. 990-991 Dat niemand in het bisdom hem buiten eenige vest dierf verbeiden, afwachten. 998 Sinen swere, voor schoonvader. Vgl. vs. 8. 1006 Te Hoesdinne waert, naer de kanten van

Heusden. LELONG, maekte er Hesdin van; doch men kent zyne onnaeuwkeurigheid.

1013 Ommate, onmate, overmoed, ongelyk. Vergel. vs. 730.