1561. nov. 30.

XC.

Maximilián cseh királynak János Zsigmond erdélyi fejedelem ügyében több királyi tanácsos, kik közt Verancsics Antal.

Serenissima Regia Maiestas, domine domine nobis clementissime. Orationum in Domino devotarum ac fidelium perpetuorumque servitiorum nostrorum in gratiam Maiestatis Vestrae Serenissimae humillimam subiectionem. Contulimus hesterna die iuxta clementem Maiestatis Vestrae Serenissimae domino Palatino factam commissionem sententias de litteris filii Regis Joannis pariter et extracto litterarum domini Zay.

Ac tametsi litteras juvenis illius videremus multa continere et absurda, et manifeste falsa, satisque appareat, eum non solum ditionem Sacratissimae Caesareae Maiestatis domini nostri clementissimi, et Maiestatis Vestrae Serenissimae Hungaricam omnibus artibus et contentione diminuere conari; sed Principatum etiam ipsum animo meditari. Nihilominus explorata superinde secundum benignum Maiestatis Vestrae Serenissimae mandatum etiam domini Bathory opinione, simul autem et domini Jaurinensis, qui octo fere iam septimanas, ut dicit, ex asthmate gravissime laborans domo non est egressns, responsionis formulam, quoad eius fieri potuit, moderati sumus, et quid illi ad singulos epistolae suae articulos respondendum esse censeamus, exemplo praesentibus incluso comprehendimus.

Induciarum spem aut mentionem, quarum ille in calcc litterarum suarum meminit, de industria tacite praetermisimus; eo quod eas Maiestatibus Vestris Serenissimis iuxta prius iudicium nostrum, et rationes abunde explicatas suadere non possumus. Nihilominus erit in gratioso arbitrio Sacratissimae Maicstatis Caesareae, et Maiestatis Vestrae Serenissimae, quid cum eo superinde statuere volent. Respondimus antea quoque humiliter, Maiestates Vestras Serenissimas cum puero negotium habere, ex Thurcico arbitrio, cuius ope nititur, dependente, cuius vel levissimum mandatum repudiare nunquam sit ausurus, etiamsi inducias cum Maiestatibus Vestris Serenissimis antea pactas centies repetito iureiurando sanctissime se observaturum promisisset, ideoque perinde sit, habere vel non habere cum eo inducias, quando earum cum violatio tum observatio ex solius Thurcae nutu dependeat; qui cum omnia ex suis usibus metiatur, evenire posset, eum expeditis aliis rebus suis eo tempore invasionem ditionis Maiestatum Vestrarum Serenissimarum filio Regis Joannis demandare, quo hinc ob spem induciarum omnia forent imparata, sicque periculum gravissimum ex inopinato publice contrahi posset. Maiestas nihilominus Vestra Serenissima opinionem hanc nostram pro solita sua erga nos clementia boni consulere dignetur, et adhibita lima perspicacissimi iudicii sui id faciat, quod e dignitate amplificationeque Imperii Maiestatum Vestrarum Serenissimarum, et salute ac permansione fidelium subditorum suorum putabit esse futurum.

Quod ad extractum litterarum domini Zay attinet, necessariam esse putamus conductionem quingentorum equitum, quorum ille meminit, praesertim si in

duciae cum filio Regis Joannis non intercesserint, imo etiamsi (quod non probamus) forte intercedant, tamen etiam contra assiduos Thurcarum cas Regni Maiestatum Vestrarum Serenissimarum partes vastantium insultus reprimendos, suademus conduci oportere; et aliquam eius partem ad supplementa ordinum Capitaneorum Cassoviensium, aliquam Dominis de Homonna attribui, qui et vicini factiosis sunt, et castrum Unghwar possident, locum hoc tempore tanti momenti, ut ex eius permansione conservatio ditionis Maiestatum Vestrarum Serenissimarum Cassoviam usque fere dependeat. Quorum omnium, tam scilicet qui conducentur, quam qui nunc Cassoviae existunt, solutioni Maiestas Vestra Serenissima ea clementia providere dignetur, secundum supplicationem domini Zay, ne quo pacto dilabantur; qua re hoc praesertim tempore nihil periculosius ditioni Maiestatum Vestrarum Serenissimarum contingere posset.

Cataphracti quoque, si haberi possunt, videntur fore et utiles, et necessarii ad defendendam ditionem Maiestatum Vestrarum Serenissimarum, et alias occurrentes occasiones.

Castellorum adversus Thokay erectionem dicimus, non esse necessariam, si Maiestates Vestrae Serenissimae aperto Marte cum filio Regis Joannis agere nolunt; quia illi quoque ex adverso alia subito erigerent, et sic cum labor, tum sumptus ad eorum conservationem duplicarentur. Ceterum si Maiestates Vestrae Serenissimae bello sua de manibus illius extorquere constituerunt, non necessaria tantum, ed est admodum utilia ad cohercendas hostium ex Thokay impressiones fore existimamus. Haec ad mandatum Maiestatis V estrae Serenissimae pro debita fide no

stra humiliter respondere voluimus. Quam Dominus Deus diu felicem et incolumem conservare dignetur ad Reipublicae Christianae incrementum. Posonii ultimo die Novembris 1561.

Eiusdem Maiestatis Vestrae Serenissimae devoti capellani ac fideles humilesque servitores

Strigoniensis etc. mp.
Tho. Nadasdy mp.
Agriensis manu sua.
Jaurinensis mp.

Quinque Ecclesiensis mp.
Wesprimiensis mp.
Michael de Mere mp.

Kivül. Serenissimae Regiae Maiestati Bohemiae etc. domino domino nobis clementissimo.

MELLÉKLET. Illustrissime Princeps etc. Litteras Illustritatis Vestrae, quibus ad nostras proxime ad se datas respondet, accepimus et intelleximus. Quarum principio Illustritas Vestra milites suos excusat, velle se asserendo, si aliquando causa partium ab integris et prudentibus viris cognosceretur, et innocentia militum Illustritatis Vestrae palam fieret. Scimus Sacratissimam Caesaream Maiestatem etc. dominum et genitorem nostrum colendissimum nunquam alienam a cognitione aerumnarum fidelium subditorum suorum Regni sui Hungariae fuisse, quin pro paterna sua erga suos pietate summis semper votis expetivisse, ut tam diuturnae miserae plebis in Regno suo oppressiones aliquando cessarent. Quod quo commodius perficeretur, delegisse certos fideles commissarios, qui Illustritate quoque Vestra in id consentiente, una cum

Commissariis Illustritatis Vestrae damna, iniurias et violentias omnes cognoscerent. Verum eam quoque rem, quominus finem sortiri potuerit, a delectis Illustritatis Vestrae hominibus adeo impeditam fuisse intelleximus, ut nedum nihil transigi potuerit, sed re infecta ita insuper discessum sit, ut homines Illustritatis Vestrae Commissariis Sacrae Caesareae Maiestatis palam dixisse ferantur, se Posonium usque potius, si possibile sit, progredi cupere, quam vel vestigium pcdis de occupatis cedere.

De Gabriele Pereny manifestum est, ipsum accepisse prius iniuriam ; quam cum vindicasset, et res ad aures Sacrae Caesareae Maiestatis pervenisset, Sua Sacra Maiestas eius factum adeo non probavit, ut restitutionem rerum ademptarum illi clementer demandare sit dignata; cui mandato cum ille pro debita fide sua parere humiliter studet, et pecora abacta, facta prius superinde solita denunciatione, iis quorum fuere reddidisset, illique se cum eis itineri commisissent, milites Illustritatis Vestrae barbarico impetu supervenientes, atrocissime in afflictum vulgus saeviisse, et cum direptione facultatum, tum verberibus, captivatione, ac aliis indignitatibus grassati esse dicuntur, usque adeo, ut damnificati tandem inviti eorum pecora, quibus restituta per Pereny fuerant, rursum pro suis in ipso itinere adimere sint coacti. Unde Illustritas Vestra colligere potest, quae qualisve sit ista commiseratio plebis, dum Sacra Caesarea Maicstate per suos prius lacessitos ablata clementer reddi committente, et Perenio etiam mandato Suae Sacrae Maiestatis humiliter obtemperante, milites Illustritatis Vestrae tanta immanitate in vulgus innoxium, et alioquin mille modis calamitosum debachantur.