Praeterea, clementissime Imperator, quum iam totum hoc negotium tumultuum Agriensium cum ipsis militibus transegissemus eo modo, quo superius Maiestati Vestrae Caesareae declaravimus, litterasque nostras ad Eandem confecissemus, supervenit Egregius dominus Stephanus Dersfy, a Sacra Regia Maiestate Bohemiae, domino nostro clementissimo, loco Magnifici domini Zay delegatus nobiscum Commissarius, cui totam seriem huius transactionis exponentes; ex insperato aliud novum negotium iidem milites co ram nobis produxerunt, magnopere instantes, ut quemadmodum ipsis facultatem retinendi concionatorem locumque concionandi concessissemus inviti et coacti eo usque, donec Maiestas Vestra aliter ea de re deliberabit; ita etiam colonis Episcopi libertatem concederemus, neque interdiceremus easdem conciones libere audire; deinde ut ipse Episcopus dictos suos colonos propter coniurationis participationem punire et castigare praetermitteret, ac eos in gratia retineret. Nos, qui iam ab hisce turbis componendis soluti et expediti esse videbamur, non in exiguam curam et sollicitudinem denuo incidimus, quibusnam rationibus his postulationibus rite satisfacere possemus. Quum quidem difficile nobis aliis esse videbatur, rebus alieni iuris, et quae ad nos non pertinerent, contra Episcopum ingerere, ipseque etiam Episcopus suo episcopali muneri et Catholicae professioni adversum esse diceret, id licentiae suis colonis ac subditis concedere, qua et ipsi in maiores errores prolaberentur, et alieni eorum exemplo inficerentur.

Et propterea idem Episcopus, memor sui iuramenti, quod Vestrae Caesareae Maiestati in auceptione sui Episcopatus fecit, et similiter Sanctae Sedi Apo

stolicae in ipsius consecratione, minime quicquam alienum ab officio suo facere voluit, quo ipse iuribus suis et functioni ecclesiasticae quippiam derogaret. Neque ulla ratione persuaderi potuit, ut in praeiudicium suorum iurium et libertatis in colonos suos hanc indebitam militum petitionem admitteret, quibus de alienis colonis nec ius ullum, nec aliqua cura deberet esse; nihilominus illud ipsis non denegavit, eosdem colonos neque nunc neque in posterum molestare et affligere, donec obedientes obsequentesque et subiecti esse suo domino terrestri voluerint. Sicque his iustis rationibus milites per nos alios iuducti, tanquam illicita petentes, satis difficili animo cessere.

Nos tandem humillime supplicamus Maiestati Vestrae, dignetur de statu omnium barum rerum, quae hic modo geruntur, mature providere et decernere, propter multa pericula avertenda, quae circum Agriam sunt, et ob evitandas simultates, quae a militibus tam in Episcopum, quam in hanc arcem finitimam suboriri possunt.

Demum quia rogati sumus ab iisdem militibus, ut compositis negotiis certam instructionem eis praescriberemus, quam super hac praesenti nostra transactione tenere et observare debeant; ideo nos id aequum, commodumque et necessarium fore putantes, certos articulos edidimus, quibus se accomodare debebunt, usque dum Maiestas Vestra Caesarea suam deliberationem sumittere dignabitur, quorum articulorum exemplum ad Eandem cum praesentibus misimus.

XCII.

Maximilián cseh királynak ugyanazok.

Ad Serenissimam Regiam Maiestatem Bohemiae.

Quum ad 24. diem mensis instantis duo nO8, 1661. végén. Episcopus et Turzo, Agriam venire festinassemus, moti causis, quas in litteris ad Caesaream Maiestatem datis expressimus; ibi, quia et dominus Zay omnino nobiscum esse non poterat, et rem Agriensem invenimus ita turbatam, ut expectationem domini Dersfy non patiebatur, aggressi, citra omnem moram eam negotiorum partem, cui maturius medendum erat propter periculum, quod vehebat secum, initium omnium summo studio et moderatione, postea contentione etiam ac variis modis adhibitis, nihil omnino reliquimus intentatum, quo praefatis turbis ac tumultibus ea ratione mederi potuissemus, quam imprimis Sacratissimae Vestrae Maiestates mandabant, deinde Catholici huius loci conditio exigebat, volebatque Episcopus. Milites enim inexpugnabili pervicacia in eum cardinem tota eorum conspirationis coniurationisque deducta re, in eo ad finem usque perstiterunt, quod, nisi is concionator sectarius concederetur illis, una omnes cum eo essent secessuri; adiicientes illud quoque idemtidem, exteriore sese duntaxat homine Principibus suis et suo domino esse obnoxios, interiore nemini, praeterquam Deo, et similia multa, quae attigimus in memoratis litteris ad Caesaream Maiestatem

datis, quarum copiam ad Vestram quoque misimus Maiestatem. Res autem ipsa, quia est difficultatis maximae et maximi periculi; censeremus humili nostro iudicio, serio, celerrime et valide huic tam enormi pessimique exempli licentiae temeritatique esse occurrendum. Quia hoc, quod iidem milites agunt contra et Maiestatum Vestrarum voluntatem in finitimo loco. et contra Episcopi iura ac decorem, non aliud videtur esse, quam quaedam artificiosa defectio, sive rebellio. Proinde ad postremum, me quoque, Stefano Dersfi adveniente, rebus iam prope conclusis ceteris, iidem milites non erubuerunt illud etiam pertinacissime exigere, ut Episcopus non prohiberet colonos suos conciones eorum frequentare, neque etiam in eos religionis causa animadverteret; innuentes nonnihil, quod eos etiam contra ipsum Episcopum essent tutaturi. Res sane magnae et audaciae, et insolutae cuiusdam violentiae! Diutiusque hac contentione conflictati, nec Episcopo id iuris sui cuipiam concedente, nec nobis aliis permittentibus, ut quod esset maxime iniquum et indignum; tandem cesserunt milites. Et sic huius tantummodo negotii finem assequuti, reliqua in aliud tempus distulimus; quum et Turzonem privata quaedam negotia domum revocarent. De quibus postea Vestrae Sacratissimae Maiestates, levatae nonnihil praesentium tot novarum rerum curis, provisionem fieri commodius mandabunt. Quod similiter erit matu randum; quia res et status Agriensis, qui nunc est, magnopore instaurationem desiderat. Et Deus etc.

XCIII.

Verancsics Antal és birótársainak törvénykezési itélete.

Nos Anthonius Verantius Divina miseratione 1562. febr. 25. Episcopus Ecclesiae Agriensis, Comes Perpetuus Comitatus Hevesiensis, Sacrae Caesareae et Regiae Maiestatis Consiliarius, memoriae commendamus per praesentes quod nobis feria tertia proxima post Dominicam Reminescere proxime praeteritam una cum Venerabilibus dominis Francisco Pankothano Vicario in Spiritualibus nostro Agriensi, et Petro Krychylyth Praeposito Orodiensi, Canonicis et Archidiaconis dictae Ecclesiae nostrae Agriensis; nec non Egregiis et Nobilibus Stephano Zoltay Capitaneo nostro Agriensi, Valentino de Pelin, Thoma Baxay, Francisco Kathay, Andrea, Ladislao et Joanne Horvath, Alberto Belleny, Martino Zeolewssy, Laurentio Wiczay, Gabriele Ghodoczy, Petro Zekel, Andrea Bay, Michaele Balogh, et Alberto Zylwa, familiaribus Arcis et Curiae nostrae Agriensis sedentibus pro tribunali; Nobilis Joannes Czyko, Officialis et procurator Venerabilis domini Stephani Szakalynczy, Episcopi Scopiensis, et Suffraganei Ecclesiae Metropolitanae Strigoniensis, ac Commandatarii Abbatiae Beatorum Petri et Pauli Apostolorum de Thapolcza, nomine et in persona eiusdem domini sui, nostram personaliter veniens in praesentiam, exhibuit et praesenta vit nobis in judicio litteras Serenissimi Principis et Domini,