Caytal

W STEP.

zytaiac historyą drukarń

tspod ów czas
i do zastępo-
1, do zaopa
przed władzą
ib światowych.

o pod wyzszą
ey' Książąt Ho
iędzy któremi
lów i Barna-

krakowlosem i poku 1813. a pózniey historyą drukarń w Polscze 1 twie wtrzech tomach z roku 1826. przez uczonego Irzego Samuela Bandtkie napisaną, podziwiałem się ogromney i mozolney pracy tego szanownego męża, który z niezmordowaną gorliwością zaiął się tym oschłym przedmiotem.

Aczkolwiek przeięty byłem uwielbieniem dla za sług iego w tym zawodzie; zdawało mi się przecież, że wiadomość o drukarniach rusko-słowiańskich nazbyt letko w dziełach iego zakryslona, że w Polscze i Litwie, gdzie dwie trzecie części mieszkańców do pokolenia ruskiego należało, i obrządek wschodni wyznawało, chociaż literatura tego pokolenia nie była zbyt świę tną, a przynaymniey nie świecką, drukarni i druków więcey bydź musiało. Zwłascza że mi wiadomo, iż nay. pierwsze druki słowiańskie w królestwie niegdyś polskim, w tem narzeczu zaprowadzone były. Pomysliłem przeto, że tylko Rusin, Słowianin, wyśledzeniem pamiątek byłych i zgasłych drukarni ruskich zaiąć by się powinień.

W roku 1830. obrany będąc Prefektem drukarni Institutu Stauropigiańskiego we Lwowie, i zbieraiąc

ironiki tegoż Zakładu, przetrząsłem i ozostałe od znisczenia czasu i niesczęów, sczątki ruskich, polskich i łacinskich iegdyś znakomitego archiwum, które gdyachowane były do czasów teraznieyszych, erne zapasy do historyi miasta Lwowa, dniego i narodu czerwono-ruskiego tuObok tey pracy to wszystko cokolwiek druków ściągało się, osobno skryślałem, ego zatrudnienia, iest ninieyszę badanie arukarniach rusko-słowiańskich w królestwach Galicyi i Lodomeryi. .....

Niżeli przystąpię do sczegółowego opisania drukarń rusko-słowiańskich w Galicyi, muszę w krótkości przytoczyć na dokumentach oparty rys, niegdyś bractwa, a teraz Instytutu Stauropigiańskiego we Lwowie, które ze względu na swą drukarnię, o którey dotąd ani uczony Dubrowski, ani Bandtkie niepodali dostateczney wiadomości, prawie ze wszystkiemi drukarniami ruskiemi w Polscze, albo w stosunkach, albo w zaciętych zostawało sporach. Bez tey bowiem wiadomości, nie byłbym w stanie dokładnego dać obrazu o tym przedmiocie.

Podług zwyczaiu Kościoła wschodniego na Rusi, istniało od niepamiętnych wieków bractwo cerkiewne w mieście Lwowie przy cerkwi Uspienia Panny Maryi (wołoską zwaney), z. miesczan lwowskich składaiące się. Cel bractw podobnych iest znany. — Bractwo to oprócz prowizorstwa i opieki nad cerkwią mieyską, miało sobie poruczore prowizorstwo in opiekę monasteru Bazylianów, na przedmieściu dawniey krakowskim, teraz żółkiewskim Sgo Onufrego.

2

"

Zakonnicy albowiem ściśleyszych reguły pod ów czas nietrudnili się światowemi rzeczami, i do zastępowania siebie w podobnych przedmiotach, do zaopa trywania w potrzeby życia i obrony przed władzą świecką, poddawały się pod patronat osób światowych. Bractwo zaś samo lwowskie, zostawało pod wyzszą obroną Książąt z Ostroga, "a sczególney Książąt Hos spodarów Multańskich i Wołoskich, między któremi Aleksander IV, tudzież inni z domu Mohilów i Barnawskich z sczególnieyszą pieczołowitością losem i powodzeniem cerkwi stąd (wołoską) nazwaney, i bractwa przy niey będącego zaymowali się Epoka ta czynności bractwa kończy się z rokiem 1585. Celnieyszy dokument tey epoki iest przywiley Króla Kazimierza IV. z roku 1439. którego oryginał wprawdzie zaginął, wzmianka iednakże o him, w księdze bractwa litera C. pod liczbą Indexu 435. na karcie 3. w inwentarzu archiwalnym roku 1601. spisanym, znayduie się. Aże zamiarem tey rozprawy są drukarnie i druki, przeto umiescza się s tey epoki w notach na końcu pod liczbą 1. i 2. wypis z inwentarza roku 1579. owych książek, które na ow czas tak w cerkwi S. Onufrego iako i mieyskiey znaydowały się. Posłuży on może bydź, w swoim czasie do wykrycia dawnych drukarni ruskich.

Epoka druga dzieiów bractwa zaczyna się z 1586. a kończy się z 1709. rokiem, w którym toż do unii s Kościołem rzymskim przystąpiło. Około roku 1580. pracowano iuż w Polscze nad połączeniem cerkwi wschodniey s Kościołem zachodnim. To spowodowało Patriarche carogrodzkiego, iż zaiął się czynnie utrzymaniem Rusi przy wschodnim wyzna

1

Wyprawiony od niego w te strony Joachim Patriarcha Antiochii dla zagrzania wyznawców do wytrwałości w wierze, między inenmi użytemi środkami, przybywszy do Lwowa, uporządkował owe bractwo w nowym kształcie, przepisawszy mu reguły urządzenia i zachowania się; które to reguły Jeremiasz Patriarcha carogrodzki nie tylko zatwierdził, lecz nadto bractwu tytuł Stauropigion nadał, s pod władzy biskupa wyłączył, i Korporacyą te za iedynie od siebie zawisłą ogłosił. Joachim Antiocheński usiłował przy tém, skłonić bractwo, ażeby drukarnią i szkołę, w któreyby greckiego i ruskiego ięzyka uczono, zaprowadziło; co rzeczywiście do skutku przyszło, drukarnia zakupiona, a do dawania nauk w powyzszych ięzykach sprowadzony s Carogrodu Arcybiskup Demotyki Arseniusz zapewne rodem Sło-, wianin, który nauczycielstwem w szkole brackiey zaiął się, i wielu mężów w naukach ukształcił, a między innemi Joba Boreckicgo, który po nim w obowiązkach Rektora szkoły nastąpił, a pozniey na godność Metropolity Kiiowskiego wyniesiony został. Cel uporządkowania bractwa był ten, ażeby utworzyć moralne społeczeństwo, któreby niezawisłym będąc od Biskupów, częstokroć za innym idących przekonaniem, ziednoczonemi siłami unii opierać się mogło.

Do tad bractwo iedynie z miesczan lwowskich składaiące się, broniło tylko praw miesczan narodu ruskiego, od chwili zaś uporządkowania, wstąpiło do towarzystwa mnostwo obywateli ziemskich i znakomitych Panów, iako to: książęta Wiszniowieccy, Rużyńscy, Ostrogscy, Korniaktowie i inni, a na ow