20. K niż ok; o wospitanii czad, do rosprodania" Oyciec ten, czyli Kapłan Pambo był to ów autor słownika słowiańsko-ruskiego, w Kiiowie 1627. r. wydanego, Pambo Berinda. Ciekawą iest rzeczą, iakie to było owe w brackiey drukarni wydane pedagogiczne dziełko,,,o wospitanii czad," to iest, (o wychowaniu dzieci), o którym nie zdarzyło mi się nabydz żadney wiadomości. Drukarzem był w tych czasach, až do roku 1627. nieiaki Józef Kiryłowicz, mąż w naukach biegły, kiórego na wstawienie się bractwa, Metropolita Job Borecki roku 1617. na kapłaństwo poświęcił, (oryginał w archiwum).

Roku 1628. spłonęła drukarnia ogniem bez uszkodzenia iednakże pras i liter. Na odnowienie teyže, darował Dymitr Karłoczy, Starosta starosielski 500. złot: apo restauracyi, wyszedł s pod prassy Oktoich. (księga DDD. p. 14.).—

W tym, a może o lat parę wcześniey, przybył do Lwowa młody drukarczyk z Litwy Michał Sloska, a będac Rusinem wyznania orientalnego, w drukarni brackiey za Towarzysza umiesczony. Pracował on w niey lat kilka, ożenił się we Lwowie, i iako miesczanin dobrych obyczajów, za członka do bractwa dnia 3. Lipca 1633. przyięty został, (księga A. strona 72. i fasc: 139.). Już i członkiem będąc, aż do roku 1638. za umówioną zapłatę, przewodniczył, iako zawiadowca w drukarni stauropigiańskiey, i pod iego zarządem drukowano w roku 1634. Psalterz, (Lib: A. pag. 84. ) dodrukowano do pozostałych Oktoichów w tymże samym roku Bohorodyczniki (Lib: A. p. 84. ).—

Roku 1636. wyszła Ewangeliia in folio, którey exemplarz pod ów czas sprzedawano po złotych 14. Exem

plarz znayduie się w bibliot: XX. Bazylianów u S. Onu▴ frego. Postanowiono razem, zrobić nakład służebników, czyli Liturgionów, i gdy (wyrazy uchwały),, d'awnieysza edycya Trifologionów już rozsprzedana" zaszła uchwała, ażeby i Trifologiony dru kować, ugodziwszy Sloskę od każdego exemplarza, po dwa złote dwadzieścia groszy, (Lib: A. p. 98. ).

Z treści powyżey przytoczoney uchwały, widzieć można, że iąż była dawnieysza przed rokiem 1636. wydana edycya naywiększego z dzieł cerkiewnych, to iest, Trifologionu. W którym roku ten nakład dawnieyszy zrobiony, nie wiadomo; dowodzi to wszakże wielką zamożność bractwa i drukarni, że tak wielkiego kosztu wymagaiące, z 336. arkuszy składaiące się dzieło, drukować było wstanie. Wnioskować także można, że to pierwsze wydanie Trifologionu lwowskiego, około roku 1600. nastąpić musiało; bo gdyby nakład tylko z 600. exemplarzy składał się, co półtaborem zwano, to wiele lat upłynąć musiało, niżeli tak kosztowne dzieło rozprzedane bydz mogło. Wynadgradzaiąc troskliwość Michała Sloski w kierowaniu drukarnia, chociaż osobno i sowicie od każdego dzieła płatnym był, pozwoliło bractwo roku 1637. ażeby w drukarni za opłatę 200. złotych na swą własną korzyść 600. czasosłowców wytłoczył, (Lib: A. p. 106.).

Tak przez znakomity zarobek w Stauropigii, iako też przez ożenienie, przyszedł Sloska do zamożności, a widząc że bractwo z drukarni znaczne odnosiło pożytki zaczął myśleć o własney officynie, zakupił drukarnią polską po zmarłym Janie Szeliga pozostałą, a będąc człowiekiem rostropnym i przebiegłym, ziednał

sobie względy chociaż był disunitą (*) u łacińskiego Arcybiskupa lwowskiego Stanisł: Grochowskiego, który mu na dniu 5. Augusta 1638. r. wydał dyplom na drukowanie ksiąg łacińskich i polskich, ozdobił go tytułem swego Typografa i swoim wstawieniem się u Króla Władysława IV. na dniu 30. Grudnia 1638. przywiley drukowania nawet książek rusko-słowiańskich wyiednał (**). Ubiegaiąc się ziedney strony taiemnie za prawem drukarstwa, uimował sobie Sloska z drugiey strony współczłonków Stauropigii wszelkiemi sposobami, i pozyskał

(*) Uwaga. Uczony Bandtkie przytacza w tomie 1. o drukarniach polskich pag. 403. wyiątek z rękopismu Józefowicza,,Annales Urbis Leopoliensis o Michale Slosce,,Libellio quidam et quidem Catholicus Michael Sloska lucrum quaerens opus parvum polono idiomate typo excudit, cui et titulum Episcopi Schismatici Leopolien: talem: et impressit i t. d.“ Myli się Józefowicz, Sloska nie był Katolikiem,

lecz disunitą, to jest; schismatikiem, iako taki był członkiem bractwa Stauropigion, ubiegał się o błogosławieństwo Metropolity kiiowskiego Piotra Mohiły do zaprowadzenia drukarni, ściągnął potem tegoż klątwę na siebie, w niey roku 1667 umarł, s tego powodu pogrzebu na zie. mi świętey osiągnąć nie mógł. Ciało iego leżało dni czternaście niepogrzebane, i aż za processem, zezwoleniem Antoniego Winnickiego Metropolity kiiowskiego, halickiego, i po zdięciu cenzury w grobach disunickiey na ów czas cerkwi mieyskiey pochowane zostało, (Arhiv: Staurop: faśc: 626.)— W ogólności przekonałem się, że rocznikom Józefo wicza bez surowey oględności i krytyki w wielu mieyscach wiary dać nie można. Historyą miasta Lwowa pomimo Ziemorowicza, Józefowicza i Chodynieckiego, prawie za nietkniętą uważać należy; chociaż obfite materyały w archiwach mieyskich Konsystorza i Kapituły łacińskiey, ruskiey i ormiańskiey, w archiwach stauropigiańskich i klasztornych! a może i żydowskich, znayduią się.— Lecz ktoż się podeymie tey pracy, czytać pyłem pokryte charaktery gockie i skoropisy ruskie kilku wieków!

(**) Uwaga.— Umiescza P. Bandtkie w swey historyi pag. 402. to. mu Igo twierdzenie JX. Juszyńskiego, że Sloska iuż w roku 1633. dru kował we Lwowie.— Nie mogę temu wierzyć, albowiem iescze w roku 1635. wydał Szeliga tamże Gratulatio Illino Rmo Stanislao Grochowski Archiepiscopo Leopol: a zatém żył iescze; zaś akta w archiwum stauropigiańskim fasc: 138. i 139. dowodzą, że drukarnią polską, którą Sloska posiadał po śmierci Jana Szelig. zakupił. Naywcześnieysze dru ki iego mogły by bydz z roku 1638, ile że w tym pozwolenie drukowania pozyskał.

tyle ich przychilności, że w roku 1638. w owym czasie, gdy on podstępnie przeciw społeczeństwu działał, postanowiono sprzedać mu hurtem wszystkie Ewangeliie, służebniki i psałterze w składach cerkiewnych znayduiące się, za bardzo niską cenę, na czém znakomite odniósł korzyści (Lib: A. p. 110.) Jak tylko zaś wiadomość o uzyskanym przywileiu, i o zamiarze Sloski bra ctwo powzięło; usunęło go od swey drukarni, zaniesło sądową przeciwko iego zamiarom protestacya, i do pro cessu przygotowania poczyniło.

W Roku 1639. na dniu 20. Listopada bez względu na wydany w upłynionym roku Slosce przywiley, Król Władysław. IV. nietylko, że potwierdził prawa Stauropigii w ogólności, lecz udzielił nad to, specyałny przywiley, nadaiąc tey Korporacyi wyłączne prawo drukowania ksiąg rusko-słowiańskich, (Oryginał w archiwum).

W roku 1639. drukowany był w officynie bractwa Oktoich. Drukarzem był Jan Kunatowicz, i iako taki na témże dziele, swe nazwisko wytłoczył, lecz że ten czyli umarł, czyli oddalony został, a Slosce drukarnią powierzyć rostropność nieradziła; przeto w roku 1641. przyięło bractwo za zawiadowcę do niey Jędrzeia Skolskiego, i oddało mu inwentarzem officyne z wszelkiemi przyrządzeniami i zapasami drukarskiemi, którą on až do roku 1643. trudnił się, (Lib: A. p. 122. i 123.) i między innemi dziełami w roku 1643. Tryfologionu 1358. exemplarzy wydrukował, a raczey w tym roku dokończył, (obrachunek w fasc: 138.). Exemplarz ieden tego Tryfologionu znayduie się w bibliotece stauropigiańskiey, bez karty tytułowey. Jakie bractwo wcześniey stym Skolskim w roku 1639. i 1640. spory o drukarnią miało, będzie niżey pod artykułem V. mowa.

1

W roku 1643. w dzień SS. Apostołów Piotra i Pawła nastąpiła zgoda z Michałem Sloską, w aktach grodzkich lwowskich nizkiego zamku, (feria tertia pridie festi Circumcissionis Christi), 1647. oblatowana, w oryginale w fascykule 139. znayduiąca się: mocą którey Sloska zrzekł się podstępnie nabytego prawa drukowania rusko-słowiańskim pismem raz na zawsze, bractwo zaś poruczyło mu do wiernych rąk swą drukarnie wten sposób, iż wszystkie dzieła wielkie in folio i in quarto, tylko na korzyść Stauropigii za ustanowioną od 1200. exemplarzy opłate drukować będzie obowiązany; dziełka zaś małe in oct: i mnieysze, wolno Slosce pismem, bractwa, lecz na swym papierze, na własny pożytek drukować, jednakże z każdey takowey edycyi obowiązany społeczeństwu na papierze bractwa po 200. exemplarzy bezpłatnie wytłaczać. Zastrzeżono przy tém, że tak dzieła wielkie, iako i małe, pod tytułem drukarni stauropigiańskiey, a nie drukarza Sloski wychodzić maią; zaś osobną ugoda teyże samey daty cenę od każdego na korzyść bractwa drukować się maiącego dzieła, umówiono i postanowiono. Tym tedy sposobem i zgoda przywrócona, iakoż zaraz w roku następnym 1644. wydrukowano 1224. Oktoichów i 1065. Ewangelii. (księga A. pag. 145. i 146.).

Drukował Sloska w drukarni brackiey i dla bractwa lat kilka, aż do roku 1651. Wyszło w tym czasie wiele dzieł i większych i mnieyszych, a w ostatnim 1651. r. trzecia edycya Tryfologionu, (Lib: M.). Odbyt bowiem na księgi ruskie wowym czasie był znakomity, zdaie się albowiem, że drukarnia kiiowska z powodu woyny z Kozakami, na ów czas nie była czynną; lecz Sloska zysku chciwy, niepowodował się przyiętym obowiązkom.