brze utrzymany, w bibliotece Razylianów u S. Onufrego we Lwowie, a podług P. Bandtkiego nie cały w bibliotece Ossolińskiego. Podług nieiakiego do prawdy podobieństwa i porównania druków, dzieło to wytłoczone literami i prassami bractwa Stauropigion, które drukarzów swoich do Kryłosa wyprawić mogło, ażeby tam pod okiem swego pasterza, ile iego kosztem księgę tę wydrukowało; lecz może bydz także, że typami familii Bołobanów, która miała swe osobne druki, do brackich zupełnie podobne, ile w iedne i też same matrycy od żyda po Fedorowiczu kupione wylane, iak nižey pod Stratynem będzie mowa

XIII. STRATY N.

Miasteczko w Cyrkule Brzeżanskim, niegdyś domu Bołobanów, teraz Hrabiego Krasickiego.

W tymże samym 1606. r. wyszło w Stratynie dzieło Kirylica drukowane, pod tytułem: ,, Molitwennik, ili Trebnik iz hreczeskahoiazyka na słowenskii perewe denyi iz drukarnie Pana Teodora Juriewicza Bołobana stratynskoie wydanyi r. 1606. w Straty nie" in 4to. Kart po iedney stronie liczbowanych 688. Za tytułem na odwrotney stronie herb domu Bołobanów, Korczak. Z tytułu powyzszego, pokazuie się, że drukarnia ta rzeczywiście była własnością familii Bołobanow, o obrzą-. dek grecko-oryientalny wielce gorliwey i w czerwoney Rusi dobrze osiadłey.. Z tego domu był Arseniusz IBołoban wdowiec, zostawszy Kapłanem, Biskupem, haicko-twowskim. Po nim rodzony syn iego Gedeon,

99

podobnież Biskupem lwowskim. Izaiasz, a w zakonie Jona Bołoban, synowiec Gedeona, Archimandrytą unieiowskim i Koadiutorem biskupstwa lwowskiego, a pózniey Dyonizy Bołoban, Biskupem łuckim, a potém Mctropolita kiiowskim, halickim. Mylnie Ksiądz Siarczyński w dziele, Obraz wieku panowania Zygmunta III." wspomina, iakoby Arseniusz Bołoban był Biskupem przemyslskim, gdyż on był lwowskim; iak się dopiero rzekło, i dopiero przy wstąpieniu do zakonu, przybrał imie Arseniusz, na świecie bowiem nosił imie Marka.- Mylne iest zdanie Sakowicza, przez P.Bandtkiego T. II. p. 134. przytoczone, iakoby ten Trebnik był Bołobana Władyki, to iest, z iego drukarni wydany, gdyż z dokładnie wypisanego powyżey tytułu widzieć można, że ta drukarnia była nie Włady ki, lecz Teodora Juriewicza Bołobana. Mylne nareszcie mniemanie P. Hlebowicza, przez P. Bandtkiego napomknione, iakoby ta drukarnia z Ostrogskiey powstała. W roku 1606. żył iescze Konstanty Książę na Ostrogu, i drukarnia iego ciągle była zatrudniona, świadczą oryginalne Książęcia listy, że w owym czasie, częstokroć, to ruskich, to greckich liter z Stauropigii do Ostroga pożyczano, i drukarnia tamta dopiero po zgonie tegoż Pana rozsypała się, albo raczey na polską przelaną została..

Exemplarzy powyzszego Trebnika znayduie się dwa we Lwowie. Jeden w bibliotece XX. Bazylianów u S. Onufrego, a drugi w bibliotece stauropigiańskiey. Podług P. Bandtkiego w zwyż przytoczonem mieyscu, miał roku 1604. wyiść w Stratynie Służebnik, którego niezdarzyło nam się nigdzie widzieć.—

XIV. UHORCE, czyli UHERCE.

Wieś w Cyrkule Samborskim, do państwa Oszańce na

leżąca.

W roku 1620. wyszło wtey wsi z drukarni Jeromonacha Pawła Domżiwa Lutkowicza, książka pod tytułem: „Apostoły i Ewanheliie" in oct: min: kart po iedney stronie liczbowanych 134. —— Exemplarz który mi się widzieć zdarzyło, i który dotąd ieden tylko iest znany w Galicyi, był własnością Kanonika Katedry przemyślskiey Imci Księdza Piotra Nazarewicza. Tytuł wydarty, na odwrotney stronie karty tytułowey, musiał bydz herb familii Szeptyckich, którey własnością były dobra Oszańce i Uherce, gdyż na drugiey karcie osiem wierszy na kleynot szlachecki tegoż domu. Na końcu dziełka, mieysce drukarni i nazwisko drukarza, iak wyżey przytoczyło się.— Wzmianka o tym samym exemplarzu znayduie się i w grammatyce Księdza Józefa Lewickiego, na stronie 191.—

Może bydz, że na ów czas istniał wtey wsi monasterek, iakich dawniey na Rusi mnóstwo było, i że Jeromonach tegoż, miał swoią małą drukarnię, a może bydz, że tylko w domu Szeptyckich miał swóy przytułek. Jeżeli by się udowodnić dało, że w Poczaiowie rzeczywiście w roku 1618. drukowano‘iakie dzieło, mogły to bydz też same druki, które z monasteru iednego do drugiego, przewożąc mnichi dla własnego zatrunienia i korzyści iakiey-kolwiek, drobnieysze dzieła wytłaczali, ulawszy sobie pierwey potrzebną ilość liter, podług swey zamożności (*).— Drukarze w pismienic

(*) Patrz wyżey przypisek na stronie 35.

twie i naukach cerkiewnych więcey niżeli kto inny biegli, chętnie do zakonu przyimowani, i swym przemysłem społeczeństwu użyteczni bydz mogli. Każdy zaś drukarz na Rusi, był oraz i gisserem, iakich iescze i teraz znaleść nietrudno.

Zdaie się, że w owym czasie od roku 1615. do 1650. więcey podobnych małych drukarni w tych stronach namnożyć się musiało, s któremi processa toczyć Stauropigia nieznaydowała bydz rzeczą użyteczną, koszta bowiem sporów za dworem królewskim, iak się wyżey opisuiac proces s potomkami Sloski napomknęło, nader były znakomite, a przeciwnie między bractwem i owoczesnemi monasterami zawiązany był, ścisły soiusz miłości i wzaiemnego wsparcia. Stauropigia tylko zakonników przy swych cerkwiach mieściła, i na wezwanie każdego monasteru s pomocą śpieszyła.

Že podobnych drukarni pokątnych, więcey bydz musiało, dowodzi punkt 6. z kontraktu oryginalnego na dniu SS. Piotra i Pawła 1643. roku, między Stauropigią i Sloską przyimuiąc go za zawiadowcę i pozwalaiąc mu drukować w swey officynie drobnieysze dziełka, zawartego. Którego punktu następuiąca treść: „Ponieważ pod ten czas szkodnicy różni cerkwi tey i PP. Bractwa, takowych zazdrosników, ia ko iuż o tym daie się od części słyszyć, za rozbieganiem się koł rodzą się; iz zgoła niemal każdy diak, albo też Pop usiłuie na swą prywate drukarnie wystawić i na siebie drukować; przeto przeciwko takowego złosnika PP. Bracia spolnie z P. Michałem Słoską maią się męzko prawnie opponować, bronic wszelako, i niedopusczać, pracy i

wzajemnego kosztu wespół nie żałować na to, aby tylko takowego nieprawnie zasiadłego przy Lwowie z drukarnią prywatną, prawami cerkwi mieyskiey starożytnemi znieść".

Czas dopiero i dalsze śledzenie, może nam odkryie płody tych małych drukarń. Nie dowiodą one bezwatpienia zamiłowanie w naukachi literaturze narodu; lecz będą zawsze pomnikiem właściwey Rusinom pobożności, rozkrzewionego na ów czas i między ludem pospolitym piśmienictwa, i chęci posiadania książek nabożnych.

XV. UNI O W.

Wieś w cyrkule Złoczowskim, teraz do dóbr stołowych Metropolii halicko-lwowskiey należąca, w którey dawniey był monaster Bazylianów z Archimandryą, czyli opactwem.

Między rokiem podobnoś 1669 i 1671. założył War. leam Szeptycki Opat uniewski, w monasterze tamecznym drukarnia 'rusko-słowiańską. Pozwało go bractwo do sądu nadwornego Króla Michała Wiszniowieckiego, i oraz uzyskało prowizoryczny zakaz, czyli inhibicye, ażeby až do ukończenia sprawy, Archimandryta nieważył się drukowac' w swym monasterze. Nieprzyszło do sądowego wyroku, iuż dla nayścia tych kraiów wroku 1672 przez Turków i oblężenia Lwowa, iuż dla tego, że Opat Warleam Szeptycki oświadczył, že drukarni zaniecha, co i dotrzymał po części aż do roku 1710, w którym na stolice biskupia lwowską podniesiony zo