Sayfadaki görseller
PDF
ePub

2

czas bractwo w imieniu całego narodu ruskiego stawać, na wybor Biskupów, wpływ mieć, i na. Synody swych deputatów wysyłać poczeło. (*) Dochody, stanowiły dobrowolne składki członków, drukarnia, legata pobożnych, prowizye od kapitałów, i przychod z realności, które bractwo ponabywało. - Myłnie twierdził X. Hryniewięcki u P. Irzego Samuela Ban dtkie w Historyi drukarń Tom I. pag. 387, iako by to bractwo zwało się S. Krzyża. Pod tem nazwiskiem mogło bydz bractwo przy cerkwi S. Krzyża, którą była na przemieściu Łyczakowie, zaś bractwo o któ rym tu mową zwało się (mieyskie Stauropigion) i miało sobie udzielony tytuł (chrestonosnoie) krzyżonośne, s powodu że w cerkwi pod czas uro czystości noszono przed nim Krzyż Patriarchalny, czyli raczey, że wyznaczona do tego ze strony Pa triarchi, osoba wysokiey duchowney godności wdrą, żała w ścianie cerkwi wyrobiony Krzyż z uroczystym obrzędem. Obrzęd ten przepisany w Rytuale gre ckim i wprawdzie w Goara Eucholo gionie greckim i łacińskim w Wenecyi 1730. in folio drukowanym na stronie 488. Krzyż podług tegoż Goara pag. 449. 0znacza, że cerkiew ta s pod władzy Biskupa, czyli Metropolity wyłączona, i tylko przez Patriarche, lub iego Exarchów wizytowaną bydz mogła: Podobne bractwa były i w innych mieyscach urządzone, lecz Patriarcha Cyryli dnia 9. Xbr 1626. ustanowił, że na Rusi tylko dwie Stauropigie w Wilnie i Lwo, wie istnieć maią. W tey epoce osiągneło społeczeń, stwo liczne Królewskie przywileie.

(*) Patrz Przypisek pod liczbą 11.

[ocr errors]
[ocr errors]

-Trzecia epoka bierze początek w roku 1709. a kończy się z rokiem 1772. w którym Królestwó Galicyi i Lodomeryi od Polski rewindykowane i do înnych dziedzicznych państw obszernego Cesarstwa Austryiackiego wcielonem zostało. W roku 1708. przystąpiło bractwo do unii z warunkiem, ażeby iak niegdyś przed Uniią samemu tylko Patriarsze carogrodzkiemu, podobnież po unii samey tylko Stolicy Apostolskiey podlegać mogło. Do tey proźby przychylił się Papież Klemens XI, przez breve swe z dnia 5 Kwietnia 1709. wyłączył toż, z mnichami u S. Onufrego, oboma cerkwiami i urzędnikami brackiemi, s pod ordynaryiney władzy biskupiey, a sobie i Kongregacyi de propaganda fide poddał. Breve to umiescza się pod liczbą 6. w notach dziełka tego, a o niektórych pobudkach powoduiących zgromadzenia do tego kroku, będzie niżey przy opisaniu drukarni wzmianka. W stanie tey uległości zostawało bractwo aż do owey chwili, gdy naywyzszym rozkazem rządu cesarskiego, wszelkie exempcye od władzy ordynariatu zniesione zostały. Następnie gdy bractwa duchowne w Monarchii Austryiackiey rozwiązane bydz miały; postanowił łaskawy rząd, że społeczeństwo, którego członki nie tak bractwo duchowne, iak raczey świeckich Seniorów i Kolatorów cerkwi rodu ruskiego we Lwowie, grecko-uniacki obrządek wyznających przedstawiaia; Korporacya ta i nadal pod nazwą Instytutu Stauropigiańskiego pozostać ma

Istnieie dotychczas ta Korporacya, liczba członków nieokryslona, ci wybieraią s pomiędzy siebie corocznie kilku urzędników, którym rząd i kieru

nek praw i majątku. Istytutu poruczaia. Dochody stanowi zysk z drukarni i sprzedaży książek ruskosłowiańskich, po naywiększey części treści ducho wney, z czynszów od dwóch Kamienic w mieście Lwowie, s procentu od kapitałów w publicznym funduszu i na prywatnych, hipotekach umiesczonych; s których utrzymuie cerkiew mieyska maiąc do niey prawo prezentowania, opłaca duchowieństwo, sług cerkiewnych, nauczyciela do języka rusko-słowiańskiego, rytuałów i śpiewów, mieści oprócz tego dwunastu ubogiey młodzieży w swym domu, trudniac się iey wyżywieniem naukami i wszelkiemi potrze bami. Okrysliwszy powyzszym sposobem dzieie bractwa Stauropigiańskiego, przystępuie do wysczególnienia poiedyńczych drukarń ruskich w tey krainie, która teraz Królestwo Galicyi stanowi.

[ocr errors]

LW Ŏ W.

[ocr errors]

I. DRUKARNIA IWANA FEDOROWICZA

MOSKWICINA 1574-1583.

Między rokiem 1564. i 1569. przybył Iwan Fedorowicz, czyli Fedorów, rodem z Moskwy, gdzie drukarnią założył, lecz dla prześladowania, które ponosił, opuścić był zmuszony, do Litwy, w czasie panowania Zygmunta Augusta ostatniego z domu Jagielonów Króla Polskiego. Znalazł on łaskawe wsparcie u Hrehorego Alexandrowicza Chodkiewicza Hetmana wielkiego litewskiego i Woiewody Wileńskiego Rusina, który mu w dobrach swoich dla utrzymania się z rodziną folwark

[ocr errors]

przeznaczył. Że w tym przeciągu czasu przeniósł się Iwan Fedorowicz do Litwy, dowodzi przedmowa iego własna w wybitem we Lwowie dziele (Apostoł) zwanym, umiesczona, w którey przytacza, że drukarnię swą w Moskwie roku od stworzenia świata 7061. (1565.) zaż łożył, i potem to miasto opuścił; a zatem żadney niepodlega wątpliwości, że dopiero pozniey to iest, po roku 1564. w te strony przenieść się mógł. Niepodlega również wątpliwości, że przybycie iego przed rokiem 1569. nastąpić musiało; albowiem w tym roku Hetman Chodkiewicz umarł, Fedorowicz zaś iak w powyższey przedmowie wyraża, od niego łaskawe wsparcie pozyskał i folwarkiem obdarzony został. (Dzieie Królestwa Polskicgo krótko lat porządkiem pisane. W Warszawie 1776. strona 111.) Nieprzypadło życie wieyskie artyście do smaku, pędzony duchem pobożności iak sam w swey przedmowie oświadcza, sądził że powołanym iest oświecać naród ruski, i nieza niedbywać talentu od Boga mu danego; opuścił przeto wieyskie zacisze, pomimo mnogich trudów podróży przybył z swym synem do Lwowa, gdzie walcząc z niedostatkiem i sczupłe tylko znalazłszy wsparcie założył drukarnią.

Jedyne do tych czas znaiome dzieło tego drukarza we Lwowic iest, Księga (Apostoł), którą dnia 25. Lutego 1570. roku zaczął, a 15. Lutego 1574. roku dokończył. Jeden tylko exemplarz znayduie się we Lwowie w biblitece XX. Bazylianów u S. Onufrego in folio min: kart po iedney stronie liczbowanych 264. Tytuł tego moćno używanego exemplarza zakleiony, a na odwrotney stronie w holcsztychu herh domu Chodkiewiczów z napisem „, Hrehoryi Aleksandrowicz

Chodkiewicz" Na ostatniey stronie dzieła, herb miasta Lwowa i drukarza.

[ocr errors]

Niemożna przypuścić, ażeby czynny ten mąż, żadnych więcey książek niemiał we Lwowie po Apostole drukować, i owszem iestem tego zdania, że wyszło wkrótce spod prassy iego dzieło pod tytułem,,Ewanheliie uczitelnoie"- Domniemywanie moie opieram na następuiącey okoliczności: Bractwo mieyskie pozniey Stauropigion zwane, zwykło było corok w niedziele przewodnią (Nedielia antypaschi ili Tomina) obierać swych przełożonych, i po elekcyi oddaiąc nowoobranym Kustoszom tak cerkiew mieyską, jako i S. Onufrego przeglądać sprzęty i księgi cerkiewne, i spisywać tychże inwentarz. Znayduią się dotychczas oryginalne podobne inwentarze z roku 1579. w fascykule 621. i 622. archiwum, s których odpisy pod liczbą 1. i 2. w notach, co się książek tyczy, umiesczam. Z tego inwentarza widać, że u S. Onufrego znaydowało się takich Ewanhelii uczitelnych dwoie,,ie dno staroie pi sanoie, a druhoie nowoie drukowanoie" zaś przy cerkwi mieyskiey aż cztéry takich exemplarzów Ewanhelii. Gdybyśmy przypuścić chcieli, że to edycya zabłudowska z roku 1568. na cóż by miało bractwo tego, ile wielkiego, a zatem drogiego, wszakże do Liturgii niekoniecznie potrzebnego dzieła aż pięć exemplarzy z Litwy sprowadzać? Lecz łatwo to uczynić mogło, maiąc księgi te na mieyscu i za pomierną cenę. Wielkie iest do prawdy podobieństwo, że

[ocr errors]
[ocr errors]

i w Zabłudowie te Ewanheliie roku 1568. Iwan Fedorowicz drukował, kto by miał sposobność porównać holcsztych herbu Chodkiewiczów na tey ewangelii i holcsztych tegoż herbu na Apostole lwowskim r. 1573. był

« ÖncekiDevam »