կենտ. Թ.ի Որ ինչ յայտ Աթուոյ, 4 Նոյեմի. 1591, Կղեմէս Ըի ի տնտեսութին Հոմեական Քահանայապետին, 26 Յունիս 1592, եւ Աղեքսանդր Ե.ի ի մէջ այլոց, 24 Հոկտեմբ. 1660, տուած Սրբոյ Հռոմէական Եկեղեցւոյ Քաղաքաց եւ տեղեաց օտարացուցման եւ յաւատատուութեան վերարերեալ Սահմանադրութեանց մէջ բանադրանաց տակ կը ձգուին :,,

կամ՝

աւատատուու

Այս կանոնս ի պաշտպանութիւն աշխարհական իշխանութեան եւ վարչութեան Հռոմայ Եկեղեցւոյ տրուած է, յորում` կր բանադրուին ամէնքն՝ որ ան– ձամբ կամ՝ ուրիշի մը ձեռօք կը ջանան ուղղակի կամ՝ անուղղակի Առաքելական Աթոռոյ վերաբերեալ տէրութիւնները, քաղաքներն տեղերն օտարացընել, ւթեան կամ ուրիշ տիտղոսով մ'ուր րիշին անցընել. եւ կամ սոյն գործը Քահանայապետին կը թելադրեն կամ՝ կ'առաջարկեն որեւէ պատճառա նօք, նոյն իսկ յայտնի օդտի կամ՝ Հարկաւորութեան բարրանօք։ Ուստի, որոնք որ վերոյիշեալ տեղերն րացընել տալու Համար որեւիցէ կերպով կը ճառեն, քուէ կու տան, կ'առաջարկեն, պարզապէս կարծիքնին կը յայտնեն, խորհուրդ կու տան, Քահանայապետին կը թելադրեն օտարացրնել կամ ֆաշտուիլ իտալիոյ տէրութեան հետ, Հրաժարելով Եկեղեցւոյ իրաւուն– քէն, աղերսագիր կը գրեն կամ երեսփոխան կ'ընտրեն այս վախճանաւ Քահանայապետին խաւրելու համար, ամէնքն ալ կ'իյնան բանադրանացս տակ 2:

«Այն Կրօնաւորներն՝ որ առանց հրամանի ժողովրդապետին՝ Կղերականաց կամ

աշխարհականաց, արտաքոյ դիսպլուածի հարկաւորութեան, Վերջին օծման խորհուրդը կամ՝ Հաղորդութիւնն իբրեւ թոշակ մատակարարել կը յանդզնին :,,

Այս կանոնս վերջինք մատակարարելու Ժողովըր– դապետաց իրաւունքը կը պաշտպանէ ընդդէմ՝ կրօնաւոր րաց, որ զայն բռնաբարել կը յանդգնին։ Ինչպէս կար նոնիս իւրաքանչիւր բառերէն յայտնի է, բանադրանացս մէջ իյնալու Համար կը պահանջուի, որ

1. Այս յանդգնողք “ կրօնաձոր, քաՀանայ ըլլան: կրօնաւոր բառն անձուկ մտքով առնելու է,ուստի հանրիսական սաիպ ունեցող կրօնաւորներն իմանալու է2: Անոր ֆամար բանադրանացս աակ չեն իյնար՝ աշխարՀական, կամ՝ պարզ ուխտիւ կրօնաւոր քահանայք. նոյնպէս՝ թէեւ Հանդիսական ուխտ ունեցող, բայց վանքէն Հանուած կամ աշխարՀական իշխանութենէն ստիպեալ՝ արտաքոյ վանաց ապրող կրօնաւորք. վասն զի ասոնք իբրեւ աշխարՀական քաՀանայ կ'ապրին եւ իբրեւ նոյնպիսի ալ կը նկատուին 3: Բայց թէ ասոնք յայսպիսիս յանդգնելով՝ ծանր կը մեղանչեն, աւելորդ է յիշեցընել. ինչու որ կը բռնաբարեն վերջինք մար տակարարելու ժողովրդապետին առանձինն իրաւունքը։

2. Այս կրօնաւորք վերջինքը “ կղերականաց կամ՝ աշխարհականաց » մատակարարել յանդդնին: ,, Ուստի աղատ են բանադրանքէ՝ եթ է մատակարարեն կրօնաւորաց, թէեւ ասոնք ուրիշ կարգէ ըլլան կամ՝ վանքէ դուրս դ տնուին *, եւ կամ՝ նորընծ-այից, իրենց իշխանութեան տակ վանքի մէջ ապրող ծառայից, իրենց հիւանդանոցը բնակող աղքատաց 5, միաժողով ապրող

1312:

1 ի Ե. գրոց, Տիտ. Ը. Կղեմեանք, Գլ. 1. կբառը+, Տես էլ 19:

2 ոնաչ. վ Բ. Խ. Թ. Մ. 5. Թ. 28: Աւանց. ծ. 24: Զոլւի, Թ. 130. եւ այլն:

4

3 Ռեդի, էջ 85. Թ. 134:

Ժ. Տ. Ն ԻԴ. կ. 11: ֆերը, Ե. Երրորդականք, թ. 3: ոնաչ. Թ. 3:

կամ` արգելանաւոր կրօնաւորաց հետ բնակող Երրոր– դականաց մատակարարել: Նոյն իսկ վանքի մէջ ման Համար բնակող աշակերտաց ըստ օրինի կրնան վերջինք մատակարարել : փակարանէ դուրս բնակող ծառայից վերջինքը տալ ժողովըդապետին է2:

แ

3. Այս մատակարարութիւնն “ արտաքոյ դիպուածի հարկաորութ եան,, պիտի ըլլայ: Հարկաւոր րութեան դիպուած կրնայ ըլլալ կամ Հիւանդին եւ կամ Ժողովրդապետին կողմանէ։ 1. Հին ի դիր պուածի հարկաւորութեան է, երբ կենաց այնպիսի վտանգի մէջ գտնուի, որ Ժողովըդապետը կոչել կարելի չըլլայ, կամ` մինչեւ անոր գալը վերջինքը յապաղե լը վտանգաւոր կարենայ ըլլալ, եւ կամ՝ երբ Հիւանդն այս ինչ կրօնաւորէն զատ՝ մէկէ մը վերջինք ընդունիլ չուզէ: 2. Ժողովrրապեաին կողմանէ Հարկաւորութեան դիպուած կայ, երբ Ժողովրդապետն Հեռագոյն է եւ կարելի չէ սպասել դալստեանը կամ իշխանութիւն առնուլ, եւ կամ՝ երբ ժողովըդապետն չուզեր կամ՝ չի կրնար գալ, վասն զի հիւանդ, կախակայեալ է եւ այլն, առանց վերջինքը չառած մեռնելու վտանգի մէջ դնելու զՀիւանդն *: Այսպիսի դիպաց մէջ վերջինքը տրուած- ըլլալը՝ տուողը պարտական է թղթի մը վըայ նշանակել եւ Հիւանդին քով թ ողուլ, որպէս զի Ժողովրդապետը գիտնայ. բայց այս պարտքն ընդ պատժով բանադրանաց չէ5 :

4. Այս մատակարարութեան առարկան պիտի ըլլայ Վերջին Օծումեւ ես Հաղորդութիւնն իրեն թոշակ : Եթէ Հաղորդութիւնը վասն ջերմեռանդութեան (devotionis causa) մատակարարուի, թէեւ Ժողովըդապետին իրաւունքը կը բռնաբարուի, բայց բռնաբարողը բանադրանաց տակ չիյնար

1 լեքք. անդ, Ա. էջ. 212:

2 Մաշտ. Հռ. Հաղորդ. Հիւ. § 3:

6

6

* Սանք. Յայտ. Բ. 13. 3։ Բատ. էջ 238. Թ. 352, ընդ Գ. 5 Տէ Անձելիս. Գ. 2. էջ 46:

Բատ. էջ 238. Թ. 352. ընդ Դ.: Ձոլլի, էջ 121. Թ. 129, ընդ Ա. :

5. Այս մատակարարութիւնն “ առանց հրամանի ժողովրդապետին,, ըլլայ: Ժողովրդապետ են ամէն քահանայք՝ որոնք առանձինն հող հոգւոց ունին, կամ՝ ասոնց տեղապահը կամ` օգնական են. թէպէտ անուանուին ժողովըդապետ, թէպէտ մեծաւոր, գեղջերէց, Հոգաբարձու: Բանադրանացս տակ կ'իյնայ կրօնաւոր մը, եթէ առանց Ժողովըդապետին Հրամանին անոր Հպատակացը վերջինք տայ, ի բաց առեալ՝ եթէ ար տօնութեամբ կամ՝ աստիճանին բարձրութեամբը բա~ ցառութիւն մը կայ: Ժողովըդապետն Հրաման կրնայ տալ կամ կրօնաւորին, եւ կամ նոյն իսկ Հիւանդին՝ ուզած քահանայէն վերջինքն ընդունելու2: Եթէ մեկը Ժողովրդապետին Հաւանութիւնը կրնայ դէպ քի մը մէջ Հաւանականաբար ենթադրել, առանց Հրաման առնլու կրնայ վերջին Օծումը մատակարարել, ռանց եւ ոչ իսկ մեղանչելու3: — Վերջապէս՝

แ

6. Յայնպիսի իրս “ յանդգնող » ըլլալ կը պատ Հանջուի. այսինքն՝ գիտնալով օրենքն պատիժը, առանց պատճառի մը՝ ուստի չարամտութեամբ ընդդէմ օրինաց գործել: Ըստ այսմ, կ'ազատէ բանադ-րանքես տգիտութիւն իրաւանց եւ գործոյ: Նոյնպէս, երբ օրենքը նոյն իսկ ծանր յանցանօք (միայն կամակար տգիտութեամբ չըլլայ,) չի գիտցուիր, երբ կը կարծուի որ Ժողովրդապետն Հաւանականաբար Հրաման կու տայ կամ կը Հաւանի, երբ մահուան վտանգը սխալմամբ դիպուած Հարկաւորութեան կը համարուի, բանա դրանաց վրայ չի կրնար խօսք ըլլուիլ. վասն զի չարամտութիւն, յանդգնութիւն չկայ * :

66

db.

Որոնք որ առանց օրինաւոր հրամանի` Հռոմայ քաղքին եւ անոր վերաբերեալ տեղեացը սուրբ Գերեզմաններէն կամ՝

1 Բատ. անդ, ընդ Ե.:

4

2 Ռեդի, անդ, Թ. 133: Դոլլի, էջ 122, Թ. 131 :

3 Ս• Լիգ. Ջ. Թ. 722:

Ռիդի, Էջ 84, Թ. 133. եւ այլն:

դըրանաց արգելեալ ամուսնութիւնը պիտի կատարեն։ Եթէ միակողմանի կամ երկակողմանի տգիտութիւն ըլլայ այսպիսի ամուսնութեանց անվաւեր եւ բանադրրեալ ըլլալուն վրայ, կամ՝ մէկ կողմը չգիտնայ՝ թէ միւսն կարգի կամ` Հանդիսական ուխտի արգելքն ունի, այն ատեն՝ նոյն իսկ եթէ տգիտութիւնը թանձր

վեհերոտ ալ ըլլայ, փչացող կող* բանադրանաց տակ չ՚իյնար: Նաեւ եթէ այսպէս տգիտութեամբ ամուսնանալէն ետեւ՝ իմանայ արդելքն բանադըրանքը եւ սակայն ի միասին բնակի, ազատ է բանադըրանքէ 1 :

Թէ այսպիսի անվաւեր ամուսնութիւն մը լըրացեալ է թէ ոչ, բանադրանաց նկատմամբ անտար~ բեր է. վասն զի ամուսնութիւնն երկակողմանի հաւանութեամբ կ'ըլլայ, եւ ոչ ամուսնական գործքով Իսկ եթ է վերոյիշեալ անձինքներէն մէկն ամուսնանայ ըսելով՝ թէ այսպիսի ամուսնութ իւն մը վաւեր է, վամն զի :կեղեցին այսպիսի ամուսնութիւն մը չի կրնար անվաւեր ընել, այնպիսին հերետիկոս Է *, եւ իբրե. այնպիսւոյ Հետ պետք է վարուիլ:

66

f.

“ Որոնք որ վիժել կը ջանան, եթէ արիւնքն հետեւի :,,

Սիքստոս Էւին այս քստմնելի մեղաց նկատմամբ տուած Զարծակերասանակ կոնդակն՝ որ Գրիգոր ԺԴ.Է 1. 31ին տուած կոնդակաւն մեղմացած էր, Սահմահսդրութեանս այս կանոնիւն առաւել եւս կը սահմանաւորի նկատմամբ գործակցաց, թէեւ այլուստ ըստ իմիք ընդարձակեցաւ: վասն զի այսուՀետեւ ոչ թէ գԷոարմաե վիժել Ջանացողները միայն կը բար նադրուին, այլ եւ այն ամնքն՝ որ ոաղղակի վիժումն

1 Սուար. 23. Փր. Հայներ, Էջ 242

* Ս. Ժ. ՏՐԻ 3 կոնդակը՝ ափելական, Գրիսը ԺԴ

-ոլ անդ, ընդ 3. եւ այլն: Հմմ .

Հ. ԻԴ. ԳԼ• 9 : եք..

16:

Սիքստոս Ե: Ա ԱՏես' Էջ 21 :