մանադրութիւնս զասոնք որօե-ս վրայ բնաւ չի խօսիր, այլ լոկ կրսէ. “ Որոնք որ մինչեւ ցայսօր ի զօ– րութ եան մացած են . . . անոնց ամենուն ալ . ԻՐԵՆՑ զօրութ եան մէջ յարատեւ մեւալը կ'ուզենք:

2. Այս դատակնիքներն ըլլան՝ “ Հռոմայ հանայապետին ընտրութեան նկատմամբ, եւ կամ վասն ներքին վարչութեան որեւէ վանական կար– գաց են Հաստատութեանց, այլ եւ որեւիցե վարժարանաց, Միաբանութ եանց, են բարեպաշտ ժողովոց ես տեղեաց,, որպիսի են՝ եկեղեցիք, վանորայք, Հիւանդանոցք, գրատունք, եւ այլ նոյնպիսի Հաստատութիւնք քրիստոնէական սիրոյ : Ասկէ յայտնի է, որ եթէ դատակնիք մը վանական կարգի, եւ այլն, ներ+ին վարչութեան նկատմամբ չէ, Հապա աջրափին կենաց եւ գործունէութեանը վրայ, այն բարձուած է, եթէ Սահմանադրութեանս դատակնքաց շարքին մէջ առանձինն չէ յիշուած: Այսպէս, ըստ Կղեմեանց՝ բա նադրանաց տակ կիյնան այն կրօնաւորք՝ որ եկեղեցեաց տասանորդներն անձանց կը սեպհականեն, կամ՝ որոնք առանց օրինաւոր իշխանութեան եպիսկոպոսական վերապաՀութիւններէ կ'արձակեն, եւայլն . բայց Սահմանադրութեանս Հրատարակմանէն ետեւ՝ այս ե նոյնպիսի այլ դատակնիքներ այսուՀետեւ ի զօրութ եան չեն:

2

Սահմանադրութեանս վերջին խօսքերով դար տակնիքների արձակելու իշխանութիւն ունեցողները կ'որոշուին: Բայց որովհետեւ Բ. Յաւելուածին մէջ ընդհանրապէս դատակնքաց վրայ խօսելու ժամանակ դատակնքէ արձակելու վրայ ալ պիտի խօսինք, անոր Համար Հոս աւելորդ կը Համարինք նոյները կրկնել: 1 Անդ. Ա. վասն տասանորդաց: * Տես վերն, Էջ 31–37:

Ս Ա Հ Մ Ա Ն Ա Դ Ր Ո ՒԹԵԱՆՍ ԶՕՐՈՒԹԻՒՆՆ

.

ելական Աոաո, Սահմանադրութիւնն ամ.

ուս

բողջութեանը մէջ՝ նկատելէն ետեւ՝ բնականապէս Արեւելեայցս Համար ւաջին խնդիրն այն կ'ըլլայ, թէ արդեօք Արեւելեայքս, եւ ի մասնաւորի կաթողիկեայ Հայքս, այս Սահմանադրութեան ամէ՞ն կանոնաց ենթարկեալ ենք, թ է միայն այն մասանց, որոնք ընդ Հանրապէս ուղղափառ հաւատոյ կը Հայինւ

Սահմանադրութեանս Հրատարակութեան յաջորդ տարին՝ այն է 1870ին, նոյն Սահմանադրութեան Հայերէն թարգմանութիւնն մեր Պատրիարքարան ի կողմանէ Հրատարակեցաւ, առանց մասնաւոր պաշտօնական Հրատարակութեան մը, որ մեր առջեւ դնէր նոյն ՍաՀմանադրութեան տարածութիւնն։ Բնակար նապէս գործնականի մէջ այս մասին կրնար շատ խնդիր յուզուիլ, եւ ամէնուն ցանկալի էր, որ մեզ Արեւելեայցս համար վաւերական (authentica) մեկնութիւն կամ՝ յայտարարութիւն մը տրուէր։ Քննութեան Ս. Ժողով 1885ին Յուլիս 15ին Ս. Քահանայապետէն Հաստատեալ Յայտարարութիւն մը Հանեց, որ խնդրոյն որոշումը տուաւ: Այս Յայտարարութիւնն կոստանդնուպոլս: Քահանայապետական նուիրակատան ձեռօք Նոյն տարին Օգոստ. 21ին առ Գերերջ. Կաթողիկոսն մեր Ստեփ. Պ. Ժ. Ազարեան ծանուցուեցաւ: Սոյն Յայտարարութիւնը յիշեալ Նուիրակատան վաւերական բնագրին վըայէն հոս յառաջ կը բերենք՝ թարդմանութեամբն Հանդերձ :

Delegatio Apostolica Constantinopolitana

Constantinopoli, die 21 Aug. 1885.

Excellentissime ac Reverendissime Domine.

Proposito nuper dubio: Utrum Orientales subsint Constitutioni quae incipit Apostolicae Sedis latae a Sa. me. Pio Papa IX. die 12 Octobris 1869? Suprema Congregatio Sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis, adprobante Summo Romano Pontifice haec quae sequuntur constituit ac declaravit Feria IV die 15 Julii vertentis anni:

"

1o Per Constitutionem Apostolicae Sedis nihil esse innovatum circa censuras earumque reservationes pro fidelibus rituum orientalium. “

"

2o Eosdem fideles subiici omnibus censuris proprii cujusque ritus, et iis censuris ab Apostolica Sede latis in materia dogmatum, et in Constitutionibus in quibus implicite de iis disponitur, nempe ubi materia ipsa demonstrat eos comprehendi, quatenus non de lege mere ecclesiastica agitur, sed jus naturale et divinum declaratur."

Voluit insuper Sacra eadem Congregatio ut de hujusmodi dispositionibus uni

ՍԹԱՔԵԼԱԿԱՆ ՆՈՒԻՐԱԿԱՏՈՒՆ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼՍՈՅ

Կ.Պոլիս, 21 Օգոստ. 1885։

Գերերջանիկ Ամենապատի: Տէր:

լռաջարկուելով նորոգ խնդիրս՝ թէ “ Արդեօք Արեւելեայք ենթարկեալ են երջանկայիշատակ Պիոս Թ. ՔաՀանայապետին 1869 Հոկտ. 12ին տուած ՍաՀմանադրութեան, որոյ սկիզբն է Ա-ելական Ա– տայ, Սրբոյ Հռոմէական եւ ընդ . քննութեան Գերագոյն Ժողովն տարւոյս Յուլիս 15ին Չորեք շաբթի օրն Հետեւեալը սաՀմանեց եւ յայտարաս րեց, կանխաւ Հռոմայ Ծայրագոյն ՔաՀանայապետեն Հաստատութիւն առնլէն ետեւ:

1. “ Ա-ելական լարջ ՍաՀմանադրութեամբ՝ արեւելեան ծիսից Հաւատացելոց Համար դատակնքաց եւ անոնց վերապաՀութեանց մասին ոչինչ նորոգուած է։

2. “Նոյն Հաւատացեալք իրենց ծիսին յատուկ ամէն դատակնիքներուն ենթարկեալ են, ինչպէս նաեւ Առաքելական ԳաչԷն վարդապետ կան նիւթոց մասին տրուածներուն, եւ այն լՍաՀմանադրութեանց մէջիններուն, յորս լռելեայն իրենց վրայ տրամադրութիւն կ'ըլլուի, այն է՝ ուր նոյն իսկ Նիւթը կը ցուցընէ, թէ անոնք ալ մէջը կը բովան դակուին, այսինքն՝ երբ խնդիրը զուտ եկեղեցական օրինաց վրայ չէ, այլ բնական եւ աստուածային օր րէնքը կը մեկնուի։

Դարձեալ՝ նոյն Ս. Ժողովն ուզեց, որ այս տրամադրութիւնք ծանուցուին արեւելեան ծիսից ամՆ

versi et singuli rituum orientalium Patriarchae, Archiepiscopi et Episcopi certiores. fierent, mediante Apostolica Delegatione intra cujus limites versantur, atque ut hac ipsa occasione eisdem Praesulibus iterum notum fiat illos fideles (orientales nempe) subiici nominatim nedum censuris sed etiam Apostolicis reservationibus latis in Constitutione Benedicti XIV. Sacramentum Poenitentiae et in Constitutionibus contra sectae massonicae aliisque similibus addictos. "

Haec Amplitudini Tuae communicando habui de mandato ipsius Sacrae Congregationis de Propaganda Fide pro Negotiis Orientalibus, ac denuo perfectae existimationis et observantiae meae sensus Tibi contestor, quibuscum subscribor et maneo

Excell. ac Revm. Dominationis Tuae

Al. Archiep. Pharsaliensis

Delegatus Apostolicus.

Excell. ac Revm.

D. S. P. X. Azarian

Patriacha Ciliciae Armenorum Conspoli.