պէտք է իւր վարչական օրինաց Հետ գիրկընդխառն ունենալ նաեւ պատիժներ: Որուն ուսուցիչ կ'ըլլայ նոյն իսկ Յաւիտենական Իմաստութիւնն։ 2: Թէ իրօք Եկեղեցին ալ ընկերութիւն մըն է Հոգեւոր, կատարեալ ընկերութիւն՝ որ ամէն ազգերն ընդ բնաւ դարս իւր մէջը կը բովանդակէ, ընկերութիւն մին է անկախ ուրիշ որեւէ աշխարՀական ընկերութենէ, անկարօտ է ցուցման: Թէ ունի իւր վարչական օրինաց Հետ թեւ ի թեւ անցած պատիժներ ալ, իրակա~ նութ իւն (factum) մը, արդիւնք մըն է, որուն վկայ կանգնուած են իննեւտասն Հսկայ դարերը: Եկեղեցին անդ էն ի ծննդեան իւրում, դեռ ի խանձարրի եղած ժամանակ ունէր իւր ապստամբ որդիքը պատուհասելու պատիժներ: Իւր Հիմնադրէն՝ որ յաւիտենական Եկեղեցի մը Հաստատել կ'ուզէր, իւր վարչական օրինաց Հետ ընդունեցաւ նաեւ պատիժ դնելու իշխանութիւն ալ, եւ ըստ կամաց Հիմնադրին սկսաւ նոյն իշխանութիւնը գործադրուիլ 2 : Բնական էր, թէ որչափ դարերը կը սահէին նոր ծնունդ նոր սերունդ չնոյն յաջորդելով՝ կը բուսցընէր Հետզհետէ միանգամայն չար բողբոջներ ըստ իւր սեպՀական բնութեան *, զորոնք արմատախիլ ընելու Համար Հարկ կ'ըլլար Եկեղեցւոյ կողմանէ նոր պատիժներ յաւելուլ ինոյն վըայ ըստ պիտոյից ժա մանակաց: Սակայն, ինչպես բանաւոր է, եւ ընկերութեան մը Հաստատութեան էական՝ ըստ պիտոյից Ժամանակաց պատիժներն աճեցընել ու սաստկացընել, նոյնպէս նոյն պատճառաւ Հարկաւոր է յապաւել ու սահմանաւորել, երբ Ժամանակաց փոփոխութիւնն այն պէս պահանջէ: Եկեղեցին ահաւասիկ, իւր Գլխոյն, բարեյիշատակ Պիոս Թ. Մեծ Քահանայապետին սոյն այս Սահմանադրութեանը ձեռօք, որ Ա-ելական Ա »ջ բառերով կը սկսի, ժամանակիս այս պիտայից դարման տարաւ: Սահմանաւորեց Հին պատիժներէն 1 Մ ԺԸ։ 15—19: 2 Ա• Կոր. Դ. Եւ Բ. կերեր. ԺԳ. 10: Ա. Տ. Ա• b. 20: Str. R. 5: R. 8-6. 9, 10: 3 Dripny, L. 21: ինչ որ անգ ործադրելի էր ըստ պարագայից ժամանակիս, եւ ըստ իմիք նաեւ ընդարձակեց որչափ ինչ կը պար Տանջէր ժամանակիս պիտոյքը: Այսպէս Հինն ու նորն ի մի ամփոփելով՝ իբրեւ նոր օրէնք մը տուաւ քրիս– տոնեայ Հասարակութեան: Այս նոր օրենքը թէեւ յինքեան պարզ է ու լուր սաւոր, եւ պարղած է միանգամայն եկեղեցական դար տակնքաց վրայ եղած ոլորածոյ եւ կնճռեալ խնդիրները, սակայն չի կրնար ըսուիլ՝ թէ մեկնութեան, լուսաւորութեան անկարօտ ըլլայ։ վասն զի օրէնք մը՝ որչափ ալ իմաստնագոյն ըլլայ, երբ գործնականին պի~ տի մերձեցուի՝ բիւր տարակուսանաց եւ վիճաբանութեանց առարկայ կ'ըլլայ, ըստ պէսպիսութեան դիպաց եւ պարագայից: Անոր Համար ալ ՝ ամէն օրէնք իւր մեկ նիչներն ունեցած է միշտ եւ պիտի ունենայ: Թէպէտ եւ Սահմանադրութեանս մեկնիչներն ըստ ինքեան են Բարոյագէտք եւ Իրաւաբանք՝ որ ըստ իմաստուն սկզբանց Բարոյական Աստուածաբանու թեան եւ իրաւագիտութեան ըստ դիպաց դիպաց օրէնքը ձգտեն կամ ամփոփեն, սակայն դիւրաւ կրնայ Հանդիպիլ, որ առանձնականներէ տրուած- մեկնութիւն մը. մերթ արտաքոյ եւ մերթ իսկ ընդդէմ՝ մտաց օրէնսդրին ըլլայ, այնու զի՝ օրէնսդիրն օրենքը յօրինած ատեն չկրնալով իւրաքանչիւր դէպքերն աչաց առջեւ ունենալ, չի կրնար տուած- օրինօքն իւրաքանչիւր դիպաց Համար ալ կանխահոգ զգուշութեամբ դարման տարած- րլլալ: Այս պատճառաւ յաճախ կը Հանդիպի, որ Սահմանադրութիւն մը տրուելէն ետեւ նոր վաւերական (authenticae) մեկնութիւններ՝ այս տարարութիւններ ու վճիռներ կը յաջորդեն, որոնք թէ օրինաց մերձեցուցումը կ'որոշեն, եւ թէ օրէնսդրին միաքը լուսաւորագոյնս կը յայտնեն: Այս վաւերական մեկնութիւններն երկու տեսակ են: 1. Ոմանք պարզ մեկնութիւն են, տուեալ ըստ սովորական սկզբանց մեկնութեան, որոնք չեն տարբեր առանձնական Հեղինակներէ տրուած մեկնութենէն, բայց միայն՝ բարձրագոյն Հեղինակութեանը նկատ մամբ։ Այսպես, Ս. Լիգուորեայ եւ 1. Ժողովյ Ապաշխարութեան տուած մեկնութ իւնը՝ թէպէտ միեւնոյն սկզբանց Համեմատ է, սակայն կը տարբերի հեղինակութեան կողմանէ: Վասն զի առանձնական հեղինակի մը տուած մեկնութիւնն այնչափ կ'արժէ, որչափ կ'ս պացուցանէ. իսկ հեղինակութենէ մը տրուած մեկնութեան պատճառ չի փնտռուիր: - վաւերական` մեկնութիւններէն 2, Ոմանք ալ ոչ այնչափ օրէնքը կը մեկնեն, որչափ օրէնսդրին միտքը կը ծանուցանեն՝ որ օրինաց մէջ այնչափ բացայայտ չէ, եւ ասանք են մեկնութիւնք արտաքոյ օրինաց եւ իբրեւ նոր օրէնք կ'արժեն, եւ անոր Համար ալ ֆրատարակուելէն ետեւ ամէն մեկնութիւններէ բարձրագոյն հեղինակութիւն ունին: 1 8 Ըստ այսմ՝ օրինաց մեկնութիւնը կրնայ ըլլալ: 1. Մեկ -րան վա-երական, սր օրէնքը տուող հեղինակութենէ կը տրուի: 2. Մո-րի-ն ովոջո-ի-ն. այսինքն՝ մթ ին օրէնք մ՚ ինչպես միշտ Հասկըցուած է, այնպէս ալ կը մեկնուի, ըստ իրաւագիտական սկզբան՝ Սարո-թիան սփանչելի մեծ է օրինաց, : 3. Մեկնո-ր րիան աաանական կամ՝ վարդապետական, որ է մթին իրաց մէջ օրէնսդրին կամքը խնամով հետազօտել: Ասիկայ կը տրուի օրենսգէտներէ, եւ ըստ Հեղինակութեան եւ ցուցման օրենսգիտաց կարի կամ նոսա հա-անական կըլլայ: Իսկ եթէ ամէնքը միաբան ուսուցանեն իր մը՝ զոր օրէնսդիրը լռէ, արՀամարհելը յանդգնութիւն կ'ըլլայ: Օրէնք մը մեկնութեան կարօտ է երկու դիպաց մէջ: 1. Երբ օրինաց քավրը դժուարիմաց են, եւ 2. Երբ օրէնոդրին լի- % օրինաց արա անվան նկատմամբ երկբայական է։ 1. Երբ օրինաց *ա-երը դժուարիմաց են , իբրեւ սկզբունքկ'արժէ՝ թէ միշտ դժպչեաց վրայ խնդիր եղած ատեն, որպիսի են դատակնիքներն, օրէնքն ապաշխարողին նպաստաւոր իմաստով պիտի մեկնուի, ուստի պիտի ամփոփուի, ըստ իրաւագիտական սկզբան՝ 1 Consuetudo est optima legis interpres. պապիցս մեղմանայն ըլլալոա է ն»արանը»: 1 “Դժպհին ամփոփելոա է: Իսկ եթէ խնդիրը նպաստաւոր իրի մը վրայ է, պէտք է ընդլայնել՝ ընդարձակագոյն իմաստով մեկնել, ըստ սկզբանս՝ թէ “Նաասերն ընբարյա 24-1-- &2,,: 2. Երբ խնդիրն օրինաց աջաֆոարան վրայ է, պետք է օրէնսդրին՝ օրենքը տուած ատեն ունեցած րիամը, վախճանը փնտռել: Եթէ մթին երկբայ ական կը մնայ, պէտք է հետեւիլ սկզբանս՝ “Ոչինչ պապի: աաանց նաց,: “Երկբայական օրեն+ը * պարաստղեր,, 4 . 4. 3: Սակայն այս ընդՀանուր կանոններն ունին իրենց բացառութիւններն. ինչպէս՝ 1. Երբ իրաւաբանից եւ բարդյագիտաց սովորական եւ ընդհանոար : կարծիքն ու վարդապետութիւնը բառին անձուկ նշանակութենէն տարբեր ըլլայ, այնպէս որ կանոնը ձգտել պահանջէ։ 2. Երբ յայտնի այլանդակութիւն եւ հակասութիւն յառաջ գայ. 3. Երբ մասն ամբողջին մէջ բովանդակեալ ըլլայ՝ Այսպէս ուրեմն, օրէնք մը մեկնելու ժամանակ աչաց առջեւ ունենալու է՝ սովորո-իֆանը, պետք է ը կարծիքները կշռել, դիպուածներն իրա-աֆիական սկզբանց մերձեցընել, եւ յերկբայականս՝ եթէ Օրագոյն հեղինակո-րիան մը կայ, անոր Հետեւիլ: Սակայն ի մասնաւորի Սահմանադրութեանս մեկնութեան գալով՝ Հարկ էնաեւ ինչ ինչ իրաց մտադիր բլլալ, որպէս զի օրինաց մեկնութեան սոյն կանոնները Սահմանադրութեանս նկատմամբ անսխալ գործե ծուին: Սահմանադրութեանս մէջ երեք տեսակ դա տակնիք կայ: 1 In poenis benignior est interpretatio facienda. կան. իրաւ. կ9, առ 6: 2 Odia convenit restringi, et favores ampliari. կան. իրաւ. 14, առ 6: 3 Nulla poena sine lege. Օր. 19, վս ասն պարտաւ . բանից : 1 . Այնպիսի դատակնիքներ, որոնք Հին կանո~ նաց Հետ ըստ ամենայնի միաբան են։ 2. Այնպիսիներ, որոնք նոյն Հետ ըստ մասին միայն կը միաբանին։ Վերջապէս 3. Այնպիսիներ, որոնք ստոյգ չի գիտցուիր թե Հնոյն Հետ ըստ իմիք միաբան են, եթէ ոչ։ 118 Արդ, այն ամէն տեղ, ուր մեր Սահմանադրութեան դատակնիքներն նոյն Հետ ըստ ամենայնի կամ՝ ըստ մասին միաբան են, իրենց Հեղինակութիւնը նաեւ Հին կանոններէն կ'ընդունին, եւ անոր Համար ալ յերկբայականս L իրաւագէտս Հասարակ ընկալեալ մեկնութեան համաձայն պիտի մեկնուին, ըստ սկզբանս՝ «Պé+ չէ փոփոխել ինչ որ շա սոյն նոաթիան նեցած է,,: Իսկ երրորդ դէպքին մէջ, վերոյիշեալ մեկնութեան կանոնաց եւ սկզբանց Համաձայն, եւ Ա- + . Ա--ջ: Սահմանադրութեան մեկնչաց մեկնութեան հետեւելով պիտի մեկնուին. այս մեկնութիւնն ալ այն չափ կ'արժէ, որչափ ապացոյց ունի: Իսկ ուր որ երկ բայական իրի մը նկատմամբ Հռոմէական Ժողովոց որոշումը կայ, բնականապէսնոյնն, իբրեւ բարձրագոյն Հեղինակութիւն, պիտի ըլլայ ամէն երկբայութիւն լուր ծող կանոնն: Այսպիսի պատրաստութեամբ ահաւասիկ Սաֆմանադրութ եանս իւրաքանչիւր դատակնքաց մեկնու թ եան միջամուխ ըլլալ ուզած ժամանակնիս, Սահմա նադրութեանս յառաջաբանը քիչ մ'ատեն ալ զմեզ կը կասեցընէ, եւ կը պահանջէ որ իւր վրայ ալ մտադրութեան Հայեցուած մարձակուի: Բարեյիշատակ Պիսս Թ. Մեծ Քահանայապետն իւր այս Սահմանադրութիւնը կը սկսի յառաջաբանով մը*, որով կը յայտնէ իւր Սահմանադրութեան 1. վա ճանը, եւ 2. Տարածո-թի-նը: 1. վաան Սահմանադրութ եան: Պիոսի Թի Ա← +Էլկա Ա-- Սահմանադրութիւնը դեռ 1 Non sunt mutanda, quae interpretationem semper certam habuerunt. 2 Տես Էջ 3, 5: |