IL

յերեւան չելած, գիտութեանց շրջանին մէջ չկար այն պէս շփոթութեամբ եւ անորոշութեամբ լի մաս մը, ինչպէս ի կանոնական իրաւունս՝ տուեալ վճռոյ դատակնիքներն, որոնք այլեւայլ Քահանայապետներէ Ժողովներէ ի դարս դարս տրուած, եւ այնու՝ անթիւ բազմութ եամբ աճած էին: Ասոնցմէ շատերն, որոնք իւրաքանչիւր ժամանակ առաւել տիրող այս ինչ կամ՝ այն յանցանաց Համար - տրուած էին, ժամանակաց փոփոխութեամբն անօգուտ, կամ՝ գոնէ անգործա դրելի եղած էին. ոմանք արդեն իսկ ջնջուած, կամ՝ գէթ ստոյգ չէր գիտցուել՝ թէ են արդեօք տակաւին ի զօրութեան, եթէ հակառակ սովորութեամբ՝ օրինաց զօրութենէ զրկեալ են: Ասոր բնական Հետեւութիւնն այն եղաւ, որ թէ Հոգ Հոգւոց ունեցող կղերականաց եւ թէ իւրաքանչիւրոց Հոգւոյն մէջ տարա~ կոյսք, անձկութիւնք եւ խայթք խղճի կը յառնէին, որով ամէնքն անորոշութեան ծովու մէջ կը ծփէին։ Այս անորոշութեան եւ տարակուսանաց վախճան տալ ուզեց բարեյիշատակ Պիոս Թ. Ս. Քահանայապետը սոյն այս Սահմանադ-րութեամբս : Իւր Առաքելական իշխանութեան զօրութեամբը կը սահմանէ, որ յումէ եւ պէտ անձէ երբեք տրուած տուեալ վճռոյ ձեւով եւ նովին գործով անկանելի (բանադրանաց, կախակայութեան, արգելմանց) որեւիցէ դատակնիքներէն այսուՀետեւ անոնք միայն ի զօրութեան մնան, զորոնք ինք իւր այս Սահմանադրութեան մէջ կը մուծանէ եւ կը կարգէ. եւ որոնք իրենց օրինաց զօրութիւնն ոչ միայն ի Հեղինակութենէ Հնոց կանոնաց առնուն, Հապա նաեւ իւր այս Սահմանադրութենէն ալ . եւ այն այնպէս, իբրեւ թէ առաջին անգամ՝,, ասկէ տրուած ըլլային: այսինքն, այն դատակնիքներն՝ որ ի Հին կանոնաց նուած եւ Սահմանադրութեանս մէջ դրուած են, ըստ Հին մեկնութեաննոյն դատակնքաց՝ պիտի Հասկըցուին. բայց միայն՝ եթէ այս Սաֆմանադրութեամբս փոփոր խութիւն մը կրած են, այն Հաստատուն մնայ: Եթ է 1 փր. Հայներ, Եղեցական ա {Z++ • Փարպոռն, 1884. 42 24:

L

երբեք Հին կանոնի մ՚ իմաստն այս Սահմանադրութեան իմաստին հետ չմիաբանի, Սահմանադրութ եանս իմաստը նախամեծար պիտի ըլլայ, այնպէս՝ իբրեւ թէ այդ կանոնն ջին անգամ այս Սահմանադրութենէն կը տրուի

Ըստ այսմ` այս Սաֆմանադրութեան վաիճանն է՝ այլեւայլ ժամանակներ տրուած դատակնքաց ի-ըն-զեցընել, զանոնք լո-սա-որել, սահմանա-որել, եւ անոնց բնագիրն այնպիսի կերպարանաց բերել, որ անորոշութեան եւ տարակուսանաց վերջ տրուի։ Ըսինք ի մէջ այլոց՝ սահմանա-որէլ. ասիկայ յընդՀանուրն միայն կար– ժէ, այսինքն՝ նկատմամբ դատակնքաց թուոյն, օրի– նաց զօրութեան եւ տարածութեան: Բայց չի կրնար ըսուիլ՝ թ է այս Սահմանադրութեամբս ամէն մէկ անձինն դատակնքի նկատմամբ ալ սահմանաւորում մեղած ըլլայ: Մանաւանդ թէ ի դէպս ինչ դատակնիքներն, ինչպէս դեռ պիտի տեսնենք, նաեւ տարածութիւն ընդունած են:

2. Fարածութիւն Սահմանադրութեանս : Սաչմանադրութեանս տարածութեան նկատմամբ ըսուելիքներն երկու կէտի կրնանք ամփոփել, այն է՝ Ա. Տեր ղական տարածութիւն, եւ Բ. Պարունակութ եան տարածութիւն:

33

Ա. Տեղական արաո-շան: Թէ մեր այս Ա-ափ . Աջ ՍաՀմանադրութիւնը բովանդակ Եկեղեցւոյ Համար իրաւանց եւ օրինաց զօրութիւն ունի, ինքնին իսկ յայտնի է, եւ ամենեւին Հոգ չէ՝ թէ արդեօք թեմի մը մեջ Հրատարակուած է, եթէ ոչ: Մի անդամ ի Հռոմ բովանդակ Եկեղեցւոյ Համար իբրեւ օրենք հրատարակուած է, եւ այնու իւրաքանչիւր կար թողիկէ քրիստոնէի խիղճը կը պարտաւորէ, եթէ կաւին Եկեղեցւոյ վերաբերիլ կ'ուզէ:

* Պ. Աւանցինի, Մին-ի-ն Ա+• Ա*սական, Հռոմ, 1872, էջ 64:

2

Ս. Ժողովն Քննութեան, 15 Յունիս, 1870: Ն Ս. Ժողովոյն (1 Փետր. 1871) առ Հարցուածս Եպիսկոպոսի մը տուած Հրահանգին մէջ, ի մէջ այլոց զայս ինչ կ'ընթեռնունք նկատմամբ Ա- ԱՌ- ՍաՀմանադրութեան. Այսպիսի նոր օրինաց տգիտութիւն՝ ընդՀանրապէս խօսելով, չի կրնար ընդունուիլ. վասն զի այս ՍաՀմանադրու ութիւնս թէ բովանդակ

Բ. Պասանաոանեան պարաոաթիան : Ասոր նկատ մամբ միտ պէտք է դնել, որ

1. Քահանայապետական տուեալ վճռոյ դա տակնիքներէն միայն անոնք իրաւանց զօրութիւն նին այսուհետեւ, որոնք կը գտնուին. Ա. Ա Սահմանադրութեան մէջ, յորմէ իրենց զօրութիւնը կ'առնուն, եւ այն այնպէս իբրեւ թէ “առաջին անգամ, տրուած ըլլային : Այլամենայն դատակնիքք՝ այսու դա դրած են. նաեւ անոնք՝ որոնք պարզապէս իբրեւ պատիժ կամ` զրկում` տրուած էին: Ապա ուրեմն ՍաՀմանադրութեանս ամէն դատակնիքներն այն տեղերն՝ ուր Հա~ կառակ սովորութեամբ մը բարձուած էին, ասով վերըստին իրաւանց զօրութիւն կը ստանան, երբ նոյներն ամբողջ կամ ըստ մասին այս - ՍաՀմանադրութեանս մէջ կը գտնուին :

2. Եթէ տարակոյս մը ծագի՝ թէ արդեօք այս ինչ դատակնիքն տակաւին իրաւանց զօրութիւն ունի, պէտք է նախ եւ յառաջ յայտնապէս ցուցընել՝ թէ նայնը մեր այս Սահմանադրութեան մէջ բովանդ. կուած է, եթ է ոչ։ Ասկէ կը Հետեւի, որ բաց ի տուեալ վճռոյ դատակնիքներէն ոչ այլ ինչ ի վճռոց հին իրաւանց փոխուած է. եւ նոյն իսկ բարձուած դատակնքաց նկատմամբ ալ՝ Եկեղեցւոյ արգելքը նկատմամբ նոյն յանցանաց, դեռ միշտ ի չաստի կը նայ, եւ իբրեւ այնպիսի ի խղճի կը պարտաւորէ, թէեւ զանցառութիւնն եկեղեցական դատակնիք մը հետը չունենայ : Իսկ ամէն յատկապէս պապի*+, եթէ տուեալ եւ եթէ տալի վճռոյ, որոնք այս Սահմանադրութենէն յառաջ իրաւանց զօրութիւն ունէին, նոյնպէս ամէն օր *--ցո-ն+ եւ թար3անք իրա-անց եւ անապակ»-ի-ն+, տակաւին այնպէս Հաստատ կը մնան, իբրեւ թէ այս Սահմանադրութիւնս երբեք տրուած չըլլար: Բայց ի բաց կ'առնուին նաեւ յայսմ` մասին՝

ա. Ամէն ա-եալ հաց կաակայո-թի-ն+ ես աըր

Եկեղեցւոյ Համար ի Հռոմ Հրատարակուեցաւ, եւ թէ յամենայն մասունս Եկեղեցւոյ արդեամբք տարածուած, եւ արդէն իսկ ընդ բնաւ ծանօթ է,,:

գելման+, որոնք զրկման ձեւով կամ իբրեւ պատիժ տրուած էին:

*. Որովհետեւ իրաւունքը չընդունիր, որ մէկը միեւնոյն յանցանաց Համար միեւնոյն ատեն շատ պատԺական օրինաց տակ իյնայ, պէտք ենք Հաստատել, թ է նաեւ այն յանցանաց նկատմամբ՝ որոնց վրայ այս Սահմանադրութիւնս առաջին անգամ` տուեալ վճռո դատակնիք դրած է, ին պապիր+ ջնջուած են: վեր– ջապէս՝

գ. Առանց երկմտութեան է՝ թէ այս Սահմանադրութիւնս տէրութեանց Հետ դրուած դաշնաթիանը բառնալ չէ ուզած, թէեւ մէկը կարծէ թէ այդ դաշնադրութիւնք - Առաքելական Աթոռոյ կողմանէ արտօնութ իւնք են, կամ՝ երկակողմանի դաշինք ըստ անձուկ նշանակութեան բառին :

Սկսինք Հիմայ Սահմանադրութեանս դատակնքաց շղթայն:

րու

Մե{արան Ա+• Ա*- Սահմանասարեան, Գ. Տպագրութիւն, Հրատարակեալ Հրամանաւ Եպիսկոպոսի փեուճիայի Ռիեդի (Հին՝ Ռադէ) քաղքին, էջ 18, Թ. 22: Ասկէ յառաջ բերուած կտորները՝ վասն Համառօտութեան՝ այսուՀետեւ լոկ Ռերի կ'անուանենք :

Ա. Դ ԱՅՍ

ԱՌԱՆՁԻՆՆ ԿԵՐՊՈՎ ՎԵՐԱՊԱՀԵԱԼ ԲԱՆԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

1

Հռոմայ Քահանայապետին առանձինն կերպով վերապահեալ տեալ ձո) թանադրանաց տակ ինկած են՝

«Այն ամէնքն` որ քրիստոնէական հաւատքը կուրանան եւ ամէն ու իւրաքանչիւր հերետիկոսք, որով անուամբ որ անուանին, եւ որ աղանդէ - որ ըլլան. եւ որոնք որ անոնց կը հաւատան, եւ զանոնք կ՝ ընդունին, կօզնեն, եւ ընդհանրասլէս ամէնքն՝ որ զանոնք կը պաշտպանեն,,:2

Այս առաջին կանոնն որ եկեղեցական դատակնքաց Հնագոյնն 3 է, եւ յաճախ կը Հանդիպի, մանաւանդ մեր ատենները, ինքնին երեք մաս կը բաժնուի, ըստ որում` երեք խումբք յանցաւորաց այս բանադրա

1 Առանձինն կերպով Հռոմայ Քահանայապետին վերապաՀեալ տուեալ վճռոյ դատակնիքները գրեթէ նոյն են Ըթրեաց կոնդակին մէջ բովանդակելոց Հետ : Անոր Համար, Քննութեան Ս. Ժողովոյն (4 Ապր . 1871) տուած վճիռը կը սաՀմանէ, թէ ի ձեւս իշխանութեանց, զոր Ս. Ժ. Տար. Հաւատոյ տալ սովոր է, ուր որ Ըերեաց կոնդակին մէջ վերապահելոց վրայ յիշատակութիւն կըլլայ, փոխանակուին Ա-+• Ա--, Սահմանադրութեան մէջ առանձինն կերպով Հռոմայ Քահանայապետին վերապահեալ դատակնիքներն, ի բաց առեալ զմեղսակիցն ի զազիր մեղս արձակելը, որ չէ թէ առանձինն այլ ամէնառանձինն կերպով վերապահեալ է (Հմ. Առանձինն կեր– պով վերապահելոց . կանոնը): Իսկ եկինն իրավ վերապահեալ բառին նշանակութիւնը, տես յետոյ Առանձինն կերպով վերապահելոց վերջաբանին մեկնութեան մէջ: Տես Էջ 7:

: ի կոնդակէ ըրե Թ. 1:

3

R. Abumy. F. 11: U. Spç. U. 19. 20: S***, . 10, 11 . 3-4. 9, 10: