LIVONIAE HISTORIA IN COMPENDIUM EX ANNALIBUS CONTRACTA A THOMA HORNERO EGRANO. ITEM, DE SACRIFICIIS ET IDOLATRIA VETERUM LIVONUM ET BORUSSORUM LIBELLUS IOHANNIS MENECIL. WITEBERGAE. EX OFFICINA IOHANNIS LUFFT, ANNO 1562. [[la] Reuerendis ac nobilibus uiris Henrico, Rudolpho, Bernhardo, Hermanno, Ingermanno: Nicolao & Arnoldo ab Höuel, Fratribus suis, S. D. Miratur mundus, cur Deus pulcherrimum istum politiarum ordinem, quem non solum ipse singulari modo ad hominis, qui imago est Dei (Gen. 1.), imitationem constituit: sed et leges quibus regendus est, mentibus nostris indidit, tam horribiliter deformari, pollui ac euerti à tyrannis in genere humano grassantibus; Deque gente in gentem imperia iam longo tempore pulchre constituta, tam mirabiliter transferri sinat. [Ila] Quis enim est, qui nesciat, quam miraculose Deus ipse gentem Iudaicam ex Aegypto per mare rubrum, Desertum et lordanem in terram Canaam, Patribus eorum promissam, Mosis et Iosuae ministerio deduxerit, ibique politiam et regnum omnium [II] ornatissimum, ferente ac quasi per manus ex rupe Synai tradente [IIb] leges, cum Politicas, tum Ecclesiasticas ipso filio Dei constituerit? Quam autem horribiliter saepius tyranni non solum extranei, sed et ex ipso Abrahae semine progeniti in eo grassati sint, nemo, credo, qui uel à limine sacra salutarit Biblia, ignorat. Vt nihil nunc de florentissima, atque omnium temporum potentissima Romanorum Monarchia dicam. Quam enim subinde eam seditiosi ciues ac tyranni inuaserint et euertere conati sunt, exemplo sunt Marius, Catilina, Antonius, Caligula, Nero multique alij. Taceo de Assyriorum, Persarum, Graecorum aliorumque Europae regnorum confusionibus, et, quibus omnium sunt referti historiarum libri, tyrannorum grassationibus. Sed has dum uident confusiones homines profani, et recte doctrina Ecclesiae non instituti, opinantur casu homines hoc modo consociatos, neque Deo ordinem politicum curae esse, nec ab eo approbari et conseruari. Itaque alij ui et seditionibus excutere iugum magistratus, ut rustici isti seditiosi ante paucos fecerunt annos, [III] conantur. Alij imperia sibi mere fingunt et requirunt angelica, [III a] in quibus nihil sit uel uitij, uel confusionum, Vt multi fecerunt Haeretici, et mere furiosi Anabaptistae Monasterienses. Alij uero abdunt sese propterea in latebras et solitudines, fugientes hominum conuersationem, tanquam rem impiam, ne istis confusionibus inquinentur: existimantes hominem Christianum, non posse bona in mundo (sic enim loquuntur) conscientia uiuere, uel magistratum gerere. Tales sunt Monachi nostri sanctiores, qui, quorum tamen rarissimus est numerus, non uentris ac ocij causa, coenobia, ficta quadam sanctimonia et mera hypocrisi, ingrediuntur. Sed nos, qui Dei beneficio puram habemus Euangelij doctrinam, probe nouimus, non magis administrationem rerumpublicarum fugiendam, vel obedientiam magistratibus, licet interdum impijs, denegandam, propterea quod multi Reges ac Principes abutuntur imperijs, faciunt iniustas caedes, rapiunt subditorum facultates, sine modo indulgent libidinibus et omnis generis uoluptatibus: quàm legitimum coniugium ideo uitandum [II] est, quod multi sanctissimo uitae genere male [b] utantur. Cum abusus non tollat ipsum rerum, ad quem sunt conditae, usum. Maxime cum scriptura dicat: Obedite Magistratui etiam impio, Si, scilicet, nihil contra Decalogum et naturae legem subditis iniungat: Et S. Paulus (Rom. 13.) expresse iubeat, ut omnis anima Potestatibus subdita sit. Non enim, inquit, Potestas, nisi à Deo etc. Scimus etiam hominem ab initio ad societatem et communionem à Deo conditum, et impossibile esse, sine ciuili hominum cohabitatione, et mutua officiorum communicatione, hominum uitam fortunasque consistere diu posse, Alter enim alterius, necessario indiget opera. Siquidem ut eleganter Stigelius optimus uates cecinit: Vtque alios alij de relligione docerent, Contiguas pietas iussit habere domos. Quod et Cicero naturali ingenij luce uidit, dum inquit (Offic. 1.): Naturam ui rationis hominem homini et ad orationis et ad uitae societatem conciliare, impellereque, ut hominum coetus et celebrari inter se, et sibi obedire uelit. Homines enim hominum, inquit, causa esse generatos, ut ipsi inter se alij alijs prodesse, et communes utilitates [[Va] in me-[IV]dium adferre possint, communicatione officiorum, dando, accipiendo, tum artibus, tum opera, tum facultatibus deuincire hominum inter homines societatem. Quam recte igitur illi faciant, qui, dum fugiunt hominum societatem, reipublicaeque molestias cane peius et angue, ut est in prouerbio, oderunt, nihil in commune conferentes, domi priuatim ociose, instar testudinum, desident, ipsi uiderint. Nec est quod multum imaginemur nobis, omnia debere ita iuste, itaque ordinate fieri, ut nihil nisi absolutum, et ab omni parte perfectum, ab illis qui in officio et administratione sunt, geratur. Talis enim status et perfectio à nullo hominum, in tanta naturae humanae, qualis nunc est, infirmitate expectari potest. Omnes enim sumus homines, hoc est: ita lapsu, corrupti primorum parentum, ut uirtutum non modo perfectio nulla, sed qualiscunque honestarum actionum umbra possit praestari, si non Spiritus sancti gratia illuminati, et ad ueri Dei cognitionem et obedientiae erga Deum primordia, perducti fuerimus. Nihilo[IV b] minus tamen subinde homo etiam renatus, uarijsque ac magnis donis orna-[IV]tus excutit Spiritum sanctum, adque ingenium ex carnis imbecillitate et diaboli astu, imprudens relabitur. Vt uidere est in horribili isto lapsu, tum adulterij, tum homicidij Dauidis regis sanctissimi, de quo aeterna sapientia dixerat (Psal. 18.): Inueni hominem iuxta cor meum: Et Salomonis regis (1. Reg. 18.) alioqui sapientissimi, Idolatria. Quae duo exempla tam insignia, procul dubio toti posteritati grauissimo consilio consolationis loco proposita à Deo sunt. Nos ergo agnoscamus magnum Dei beneficium esse, aliquam à Magistratibus habere protectionem et qualemcunque defensionem. Illi autem si quid minus recte fecerint, officijque fines transgressi fuerint, Deo commendemus: poenas enim suas non effugient, Sicut dictum est (Esaiae 3.): Deus in iudicium ueniet cum Principibus etc. [Va] Haec cum ita sint, mirari desinant isti, quamobrem imperia bene constituta ac pulchre ordinata, à Tyrannis horribiliter deuastentur, deque gente una præter omnem expectationem in gentem aliam transferantur. Plane cum et quotiens Deus multiplici hominum malitia commotus, cogitur iuxta immutabilem suam iustitiam [Va] terris poenam immittere, excitat huiusmodi monstra et beluas, per quas tanquam organa ministrantia suae immotae iustitiae, poenas promeritas infert. Sicut ille palàm tyrannus Attila Hunnorum rex quaerentibus quis esset respondit: Esse se flagellum Dei. Suntque hac de re passim querelae sacrae scripturae obuiam, 375 Turk with high puss praecipue in Propheta Dei Baruch dum inquit (Baruch 4. &6.): Propter quod Israel in ira Dei ad iracundiam prouocastis Dominum, traditi estis aduersarijs. Et hoc est quoad ait Salomon (Prouerb. 28.): Propter peccata populi multi sunt Principes: id est, crebrae fiunt imperiorum mutationes, idque non sine magnis tum publicis, tum priuatis cladibus, ut quotidiana et domestica, proh dolor, ostendunt exempla, Vt grauiter à Xenophonte dictum est: Omnes mutationes adferunt caedes. Et ipse pronunciat Syracides, inquiens (Eccles. 10.): Regnum à gente in gentem transfertur propter iniustitias, et iniurias, et contumelias, et diuersos dolos. Hae enim tres potissimum: idolatria, uidelicet, libido et tyrannis, omnium mutationum causae, ut totius mundi ostendunt historiae, fuerunt. Puniuit namque Cyrus Astiagen, qui filium ue-[V]scendum [Vb] Harpago praebuerat. Persarum puniuit saeuitiam Alexander. Petulantiam deinde Graecorum Romani punierunt. Scelera Romanae nobilitatis Iulius Cæsar puniuit. Imperatorum orientalium luxum, libidines et tyrannides punierunt Sarraceni et Turcæ. Punit et hodie Deus imperium Occidentale ob spurcitiem, idolomaniam et immanem sæuitiam in effundendo innumerabilium Christianorum sanguine innoxio, per duas potentissimas Scythicas gentes, Turcicam, nimirum, et Moscouiticam. Ista enim à meridie, haec ab Aquilone non solum imperium (si quod adhuc est in Germania) sed et Ecclesiam, uastatis longe lateque Germaniæ finibus, et abductis in miseram ac perpetuam seruitutem sine discrimine hominibus territat, atque supra omnem modum præmit. Quæ namque potest esse maior tum sæuitia, tum tyrannis, ista, qua hisce proximis annis barbarus ille, et non minus ipso Turca omnibus Christianis metuendus hostis Moscouita (Qui licet agnoscat Christum, utaturque scriptura Prophetica et Apostolica: ita tamen eam hominum traditionibus et idolatrijs conspurcatam [VI] profitetur, ut uix umbra, sicut [Vla] et in Papatu, uerae religionis Apostolicæ appareat) miseram Liuoniam, multo olim Germano sanguine partam, et nunc annis plus minus quadringentis fortiter defensam, afflixit? Voluerunt eam maiores nostri esse, subactis, et, opera cuiusdam Meinradi uiri sancti, ad fidem Christianam tandem conuersis idolatris ac feris incolis, propugnaculum et quasi Marchiam septentrionalem (sicut olim Rhodus et adhuc aliqua ex parte est Melite, mediterranei maris Insula Meridionalis) totius Christiani orbis aduersus Scyticae gentis eruptiones et legitimorum imperiorum perturbationes. Propterea et perpetua ibi quasi castra, missis eo quotannis et in locum ueteranorum suffectis tyronibus, ex optimo, nobilium nimirum Germanorum sanguine selectis, esse uoluerunt. Hinc adeo originem trahit pulcherrimus ille, et in tota æternitate laudandus ordo militum Teutonicorum, ut uo cant, in Liuonia. Hinc est quod conditis passim munitionibus per totum disposuerunt agrum præsidia, additis Præfectis et Centurionibus. Hinc quoque est, quod eosdem in coelibatu uiuere uoluerunt, Non [VI] quasi impurum ac militi, id [VI] est, homini Christiano ad perfectionem impediens matrimonium, sicut blasphemi fingunt Pontificij, esset: Sed potius ideo, ne re uxoria, curisque domesticis et liberorum distenti, minus essent idonei ad munera militaria obeunda, stationemque suam fortiter defendendam: Sed ut perpetuo in armis, et ense (unde, ut uerisimile est Ensiferos dictos) accincti, ad barbarorum irruptiones reprimendas, paratiores essent. Hanc autem laudabilem, et omnibus Europae rebuspublicis utilissimam militiam, cum destructor ille omnis boni, et euersor bene constitutarum Politiarum Cacodæmon bellis ciuilibus sæpe, sæpe etiam excitatis maximarum copiarum barbaris, ui, manuque euertere frustra tentasset: Alia sibi eundum uia uidens, arte |