Sayfadaki görseller
PDF
ePub

kung beim ersten Abendmahle gehabt haben und noch stets haben 202), (freilich eben nur bei der wahren Abendmahlsfeier 203)), wo nur mit ihrem segnend gesprochenen Inhalte die ganze Handlung über-' einstimmt 2°*). Die subjective heilsame Wirkung des Abendmahls

202) Sol. decl. p. 747: Verissima enim illa et omnipotentia verba I. Chr., quae in prima institutione pronunciavit, non modo in prima illa coena efficacia fuere; sed eorum vis, virtus et effica cia adhuc hodie durant et valent; ita quidem certe, ut eorum virtute in omnibus locis, ubi coena Dom. iuxta Chr. institutionem celebratur, et verba ipsius usurpantur, virtute et potentia eorum verborum, quae Chr. in prima coena locutus est, corpus et sang. Chr. vere praesentia distribuantur et sumantur. Chr. ipse enim, ubi ipsius institutio observatur et verba eius super pane et vino recitantur, et benedictus panis et vinum benedict. distribuuntur, per verba illa recitata, virtute primae institutionis, hodie etiam verbo suo, quod repeti vult, efficax est." (Vergl. p. 751: „Atqui fides nostra sacramentum non efficit; sed tantum omnipotentis Dei atque Salvatoris nostri I. Chr. certissimum verbum et institutio hoc praestant. Verbum enim Domini in ecclesia efficax est manetque, neque vel dignitate, vel indignitate ministri, neque sumentis incredulitate quicquam ei derogatur, aut virtus eius enervatur").

[ocr errors]

203) Etiamsi de omnibus panibus haec verba pronunciarem: Hoc est corpus Christi, nihil tamen ea re efficeretur. At quando ad ipsius mandatum et institutionem in administratione Coenae Dom. dicimus: Hoc est corp. meum, tum revera est ipsius corpus. Non propter nostram pronunciationem, aut quod haec verba pronunciata hanc habeant efficaciam; sed quia Chr. nobis praecipit, ut haec verba pronunciemus et hoc agamus, quod ipse in prima coena fecit, et hoc modo suum mandatum et factum cum recitatione nostra coniunxit" Sol. decl. p. 748 (aus Luther).

[ocr errors]

204) Denn allerdings ein segnendes feierliches Wiederholen der Einsegungsworte (Consecration im luth. Sinne; s. ob. §. 54. Anm. 32, u. §. 59. S. 426 u. 431) und Einklang der ganzen Handlung damit fordert die Concordienformel unzweideutig. S. Epit. p. 599:,, Interim tamen unanimi consensu credimus, doc. et conf., in usu Coenae Dom. verba institutionis Chr. hequaquam omittenda, sed publice recitanda esse, sicut scriptum, est: Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Chr. est? (1 Cor. 10, 16.). Illa autem benedictio fit per recitationem verborum Chr." Vergl. Sol. Decl. p. 749 sq.:,,Et quidem verba institutionis Chr. in administratione Coenae Dom. palam coram ecclesia diserte recitentur aut decantentur, neque ulla ratione intermittantur; idque plurimis et graviss, de causis. Primum qui

ist Vergebung der Sünde, Stärkung im Glauben und Förderung in der Heiligung durch die wahrhaftigste lebendigste Gemeinschaft mit Chrifto 205); die Theilnahme an diesem subjectiven Segen des Sacraments ist natürlich bedingt durch den Glauben des Empfängers 20*); keinesweges aber kann von dieser subjectiven Bedingung

dem, ut satisfiat et pareatur Chr. mandato, qui inquit: Hoc facite; 'non igitur omittendum est, quod Chr. ipse in s. Coena fecit. Deinde, ut auditorum fides de substantia et fructu huius sacr. (de praesentia corporis et sang. Chr. et de remiss. peccatorum omnibusque beneficiis, quae nobis Chr. morte et sanguinis profusione parta sunt, et nobis in Test. Chr. donantur) per verba testamenti excitetur, confirmetur et quam certissima reddatur. Praeterea ut elementa panis et vini ad hunc sacrum usum, quo videlicet nobis una cum illis Chr. corpus manducandum et sang. eius bibendus exhibeatur, sanctificentur seu benedicantur, ut D. Paulus inquit: Calix benedictionis, cui benedicimus cet. Haec autem benedictio non alia ratione fit, quam verborum institutionis repetitione et recitatione. “ (Da= bei gebraucht dann nur als Zeichen des Segnens der irdischen Elemente beim Abendm. die luth. Kirche, uralter heiliger Sitte gemäß, das Kreuzeszeichen.),, Haec tamen benedictio fährt sodann die Sol. decl. fort seu recitatio verborum inst. Chr. sola non efficit sacramentum, si non tota actio Coenae, quemadmodum ea a Chr. ordinata est, observetur.. Mandatum enim Chr., hoc facite, quod totam actionem complectitur, totum et inviolatum observandum est," welchemzufolge dann, wie es im Folgenden dargelegt wird, zum wenigsten die drei wesentlich nothwendigen Stücke,, Consecratio, distributio et sumtio" (,,in conventu aliquo piorum hominum“) zu beobachten sind.

205) Vergl. Anm. 208. und oben Anm. 192.

[ocr errors]

206) Epit. p. 601: Credimus, doc. et conf., unum tantum genus esse indignorum convivarum; ii sunt soli illi, qui non credunt (Ioh. 3, 18 coll. 1 Cor. 11, 29).“ Doch solle hiedurch,, nullus vere credentium, quamdiu vivam fidem retinet," geschreckt werden, ,, quantacunque fidei imbecillitate laboret. Coena enim Dom, imprimis propter infirmos in fide, poenitentes tamen, instituta est, ut ex ea veram consolationem et imbecillis fidei suae confirmationem percipiant." ,, Digni sagt daher die Sol. decl. p. 746 convivae in coena Domini sunt infirmi in fide, pusillanimes, perturbati Christiani, qui dum magnitudinem et multitudinem peccatorum suorum secum reputant, cohorrescunt; qui magnam suam immunditiem considerantes hoc pretiosissimo thesauro et beneficiis Christi indignos sese iudicant; qui fidei suae infirmitatem sentiunt atque deplorant, et nihil magis in votis habent, quam ut Domino Deo firmiore et ala

[ocr errors]

-

das auf dem festen untrüglichen Worte des HErrn 2**) beruhende objective Vorhandenseyn und der objective Empfang des wahren Leibes Christi abhängen, sondern dies findet statt hier zum Gericht

nur dann

auch selbst bei den Ungläubigen“ 208).

Anmerkung. Obgleich nach dem Obigen der Leib Jesu Christi im Abendmahle völlig objectiv und real gegenwärtig ist (alle Nuancen der reformirten Gegenlehre werden aufs entschiedenste ausdrücklich vers

[ocr errors]

criore fide et puriore obedientia servire possint. . Dignitas igitur neque in magna, neque in exigua infirmitate aut firmitate fidei, sed in merito Christi consistit." Vergl. Epit. p. 601: Credimus, doc. et conf., totam dignitatem convivarum coelestis huius Coenae in sola sacratissima obedientia et absolutissimo Chr. merito consistere. Illud autem nobis vera fide applicamus, et de applicatione huius meriti per sacr. certi reddimur, atque in animis nostris confirmamur. Nequaquam autem dignitas illa ex virtutibus nostris aut ex internis vel externis nostris praeparationibus pendet." Vergl. auch oben Anm. 192. die Stelle aus dem Kl. Katech.

J

207) Es ist ja auch selbst schon ursprünglich gesprochen worden in Judas Ischarioth's Gegenwart (Luc. 22, 20. 21).

208) Epit. p. 600 sq.:,, Credimus, doc. et conf., quod non tantum vere in Chr. credentes et qui digne ad coenam Dom. accedunt, verum`etiam indigni et infideles verum corp. et sang. Chr. sumant, ita tamen ut nec consolationem, nec vitam inde percipiant, sed potius ut illis sumtio ea ad iudicium et damnationem cedat, si non convertantur et poenitentiam agant. Etsi enim Chr. ut Salvatorem a se repellunt, tamen eundem licet maxime inviti ut severum iudicem admittere coguntur. Is vero non minus praesens iudicium suum in convivis illis impoenitentibus exercet, quam praesens consolationem et vitam in cordibus vere credentium et dignorum convivarum operatur." Vergl. Sol. decl. p. 744:,, In S. Coena verum et substantiale corpus et sang. Chr. ore accipiuntur atque participantur ab omnibus, qui panem illum benedictum et vivum in coena Dom. edunt et bibunt. Ac pii quidem corpus et sang. Chr. in certum pignus et confirmationem accipiunt, quod peccata ipsis certo sint remissa, et quod Chr. in ipsis habitet atque efficax esse velit. Impii vero idem corpus et eundem sang. Chr. etiam ore suo, sed ad iudicium et damnationem sumunt. Hoc Chr. verba,, quibus coenam instituit, expresse docent;" und p. 755 (als die kürzeste Bezeichnung des subjectiven Segens und Unsegens der objectiven Gegenwart): Christus in s. Coena praesens est, et non tantum in credentibus consolationem et vitam, verum etiam in infidelibus iudicium efficit."

[ocr errors]

worfen 20")): so wird damit von der Concordienformel doch nicht Einer der römisch-katholischen Irrthümer noch fest gehalten. Bestimmt und ausdrücklich darin verworfen vielmehr wird (außer der Communio sub una, f. §. 59. Anf.) wie die Transsubstantiation 21°), so auch eben deswegen oder doch im Zusammenhange damit die Annahme eines auch außersacramentlichen Bleibens des Leibes Christi 211), die Adoration der Elemente 212),

[ocr errors]

209) Sol. Decl. p. 757: ,Cum in hoc scripto praecipue confessionem et declarationem nostram de vera praesentia corporis et sang. Chr. contra Sacramentarios, quorum aliqui sub Aug. Conf. titulo in ecclesias nostras sine fronte sese ingerunt, proponere voluerimus: eam ob causam Sacramentariorum errores praecipue h. 1. recitare et commemorare visum est, eo fine ut auditores nostri eos agnoscere et cavere possint. Reiicimus igitur atque damnamus corde et ore, ut falsas et imposturae plenas, omnes Sacramentariorum opiniones et dogmata, quae supra commemoratae et in verbo Dei fundatae doctrinae non consentiunt, sed adversantur et repugnant." Hierauf werden dann in der Sol. Decl. ausführlicher, in der Epit. p. 602 sqq. fummarisch alle einzelnen eigenthümlichen Zwinglischen oder Calvinischen Lehrsäge über das Abendmahl und die damit zusammenhängenden aufs bestimmteste verworfen; in der Epit. zuerst der:,, Corpus Chr. in s. Coena non ore una cum pane sumi, sed tantum panem et vinum ore accipi, corpus vero Chr. spiritualiter duntaxat, fide nimirum, sumi," und demnächst noch 11 andere.

210) S. darüber außer der oben S. 440 Anm. 197. angeführten Stelle Sol. Decl. p. 735, die Verwerfungsthesis gegen Ende der Epit., wie der Sol. Decl. Legtere erklärt p. 756:,,Reiicimus et damnamus corde et ore, utpote fallaces et fraude plenos, omnes errores, qui recitatae iam sanae doctr. et in s. literis fundatae adversantur et repugnant: Pontificiam Transsubstantiationem, cum docetur, quod panis et vi num, si consecrata seu benedicta fuerint, in sacrosancta Coena substantiam et essentiam suam penitus amittant, et in substantiam corporis et sang. Chr. convertantur: ita quidem, ut sola externa species panis et vini, sive accidentia sine subiecto, reliqua maneant." 211) Et quod fingunt fährt unmittelbar nach den Anm. 210. angef. Worten die Sol. Decl. p. 756 fort, corpus Chr. sub specie panis revera praesens esse etiam extra actionem Coenae Dom., cum videlicet panis in sacrario inclusus adservatur aut in solenni theatrica pompa adorandus ostentatur et circumgestatur. Nihil enim rationem sacramenti habere potest extra mandatum Dei et usum a Chr. institutum, ut supra monuimus." S. oben Anm. 198.

[ocr errors]
[ocr errors]

212) Sol. decl. p. 760: ,,(Reiicimus etiam hunc errorem cum docetur,) Elementa illa seu visibiles species benedicti panis et vini

[ocr errors]

Meßopfer 211), und all dergleichen; wogegen jedoch allerdings die Nothwendigkeit einer Beichte vor dem (f. §. 59. Ende) hochverantwort= lichen Genusse des Leibes Christi 214) auch lutherischer-, wie katholischers seits, wenn gleich auf verschiedene Weise (s. §. 65.), behauptet wird.

Ueber einige einzelne Punkte der luth. Abendmahlspraris s. noch Man= ches bei §. 61., 63. u. 64. (bei der reform., kath. u. griech. K.).

S. 61.

Reformirte Lehre vom Abendmahle 215).

Auch die reformirte Kirche (vergl. §. 59. 60.) behauptet in gewissem Sinne eine Gegenwart Christi im Abendmahle, nicht aber, wie die lutherische Kirche, eine reelle oder substantiell leibliche, die freilich allein als eine wahrhaftige Gegenwart betrachtet werden kann, sondern entweder mit Zwingli eine logisch moralische, oder mit Calvin eine mystisch operative, welche beide

autem

[ocr errors]

adorari oportere" (oportere; eigentlich verpönt wird nehmlich nur die Adoration außer der sacramentlichen Handlung; s. Anm. 211.).,,Quod wird treffend sogleich im Gegensaß gegen die reformirte Geistesrichtung hinzugefügt Christus ipse, verus Deus et homo, qui in Coena sua, in legitimo nimirum eius usu, vere et substantialiter praesens est, in spiritu et veritate adorari debeat, id nemo, nisi Arianus haereticus, negaverit."

..

213) Sol. decl. p. 756 sq.:,, Repudiamus et damnamus etiam omnes alios pontificios abusus huius sacramenti: imprimis vero abominationem sacrificii missae pro vivis et defunctis." Ausführlicher, zum Theil sehr ausführlich s. die antithetische lutherische Ansicht vom Meßopfer Conf. Aug. art. 24. (de missa) p. 23 sqq., Apol. art. 12. (de missa) p. 250 sqq. ( besonders p. 256 der Gegensaß der Schriftforderungen gegen alles Opus operatum), und Artt. Smalcald. P. II. art. 2. (de missa) p. 305 sqq. (Vergl. auch Luthers kräftige kurze Aeußerungen in s. Glaubensbek.; s. unt. den Anhang). Vergl. übrigens unten §. 63. 214) S. nur Augsb. Conf. Art. 25. (von der Beichte):,, Die Beichte ist durch die Prediger dieses Theils nicht abgethan. Denn diese Gewohnheit wird bei uns gehalten, das Sacrament nicht zu reichen denen, so nicht zuvor verhöret und absolviret sind" (,, Confessio in ecclesiis apud nos non est abolita. Non enim solet porrigi corpus Domini, nisi antea exploratis et absolutis“).

215) Ueber einzelne, besonders gegen die katholische Lehre antithetische Punkte derselben s. schon oben §. 59. Genaueres,

« ÖncekiDevam »