I AFDEELING.

Politieke toestand vóór de Fransche overheersching van 1785-1794.

Toen de Fransche Republikeinen in 1794 in de Zuidelijke Nederlanden vielen en zich daarvan, evenals van eenige aangrenzende gewesten, meester maakten, werd het grondgebied dat thans de provincie Limburg vormt sinds de laatste verandering daarin gebracht door het tractaat van Fontainebleau van 8 November 1785 gesloten, tusschen den Keizer van Duitschland Joseph II, als heer der Zuidelijke Nederlanden, ter eenre en de Staten Generaal ter andere zijde —, bestuurd door de navolgende Heeren:

I. De Keizer van Duitschland, als Heer der Oostenrijksche Nederlanden, onder verschillende titels, bijv. Hertog van Gelder Graaf van Valkenberg, Heer van Dalhem en s'Hertogenrade;

II. De Koning van Pruissen, mede als Hertog van Gelder en Hertog van Cleve;

III. De Keurvorst van den Paltz, uit het Huis van Beijeren, als Hertog van Gulick;

IV. De Prins-Bisschop van Luik, in deze laatste hoedanigheid en als Graaf van Loon en Horne en als Heer van Maastricht ab indiviso;

V. De Staten-Generaal, als houdende de rechten van Hertog van Brabant voor het tweeheerig Maastricht ab indiviso als Hertog van Gelder, als Graaf van Valkenberg en Heer van Dalhem en s'Hertogenrade en van den Vroenhof;

VI. Verschillende Rijksvrijheeren van kleinere staten.

De landen die door deze verschillende vorsten geregeerd werden voor zoover betreft ons gewest

waren:

1. Een deel van het Oostenrijksch overkwartier van Gelderland (1)

namelijk:

Roermond, als hoofdstad.

Weert.

Nederweert.

Swalmen met Asselt.

Maasniel.

Herten-Merum en Ohl.

Wessem, zonder Poll (2).

Hunsel, zonder Elle (3).
Meijel.

2. Geheel Oostenrijksch Valkenberg bestaande uit:

Oirsbeek met Doenrade.

Amstenrade.

Merkelbeek.

Bingelrade.

Geleen.

Spaubeek (4).

Brunssum.

Schinveld.

Jabeek.

Schinnen.

Nuth.

Hoensbroek.

Vaesrade (thans gevoegd bij Nuth).

3. Een gedeelte van Oostenrijksch s'Hertogenrade (5) namelijk : Kerkrade zonder Bleijerheide (6).

Bocholtz.

(1) In Pruissen liggen thans de overige dorpen Over- en Nedercruchten, Wegberg, Elmpt.

(2) Poll zie onder no 22.

(3) Elle zie onder no 21.

(4) Zonder het gehucht „,de Biest" dat door het tractaat van Fontainebleau bij Schimmert (Staatsch Valkenberg) gevoegd was.

(5) De Hoofdstad s'Hertogenrade en eenige Dorpjes liggen in Pruissen. (6) Bleijerheide zie onder no 7.

Simpelveld.

Ubach-over-Worms zonder Rimburg (1).

4. Een gedeelte van Oostenrijksch Daelhem (2) namelijk:

Mheer.

Noorbeek.

5. Een groot gedeelte van het Pruissisch Overkwartier van Gelderland (3).

Horst hoofdplaats van het ambt Kessel.

Venray.

Oostrum (thans bij de gemeente Venray).

Oirlo (thans bij de gemeente Venray).
Sevenum.

Kessel.

Helden.

Maasbree.

Baarlo (thans bij de gemeente Maasbree).
Blerick (thans bij de gemeente Maasbree).
Meerlo.

Swolgen (thans bij de gemeente Meerlo).
Tienray (thans bij de gemeente Meerlo).
Blitterswijck (thans bij de gemeente Meerlo).
Wanssum

Geysteren (thans bij de gemeente Wanssum).
Grubbenvorst.

Lottum (thans bij de gemeente Grubbenvorst).
Broeckhuysen.

Broeckhuysenvorst (thans bij de gemeente Broeckhuysen).
Ooijen (thans bij de gemeente Broeckhuysen).

Middelaar (thans bij de gemeente Mook-Middelaar) (4).
Bergen.

Well (thans bij de gemeente Bergen).

Ayen (thans bij de gemeente Bergen).

(1) Rimburg zie onder no 34.

Ambt Kessel.

(2) De hoofdstad Daelhem ligt in België met eenige andere Waalsche dorpen. (3) In Pruissen lag de hoofdstad Gelder, het ambt van dien naam en het ambt Krieckenbeek, met verschillende stadjes en dorpen.

(*) Zie onder no 6.

Afferden (thans bij de gemeente Bergen) (1).

Arcen

Velden

thans de gemeente Arcen en Velden.

Lom

6 Een klein gedeelte van het Hertogdom Cleve, namelijk:

Gennep.
Ottersum.

Heijen (thans bij de gemeente Bergen) (2).

Siebengewald (thans bij de gemeente Bergen) (3).
Mook (thans bij de gemeente Mook-Middelaar) (4).

7. Een gedeelte van het Hertogdom Gulick.

Sittard, hoofdplaats van het ambt Sittard en Born.
Broeksittard.

Susteren.

Dieteren (5).

Born-Holtum-Buchten.

Urmond.

Berg (6).

Munstergeleen.

Guttikhoven (thans bij de gemeente Limbricht) (7).

Eygelshoven.

Bleyerheide (thans bij de gemeente Kerkrade) (8).
Melick-Herkenbosch (ambt Wassenberg).

Tegelen (ambt Brüggen).

Ambt

Sittard

en

Born.

8. Een gedeelte van het Prinsbisdom Luik, namelijk alleen St. Pieter.

(') Bij Bergen, Well, Ayen en Afferden en het Cleefsche dorp Heyen is in 1817 gevoegd Siebengewald (dat bij de Cleefsche gemeente Weeze behoorde) tot vorming van de tegenwoordige gemeente Bergen.

(2) Zie onder no 5.

(3) Zie onder no 5.

(4) Zie onder no 5.

(5) Dieteren was een afzonderlijk kerkdorp en vormde het ressort van een laatbank; administratief en rechterlijk behoorde het overigens onder de schepenbank van

Susteren

(6) l'erg was een afzonderlijk kerkdorp doch behoorde administratief en rechterlijk onder Urmond.

(7) Zie onder no 35.

(8) Zie onder no 3.

Bleijerheide en Eijgelshoven hoorden bij de heerlijkheid Terheiden.

9. Een gedeelte van het Graafschap Loon, namelijk:
Visschersweert (thans bij de gemeente Roosteren (1).
Het geheele graafschap Horn (2) met zijne dorpen.
Horne, hoofdplaats.

Beegden.

Buggenum.

Haelen.

Nunhem.

Heythuysen.

Roggel.
Neer.

10. Het tweeheerig Maastricht (3) behoorende ab indiviso aan den Prins-Bisschop van de Staten-Generaal als houdende de rechten van den Hertog van Brabant (4).

Het tweeheerig Maastricht met de overige landen sub nummers 11 tot 15 genoemd bestuurd door de Staten-Generaal werden Generaliteitslanden genoemd. Zij hadden geen afgevaardigden in de Staten-Generaal en werden als wingewest bestuurd, met eenige uitzonderingen voor het Staatsch overkwartier van Gelderland, dat in het land zelf een afzonderlijk hoofdbestuur had.

11. Een gedeelte van het Graafschap de Vroenhof, namelijk: Wilré of Wolder (5).

Een gedeelte van Maastricht (zie noot 3). 12. Geheel Staatsch Valkenberg, bestaande uit: Valkenberg, hoofdstad.

Meerssen, met Limmel.

Amby.

(1) Zie onder no 15.

(*) Horne was een Loonsch leen, dat na den dood van Philips de Montmorency, graaf van Horne, in 1568 door zijn leenheer den Prins-Bisschop van Luik aan zich was getrokken. In België liggen nog Ophoven en Geystingen, die voorheen ook deel uitmaakten van dit graafschap.

(5) Zonder Tweebergen, dat aan den Proost van St. Servaas behoorde en het gedeelte van den Vroenhof, dat in vesting Maastricht geënclaveerd was.

(*) Beider rechten waren afhankelijk van de moederlijke nativiteit, d. w. z. de kinderen van een Luiksche moeder waren Luiksche en die van een Brabantsche moeder, Brabantsche onderdanen, volgens den regel,,partus sequitur ventrem". (*) Montenaken en Heukelom vroeger behoorende bij Wilré liggen in België.