len U E. Mo. vernomen hebben. 'T selvige heeft ten aensien vande apparente ondienstige operatie een alarm alhier gemaeckt, ende sal daerop nader schryvens volgen. Middeler tyt dient 't vorige schryvens gemenageert ende in geenre hande manieren ruchtbaer gemaeckt. Den Domheer Renesse hadde versocht sauvegarde ten platten lande. Haere Ho. Mó. en maecken geen difficulteyt daerinne, dan syn gewoon daerop alvorens te verstaen, of de Staten vande provincie, waerinne de persone dusdanige versoecken doende, woonachtich syn, daer iets tegens hebben, opdat d'selve provincien, vermits het vertreck van geheele familien, vande contributien niet en souden worden vermindert, welcke consideratie in desen cesseert. Hierop sullen wy U E. Mo. intentie verwachten. Hyer mede, bidden wy den Almogenden God, U E. Mo. etc.

In 's G. Hage, den 10. Apr. 1623.

U E. Mog. dienstwillichste ende getrouste dienaers,

A. PLOOS, G. v. HERTEVELT, A. van Zuɣllen van Nyevelt, ANTHONIS DE RODE.

XII.

Edele Mogende Heeren.

By onse voorgaende brieven hebben wy U E. Mo. geadverteert, dat mits de verzamelinge vanden vyant goetgevonden was, de scheepsbrugge naer boven te laeten gaen. Zedert heeft zyne F. D. noch dienstich geacht derwaerts mede te doen voeren het geschuth ende munitie van oorloge, soo haest de nieuwe levées twee hondert man ende daer omtrent sterck zullen wezen, ofte dat zy sullen syn gewapent ende dienst doen, van dien tyt af sullen haere logisgelden innegaen. Den vyant is den 1, Marty omtrent Berck den Rhyn gepasseert, sterck 35 vanen peerden, ende vier duyzent te voet, gecommandeert volck, by haer hebbende twee halve cortouwen, vier veltstucxkens ende 400 wagens, geladen met vivres ende ammunitie van oorloge. Twee en twyntich compagnien te peerde, ende drie regimenten te voet van 's Keyzers volck, houden haer in't landt van Gulich, verwachten noch eenige meerdere troupen, hebben last hun op de frontieren van deselvige landen te houden. Den heere Stakenbroeck is met eenige troupen wtgeweest, heeft op de nieuwe Vaert eenige schanskens geraseert, eenich volck dootgeslagen, eenige gevangen genomen, ende eenige karren cordewagens ende andere instrumenten genomen.

Het wtlopen vande 7 Duynkerckers, in onsen laetsten geroert, gaet seker, ende dat dselve onder de Hoeckers ende Cabelliauvangers haer begeven ende geattaqueert hebben de twee convoyers, waer van den eenen genaempt Capt. Pieter Cornelisz. nae eenich gevecht in de gront geschoten ende mit matroos, geschuth ende alles gesoncken is, den anderen genaempt capt. Buckin, heeft met hunluyden slaechs geweest van smorgens ten negen ueren tot der sonnen onderganck toe, met weynich apparentie van te connen ontcomen, sonder dat men noch seeckerlyck weet, hoe het afgelopen is. De visschers hebben haer nae't landt begeven, ende zyn in groten getale innegecomen. Die van Maeslandtsluis voor ende de Gecommitteerden vanden Briel naer, hebben audientie gehadt, de sobere ende lamentabile gelegentheyt vande visscherye voorgedragen ende versocht, dat die met behoirlycke convoy mochte werden versien, met verclaringe, dat vele vande visschers laten verluiden ende apparent is te sullen geschieden, soo sy naer behooren nyet en worden geprotegeert, haer te willen begeven aen 's vyandts syde, omme onder de defensie vande Duynckerckers haere neeringe in seurte te doen. De aenwesende Gecommitteerden ter admiraliteyt hyer op gehoort, hebben voor advys verclaert de voorsz. vischerye met geen drie schepen te connen assisteeren. Haer Ho. Mo. hebben by advis van zyne Princel. Excell. geresolveert, dat vande XXXV schepen, gedestineert totte be

waringe vande zee, negenthien sullen gaen naer de custe van Vlaenderen, met drie jachten ende vyff fregatten, omme aldaer onder de vlagge te zyn vanden Lieut. Admirael Dorp, ten langsten tegens den x. des toecomende maents Mey, sonder van daer te gaen anders als mit deszelfs acte ende ordre, ten waere haer Ho. Mo. ofte zyne Excell., eenige andere ordre mochten geven, sullende syl. absolutelyck staen onder desselfs Lieut. Admiraels commandement, ende heeft zyne hoochf. Excell. aengenomen de musquettiers daer op te senden, soo haest de schepen daer sullen syn. Ende aengaende de resteerende XVI schepen ende daer toe behorende jachten, is verstaen, dat d'selve recht toe recht aen gesonden sullen werden, op haere gedestineerde plaetsen, om by esquadres te eruissen, blyvende nochtans mede onder het gesach vanden Lieut. Admirael, soo ende sulcx het by ordre op't cruissen gestelt, goetgevonden ende gearresteert is.

Aen de respective cameren vande Westindische Compagnie wert geschreven, dewyle de Duynkerckers tegens het recht van voetspoelinghe, by retorsie gaen over de arme visschers ende coopvaerders, ende deselve over boord werpen, dat zy de Spaegnaerts oft andere dezer landen vyanden, die zy zullen mogen becomen, willen herwaerts senden, om tegens dezer landen visschers ofte andere mede over boort geworpen of geransonneert te worden. De heeren Raden van State hebben ter vergaderinge van haere Ho. Mo. overgelevert gehadt secker concept van missive, die haere EE, van meeninge waeren tot eludicatie van haer voorgaende vanden 18. Marty lestleden, aen de provincien te zenden, ende naer genomene rype deliberatie is wel goetgevonden, dat die by haere EE. ande provincien mochte gesonden werden, doch een paerlick verstaen, dat daermede de lesie ende offensie door de voorgaende gegeven, niet gerepareert off den ondienst van't landt nyet ewech genomen is, ende dat daeromme opte saecke noch naerder sal worden gedelibereert.

Saterdach verleden nam den heere Baron Carleton (van zynen Coninck gerappelleert wesende) afgescheydt, met meninge, omme van deze weke te vertrecken, ende is in zyne plaetse, omme alhier in qualité van Agent te resideeren, by zyne Mat. gecommitteert hr. Dudley Carleton, des voorsz. barons neve, waer op aen zyne Excell. verclaert is, denzelven Agent haere Ho. Mo. aengenaem te wezen, ende voorts op deszelfs versoeck geaccordeert eenige schepen van oorloge, tot transport van zyn persoon ende suite, ende sal op huiden ofte morgen, vermits zyn haestich vertreck, op syn afgescheydt, soo aengaende de gewoonlicke vereeringe voor extraordinaris Ambassadeurs als eenige zyne propositien, propositien, werden gere

solveert.

In der saecke van't vacante thesorierschap en is noch niet gedaen, diensaengaende mochte deze weke yets by der handt genomen werden. De heeren van Hollant sullen (nae men onder de handt verneempt) insisteeren, dat die van haere provincie voor anderen mochte werden geprefereert, sonder daer inne toe te geven, ende in allen gevallen te dilayeeren.

Den Coninck van Vranckryck is voor eenige dagen van Paris naer 't leger voor Rochelle vertrocken, daertoe door verscheyden brieven vanden Cardinael instantelyk versocht wesende, mit verseeckeringe, dat zyne Mat., so haest d'selve in't leger soude wezen gecomen, by die van Rochelle soude binnen gelaten werden, waer over den Coninck soo grote blyschap geschept heeft, dat die aen de wtheemsche Ambassadeurs afgescheyt nemende, niet en heeft gedissimuleert, ende evenwel oordeelen de verre siense aldaer, dat den Cardinael op de compste vanden Coninck so seer geinsisteert heeft, opdat zyne Mat. presentie ordre mochte geven onder de officieren van't leger, die den andere niet al te wel en verstaen, ende veeltyts nalatich zyn, de commandements te executeeren, ofte oock, dat deselvige Cardinael het secours van Engelant vresende, ende 'genootsaeckt wesende op te breecken, d'affronte nyet alleen en soude ontfangen. Naer het innecomen van d'eene barque, die geweest is van

ses lasten, ende waervan wy voor desen geschreven hebben, is vermits de vercoopinge ende distributie vande vivres, cen tumulte onder het populace geweest, doch datelyck door den maire nedergelecht, hebbende doen openen alle de magazynen vande stadt, ende aen't peupel verthoont ende verseeckert, datter noch wel voor ses maenden vivres waeren, ende by goede mesnage voor twaelf, tot groot contentement vande gemeente. Op de voorzeyde tumulte hadde de Cardinael groote staet ende fundament gemaeckt,, ende meent men mede die oirsacke te wezen, vande groote asseurance aen zyne Mat. gegeven. De laetste tempeesten hebben alleenlyck twee ofte drie vande gesonkene schepen ewech genomen, ende van eenige het bovenste, tot de ballast toe. In aller diligentie doet men andere in de plaetze van dien sincken. Desen allen niet tegenstaende, soo eenich secours voor haer wt Engelandt compt, schryft men dat niet connen werden belet. De schippers dezer landen, wiens schepen onder een papier van een naecte belofte afgenomen zyn, ende om betalinge nae lopen, en crygen geen satisfactie, ende de belegeringe consumeert alle de middelen van't ryck. Den Hertoge van Guise heeft mit groote difficulteyt ontfangen, tot armeringe vande vlote tot Marseille vyftich duzent cronen. Syne Mat. heeft de commissie vande Coninginne moeder geamplieert, ende haer tot Raden bygelaeten mess" de Bullion, Lomenie, Villauclair, Champigny, Chebry, Cardinael Beuile (!) ende Bouthelleir, d'welcke last hebben, omme met de Ambassadeurs van Denemarken ende van deze republicque te negotieeren, dan is weynich apparentie, dat in desen yets sal werden verricht, soo lange de fortune van Rochelle onseker is. De Gedeputeerden generael vande gereformeerde kercken zyn gelast zyne Mat. te volgen. In plaetze vanden Ridder de Montaigu te relaxeren, volgende de capitulatien mit den Prince van Phalsbourg gemaeckt, werde deselve nauwer bewaert, wt oorsaecke dat hy weygerich is te doen den eedt van te verblyven drie maenden in Lorraine, seggende aen de Commissarissen, tot dien eynde by hem gesonden, dat hy liever in de Bastille wilde sterven, dan hem te bynden aen een eedt, soo onredelyck ende voor syn meester prejudiciabel. Men vreest aldaer, dat denselven Montaigu, in Engelant comende, het affront hem aengedaen soude soecken te repareren ende den Hertoge van Buckingam, by denwelcken d'selve veel vermach, tot meerder vigueur disponeeren ende 't voernemen van Engelant doen verylen. Beaufort, gewesene Gouverneur van Pamiers ende vyf ofte zes andere Edellieden vande religie, zyn tot Tholouse gedecapiteert.

Men wil seggen, dat wt Engelant een gedeelte vande vlote wtgelopen zyn. Het parlement aldaer is aengevangen den 27, Marty, als wanneer de Coninck derwaerts. gedaen heeft zyne solemneele entree, geaccompaigneert met de Groten ende Officiers vande crone, alle welcke nae haere qualiteyten ende rang ende in gewoonlycke roots charlaken habyten, ende de Bischoppen in swarte, alle mit bont gevoeyert ende nae yeders digniteyt gedistingueert, in goede ordre voor zyne Mat. zyn gemarcheert, ende is dezelve gevolcht vanden Hartoge van Buckingam, ende van den Grave van Hollandt, nae welcke des Conincx guarde is gecomen. Syne Mat. heeft gedaen de propositie, bestaende in generalibus, ende hem gerefereert nopende de particularia tot 't gene de bewaerder van 't groote zegel soude proponeeren. Het parlement heeft vyff subsidien geaccordeert. Hyer mede bidden wy den Almogenden, Edele Mogende Heeren, voor Uwe E. Mog. voorspoet ende gelucksalige regieringe. Hagen, den 15. Aprilis 1628.

U E. Mog. dienstwillige dienaers,

A. PLOOS, G. v. HARTEVELT, A. VAN ZOYLLEN VAN NYEVELT, ANTH. DE RODE.

Post datum.

Doordien den schipper, die wy meenden, eerst op dyncxdach, vermits het hoochgety

III.

49

soude vertrecken, vertogen was, en is deze niet gesonden. Zedert verstaet men, dat een gedeelte vande vloot van Engelant, sondach verleden acht dagen te seyll is gegaen. Jo'. Lodewyck van Renesse is zyn versoeck geaccordeert, gelyck mede op eene tyt, Jo'. David Godyn, 't selffde mede versocht hebbende. Haere Ho. Mo. noch zyne Excell. hebben egene advisen, waer henen de vyant by Rynberck de rivier gepasseert zynde, haer oge geworpen ende gemarcheert zyn. De Hartoge van Mantua off Nevers, doet instantelyck by den Coninck van Vranckryck aen houden om secours, sonder d'welcke hy niet bestant zal wesen, de forces van Spaengien ende Savoyen te resisteren. De constitutie ende schaersheyt vande comptoiren van zyne Mat., die vermits de belegeringe van Rochelles wtgeput werden, doen 't selfde difficulteren. Hoochstgedachte zyne Mat. heeft door zynen Ambassadeur aen den Senaet van Venetien doen aenhouden, ten eynde d'selve d'voorsz. Hartoge geliefden te assisteeren, ter tyt en wylen toe, deselve syne Mat. zyne rebellen soude hebben gestraft, ende d'Engelsche getoont de folie van een onnodich by haer aengenomene oorloge. De Ambassadeurs extraordinaris vande gemelde Hartoge hebben, tot den voorn. eynde, by den Senaet verscheyden audientien gehadt, ende zyn hierinne by den Noncius vanden Paus ernstelick gesecondeert. Hyer op is geantwoort, dewyle zyne Mat. mit de Engelschen ende die vande religie voerden een oorloge d'election, ende dat den oorloge vande Coninck van Spaengien ende Savoyen, den Hartoge van Mantua constringeerden tot een oorloge de necessité, dat zyne Mat. loffelicker soude doen, de voorsz. oorloge ('t welck zy zeyden in syn vermogen te wezen), te accommodeeren, ende zyn macht emploieerden tegens deze sieckte, die welcke so niet en wierden geprevenieert, lethael soude werden, doende den Senaet daer

by, dat zy in desen niet en souden doen, voor ende aleer zyne Mat. hem hyer inne verclaerde niet met woorden, maer met een royale armée, in welcken gevalle zyl. niet en souden manqueeren in 't gene men van vrienden ende geintresseerde nabueren, tot conservatie van publique ende gemeene liberteyt soude mogen vereysschen.

Hyer by gaen brieven vande Gesanten in Polen, vande Agenten Aerssens ende Cracou, waertoe wy ons refereren.

XIII.

Edele Mogende Heeren.

Den Vice-admirael Dorp, heeft ter vergaderinge van haere Ho. Mo. zynen naderen last becomen ende affghescheydt genomen, omme zich op de custe van Vlaenderen te begeven. De Agent Mibaise adviseert by den zynen vanden xxI. dezer, nieuwen styls, dat den Gouverneur tot Duynckercken niet en wil toestaen, dat dezer landen gevangens aldaer werden geransonneert, wt dien d'infante was bericht, dat men aen dezę zyde last gegeven hadde, (so hy seyde), dat men tegens de Duynkerckers, die men soude becomen, het recht van voetspoelinge soude gebruycken. Adviseert mede, dat men tot Ostende in aller diligentie thien ofte twaelf schepen, ende veele te Duynkercken, die genouchsaem gereet zyn, equipeert. De gecommitteerde van Zeelandt, heeft de sobere gesteltenisse vande admiraliteit aldaer voorgedragen, waerop goetgevonden is, dat zy haer contingent tot de c guldens die Uwe E. Mo. hadden belooft te furneeren, sullen ontfangen, waervan wel te pas een goet gedeelte is aengecomen. De defectueuse provincien sullen besonden werden, in vougen U Ed. Mo. besonden zyn geweest. Den Coninck van Spaengien heeft van Genua op Antwerpen over doen maken eenige wissels, ter somme van vier millioenen ducaten, sulcx syne Princel. Excell. ter vergaderinge heeft gerelateert, ende zyn al eenige te Antwerpen geaccepteert.

Tot het vacante tresorierschap is gecommitteert den heere greffier Goch, ende in zyne plaetse tot greffier N. Mus, secretaris tot Rotterdam.

De gecommitteerden totte visitatie vanden Iselstroom hebben ter presentie van zyne Exell. ende Řaedt van State rapport gedaen, ende is 't concept van fortificatie van d'selve stroom by Hoochf. zyne Excell. ende heeren voorsz. geprojecteert, geamplecteert ende goet gevonden datel. te doen effectueeren. De costen werden begroot op een hondert ende vyftich duzent gulden, ende voorgeslagen, dat die by de provincie van Gelderlant, Hollandt, Utrecht ende Overyssel souden werden gefurneert, ende op haer credit genegotieert, tot laste van de Generaliteyt. Wy zullen U E. Mog. goetvynden mitten aldereersten hyer op verwachten, ende zoo de sake gepresseert wordt, (sulcx de noot wel vereyscht) daer inne op't behagen van Uwe Ho. Mo. consenteeren, te meer om dat wy weten eenige andere provincien in dusdanige fortificatien omtrent haere quartieren, met 't verstrecken van't credit ende lichtinge voor de generaliteyt gechargeert zyn,

In Vranckryck staen de zaken in vorige termen ende is weinich te wachten, soo lange de wtcompste der belegeringe van Rochelle onzeker is. In allen gevalle zullen de besoignes traech voortgaen, omdat de Coninginne moeder ende den Raedt haer by gevoecht, op geen saecken sonder voorgaende kennisse ende communicatie metten heere Cardinael van Richelieu definitive en disponeeren. De geestelycheyt heeft genouchsaem d'absolute directie van't ryck, die meest Spaensgezint, ende de religie, mitsgaders de vrede met Engelandt, geheel tegen zyn, hebbende oock den Coninck geworpen in een vaste alliantie metten Coninck van Spaignen tot een gemeene defensie, ende wert geadviseert, datter redenen zyn te geloven, dat die gefundeert zy meest, om te vorderen de Catholicque religie, sulcx datter in de vredehandelinge mit Engelant nyet en zal zyn te doen, voor dat Rochelle sal syn verovert offte gesecoureert, 't welck hangt aen 't succes van 't gene d'Engelsche vlote voor heeft. Daer zyn noch thien duzent man tot renfort ende recreute van zyne Ma" leger gelicht, ende de Hartoghe van Guise is naer Marseille verreyst, om zyn equipagie te haesten, ende dan in de riviere van Lisbone de Spaensche schepen mit te nemen, maer segt voor St. Jan niet te cunnen gereet wesen, en sal dan oock eerst syne ordre ende instructie ontfangen. In Spaegnien werdt sterck ter zee toegerust. Eenige meenen datter een dessein op Ierlandt is, maer andere sprecken, dat Spinola in Spaignen de saecke tegens Engelant beleyt, op den Voorslach, die hy aen den Coninck voor Rochelle dede.

Montaigu heeft alle zyne brieven, papieren ende handelingen, buyten ende binnen 't ryck bekent, ende onderteeckent mit expressie vande persoonen, aen d'welcke hy syns Coninx credentien heeft gelevert.

De heeren Ambassadeurs van Denemarcken in 't hoff van Vranckryck, hebben door 't faveur vande Coninginne moeder assignatie becomen, waer mede sy meenen twee hondert dusent gl. te ontfangen. Nieuwe instantien en zullen zy niet derven doen, doordien de zaecken vande finantie door 't beleg van Rochelle te seer verlopen. De Coninginne heeft se gelicentieert, ende haer present gesonden, elck een diamant van vyff dusent fl., sonder dat zy dimissie versocht hebben. Nochtans en sullen se nyet vertrecken, voor dat ze haer gelt zullen hebben ontfangen. De gelegentheyt van haeren Coninck en werdt aldaer sulcx niet geapprehendeert als de noot ende importantie wel meriteert, ende alle sinnen ende middelen zyn alle gespannen om Rochelle te vermeesteren. Onse gesanten hadden vryheyt vercregen voor een jongman van Vriesl., die voor slaef op de galeyen tot Marseille was gestelt, maer op conditie, gelyck des Conincx brief mede brengt, dat hy de ketterye moet afsweren 't welck is te seggen, gelyck men aldaer expliceert, dat hy catholyck moet worden, ende worden alle andere acten van gratien op gelycken voet geëxtendeert. Hyer mede bidden wy,