hältnisse. Die Statuta gen. gebe ich nach dem Abdruck, den Pachtler S. J. aus dem Germ. Arch. mitteilte. 1) Auf der Theodorianischen Bibliothek fehlen dieselben. Die andern Statuta Univ. gebe ich ebenfalls nach dem Pachtler'schen 2) Abdruck, füge aber die Abweichungen bei, die sich in einer Handschrift der Theodoriana 3) finden. Die Statuta Univ. wurde am 20. Nov. 1616 verkündigt nach Cap. I. 3 derselben; 4) die Statuta generalia sind jüngeren Datums. Ausserdem gebe ich nach einer Handschrift der Theodoriana: Notanda ex Statutis Paderbornensibus, quae extant in Archivo Coloniensi Ex c. 3 § 2; 5) ferner Quae ad Cancellarium pertineant ex varijs collecta nebst mehreren anderen bisher unbekannten Satzungen. 1. Statuta Generalia in alma Theodoriana Paderbornensi Academia Studiosis omnibus observanda. 6) Qui Paderbornam Studiorum gratia accedunt, ii Praefecto Studiorum quam primum se sistant, a quo interrogati de Nomine Patria Parentibus vita ante acta Religione Studiis, priusquam in album Academicum referantur, polliceantur, se Legibus Academiae huius obtemperaturos, Rectori magnifico, aliisque academicis Magistratibus, suisque Professoribus debitam obedientiam et observantiam praestituros, paratosque corrigi, ubi deliquerint. Omni die ad Sacrum audiendum hora (et) loco constituto in Academia conveniant. aliisque ad pietatem pertinentibus, quae ibidem instituentur, qua decet modestia et religione, intersint. Singulis saltem mensibus omnes peccata confiteantur. Eos libros, quibus doctrina morum ac pietatis traditur, attente atque frequenter legant, explicationi Catechismi omnes infra Theolo 1) Pachtler S. J., Ratio Studiorum et Institutiones Scholasticae Societatis Jesu per Germaniam olim vigentes. Volumen III. 1890 (in Monum. Germaniae Paedagogica. Bd. IX.) p. 194 sq. 2) Pachtler, Monum. cit. p. 196 sq. 3) Vgl. Richter, Handschriften cit. I. Pa. 45. In dem Manuscript sind viele Randnoten von späterer Hand beigefügt. 4) Richter, Geschichte der Pad. Jesuiten S. 131 und Anm. 5) Vgl. Richter, Handschriften cit. I. Pa. 45. 6) Pachtler, Monum. cit. p. 194 sq. giam diligenter intersint, et quae in eadem addiscenda praescribentur accurate addiscant. Libros haereticos, lascivos aliosque malae notae ne habeant, vel, si habuerint, eos imprimis in poenam amittant, et praeterea pro arbitratu Rectoris magnifici puniantur, dubios Professoribus suis offerant. Professores audiant, qui ipsis fuerint assignati, et assidue audiant, traditamque ab ipsis studendi ac repetendi rationem tum domi tum in Scholis quam diligentissime servent, neque a Scholis absint sine Professorum consensu. Domi forisque magnam modestiam servent, paci et concordiae christianae magnopere studeant, cum suis hospitibus et tota familia tam honeste se gerant, ut nullam eis iustam praebeant conquerendi occasionem. Horas studiorum, quas in singulis aedibus certas haberi oportebit, studiose observent, neque iisdem et aliis contubernalibus discursu, garritu, strepitu vel alia ratione impedimento sint. In rebus denique et actionibus omnibus ita se gerant, ut facile quivis intelligat, eos non minus virtutum vitaeque integritatis esse, quam literarum doctrinaeque studiosos. Diligenter abstineant ab omnibus locis, quae pro temporis ratione ac rerum statu ipsis fuerunt interdictà, prava quoque et suspecta consortia fugiant, cum iis tantummodo versentur, quorum exemplo et consuetudine in studio literarum et virtutum proficiant. Hospitia non tantum inhonesta, verum etiam cauponas, ad quas promissione omne genus hominum confluit, nullo unquam tempore ingrediantur, multo minus inhabitent, neque domi compotationes instituant, neque alio potatum abeant, convivia et comessationes nomine Regalium, Natalium vel novi ad aliquem convictum accessus vel ab eo et Academia discessus seu alio simili titulo nunquam instituant. Nemo ex Studiosis accedat armatus pugione, gladio vel alio quovis telo aut armorum genere, personatus aut cum musicis instrumentis per urbem ne ingrediatur, neque usquam gladiatoriis aut saltatoriis ludis aut ludicris spectaculis det operam. A iuramentis, verbis ac gestibus obscoenis et scurrilibus, a pugnis, item conviciis atque ab omni alea et ludis vetitis omnino abstineant; et quia discursationes studiis literarum et pietati maximo impedimento esse solent, quilibet iis vacationibus, quae conceduntur per autumnum, tantum sibi provideat in sumptum annuum, ne sit necesse, saepius proficiscendo in Patriam studia abrumpi. Vestitus sit honestus et moderatus, qui Studiosos a profano vulgo discernat; in quo nullus luxus, nihil vanae novitatis, nihil superbum vel alienum a simplici decoro, nihil sumptuosius, quam pro conditione cuiusque sit, appareat. Qua in re omnes Rectoris magnifici vel moderatorum iudicium sequentur. Qui vero ordinibus sacris initiati, vel ad ministeria ecclesiastica iam deputati sunt, omnes vestem clericalem gerant Hospitium nemo prius mutet, aut Paderborna discedat, quam hospiti, creditoribus aliisque fecerit satis. Aes autem alienum extra urgentem necessitatem et absque eorum, a quibus alitur, consensu et voluntate contrahere nemini liceat. Qui a re divina, lectionibus, disputationibus aliisque literariis exercitationibus abfuerit, cui facta copia non sit, pro delicti ratione mulctabitur. Qui frequentius absunt, poenasque leviores et admonitiones nihili pendunt, aut si qui etiam gravius deliquerint, testimonium ab Academia nullum impetrabunt; a quibus emendatio non speratur, a studiosorum coetu exterminabuntur. Haec statuta tanquam remedia ad medendum imminentibus animi morbis proposuimus, augenda imposterum aut mutanda pro eo atque studiosorum mores et tempora exigere videbuntur. 2. Statuta Universitatis Paderbornensis. 1) Caput I. De Universitatis forma. 1. Universitas Paderbornensis a Reumo et Illmo Principe D. Theodoro a Furstenberg Episcopo Paderbornensi fundata, a Paulo V. Pont. Max. et Matthia I. Caesare confirmata, gubernationi et regimini Soctis Jesu literis Apostolicis et Caesareis, quae anno 1616. Idibus Semptemb. publicatae sunt, in perpetuum subiecta est. 2. Quare ad instar aliarum Academiarum Societatis tres habet facultates, Theologiam, Philosophiam et linguarum, ut habet S. P. N. 4. p. constit. c. 17. §. 4. quanquam in facultate linguarum separatim gradus non conferuntur. 1) Pachtler, Monum. cit. p. 196 sq. 3. Porro anno Domini 1616. 20. Novemb, quo die prima statuta huius Academiae publicata sunt, petiit Adm. Rum et Praenobile Capitulum Cathedrale, haec 1) etiam ijs inseri, facultatem linguarum ab eodem Capitulo annuis reditibus fundatam esse; quod grato animo posteris testatum esse 2) volumus. Caput II. De Magistratibus Universitatis et officijs. 1. Quia haec Universitas regimini Praepositi Generalis auctoritate Apostolica subiecta est, 3) ab eodem Praeposito duo Academiae primarij Magistratus immediate constituuntur: Rector et Cancellarius, et ita primi 4) a Ro. Adm. P. N. Mutio Vitellesco constituti duo, anno 1616. 20. Novemb. promulgati sunt. 2. Hi duo ratione officij sui non concluduntur terminis certis facultatis; sed de cuiusque consilio sunt; ut, si Rector nullum habeat gradum in Theologia, tamen est hoc ipso, quod Rector est, de consilio facultatis Theologicae, et licet uterque habeat gradum in Theologia, tamen simul sunt de consilio facultatis Philosophicae, ut colligitur ex ijs, quae a S. P. N. 4. p. c. 17. §. 5. et 6. constituta sunt. 3. In rebus pertinentibus ad Universitatem universam, una cum Cancellario, Rectoris 5) consultores sunt ijdem qui Collegij. 4. Ad consilium de rebus singularum facultatum praeter Decanos Professores earum vocati a Rectore, ut 6) cit. loco const. dicitur, possunt dicere, quid sentiant ad bonum suae facultatis: Et si Rectori videbitur alios ad congregationem vocare, id facere poterit. ib. §. 5. 7) 5. Quamvis decisio rerum ex suffragijs non pendeat, sententiae tamen eorum, qui res melius intelligunt, eam, quam par est, rationem Rector habebit: si tamen omnes alij aliter, quam ipse, sentirent, contra omnium sententiam ne agat, nisi prius cum Provinciali contulerit, ut praecipit S. P. N. 3) 4. p. const. c. 17. lit. H. 1) Cod. Theod. liest hoc. 4) C. Th. fügt bei duo. 5) C. Th. fügt bei ordinarij. 6) C. Th.: ut habetur loc. cit. constit. 7) C. Th. fügt bei § 6. 8) C. Th.: ibid. c. 17. Lit. H. 6. Decani non suffragijs Professorum vel aliorum, sed designatione Superiorum renunciantur. 7. In facultate linguarum, tametsi Praefectus studiorum inferiorum aliquod Decani munus sustineat, tamen, sicut in ea facultate non conferuntur gradus, ita Decani nomine non utitur. 8. Quia vero Jurisdictio in causis litigiosis abhorret ab instituto hominis religiosi, eam per se Rector non administret, sed per aliquem iurisperitum, de quo plura inferius. 9. Potest tamen Rector eos, qui malo exemplo Vniuersitati nocent, in carcerem conijcere, aut ex ea eijcere. 10. Cancellarij est licentiam Doctoralem et Magistralem conferre, praeesse examinibus, pro ijsdem et alia Praefecti mu-. nera obire, nisi quando sit distinctus. 11. Utitur quoque Vniuersitatis 1) Bidello et Notario, quamvis unus utrumque munus sustinere possit. Caput III. De iudicijs Vniuersitatis. 1. Si in causa mere ciuili lis fuerit, 2) vel inter se vel cum alijs, quae absque strepitu iudicij dirimi nequiuerit, 3) R. P. Rector eis Iurisconsultum aliquem designabit, qui partes audiat et nomine Vniuersitatis ius dicat. Vbi autem certus fuerit institutus Vniuersitatis Gubernator id ad eum pertinebit; sed non nisi, cum iudicio R. P. Rectoris, res aliter transigi non potuerit. 2. Si quispiam studiosus in aliquo crimine eorum, quae ad cognitionem Vniuersitatis pertinent, deprehensus esset, neque aliter iudicio Vniuersitatis permitteretur, admitti alius designatus a Magistratu, in cuius ditione crimen admissum fuerit, potest; simul tamen cum iudice constituto ab Vniuersitate, eoque pacto, ne contra priuilegia Vniuersitatis et studiosorum quicquam fiat. 3. Ne vlla inter Clerum et Vniuersitatem oriretur dissensionis occasio, in prima statutorum promulgatione professi sumus, neminem Ecclesiasticum huius vrbis aut Religiosum per inscriptionem in Matriculam eximi a iurisdictione Praelatorum suorum. 4. Quisquis a Ministris publicis in aliquo crimine deprehensus fuerit, cuius causa necesssario capi debeat, si interdiu 1) C. Th.: Vniuersitas. 2) C. Th. fügt bei studiosis. 3) C. Th. nequiuerit. J. Freisen, Quellen. 2 |