Sayfadaki görseller
PDF
ePub

tenus dans la crainte de mal penser et d'offenser Dieu, en pensant simplement, et en admettant, dans l'ordre de la philosophie, de la science et de l'histoire, des conclusions et des hypothèses que n'ont pas prévues les théologiens du moyen âge; tant que le savant catholique aura l'air d'être un enfant tenu en lisière et qui ne peut faire un pas en avant sans être battu par sa nourrice. Une formation spéciale et défectueuse crée nécessairement une mentalité particulière et inférieure, 5 laquelle entraîne après soi l'esprit de parti, la défiance à l'égard de ce qui est vraiment lumière et progrès. La plus sage des politiques, la plus généreuse sollicitude pour les classes populaires n'assureraient pas chez nous l'avenir du catholicisme, si le catholicisme qui, étant une réligion, est d'abord une foi, se présentait sous les apparences d'une doctrine et d'une discipline opposées au libre essor de l'esprit humain, déjà minées par la science, isolées et isolantes au milieu du monde 10 qui veut vivre, s'instruire et progresser en tout.

On doit avoir le droit de dire ces choses, quand on a employé sa vie à montrer que la profession de catholicisme est compatible avec le plein exercice de la raison et les libres recherches de la critique. On a écrit L'Évangile et l'Église1 afin d'expliquer comment le principe catholique, en vertu de son inépuisable fécondité, peut s'adapter à toutes les formes du progrès humain. 15 Mais l'adaptation, dans le passé, ne s'est jamais faite sans effort. Il en sera de même à l'avenir. b) Simples réflexions sur le décret du saint-office,,Lamentabili sane exitu“ et sur l'encyclique,,Pascendi dominici gregis“, Ceffonds 08.

Le Pontife 2 a dit vrai en déclarant qu'il ne pouvait pas garder le silence sans trahir le depôt de la doctrine traditionelle. Au point où en sont venues les choses, son silence aurait été une 20 énorme concession, la reconnaissance implicite du principe fondamental du modernisme: la possibilité, la nécessité, la légitimité d'une évolution dans la façon d'entendre les dogmes ecclésiastiques, y compris celui de l'infaillibilité et de l'autorité pontificales, ainsi que dans les conditions d'exercice de cette autorité. Maintenant les positions sont prises: l'Église romaine, s'appuyant sur l'idée de la révélation absolue, qui autorise divinement sa constitution, sa croy- 25 ances et ses pratiques, refuse toute concession à l'esprit moderne, à la science moderne et à la société moderne, qui ne peuvent reconnaître ni le caractère absolu de cette révélation, ni l'absolutisme de l'infaillibilité et de l'autorité ecclésiastiques. Le divorce est complet. La science l'avait déjà réalisé pour elle-même, et la société y tendait de plus en plus. L'Église, par la voix de son chef, vient de la proclamer officiellement.

30

A l'heure actuelle, il est impossible de prévoir quand et comment la pensée et la société modernes pourraient se réconcilier avec la foi et l'institution catholiques. Ce n'est pas non plus le moment d'examiner les torts réciproques — car ils ne sont pas tous du même côté, qui ont amené la scission que le Souverain Pontife vient de sanctionner définitivement. Le temps est le grand maître sans lequel aucune vérité ne porte fruit en ce monde. On aurait tort de désespérer 35 soit de notre civilisation, soit de l'Eglise. Mais ce n'est pas quand elles se tournent le dos qu'on peut leur parler utilement d'accord.

VI. Aus jesuitischen Moralisten.

Lit. über d. Jesuitenorden: ZÖCKLER, RE VIII 742 ff.; die jesuit. Moraltheologie: Blaise Pascal,
Lettres provinciales, P 1657; Doctrina moralis Iesuitarum 2, Celle 74; DÖLLINGER-REUSCH, 40
Gesch. d. Moralstreitigkeiten i. d. röm.kath. Kirche seit d. 16. Jahrh., 2 Bde., Nördl 1889;
HREUSCH, Beitr. z. Gesch. d. JesOrdens 1894; Ders., Index; PVHOENSBROECH, 14 Jahre Jesuit,
2 Bd., L 08 ff.; WHERRMANN, Röm. u. evang. Sittlichkeit 3, Marb 03. VFRINS SJ, KL VI

1374 ff.; BDUHR SJ, Jesuitenfabeln 3, Fr 99.]

45

599. 1. HBusembaum († 1668). Quid liceat reo circa fugam ponae? Medulla theologiae moralis, lib. IV c. III, dubium VII art. 2, Coloniae 1712, 404 (cf. lib. VI tract. 6 c. 2, dub. II art. I, 637). Ueber den Satz,,der Zweck heiligt die Mittel“: JHUBER, D. JesOrden, B 73, 111 ff.; die letzten Verhandlungen: PGRÜNBERG, ZKG XV 436 ff.; TSCHACKERT, ib. XIX 368 f.; MREICHMANN, ib. XX 95 ff.; THBRIEGER, ib. 102; DUHR 510 ff.; PVHOENSBROECH, Der Zweck heiligt die Mittel 3, B 04; Lit. über den Streit Hoensbroechs mit Dasbach 50 über diesen Grundsatz ThJB XXIV, 1904, 769; XXV, 1905, 1190 f.

Licet etiam, saltem in foro conscientiae, custodes (praecisa vi et iniuria) decipere, tradendo v. g. cibum et potum ut sopiantur, vel procurando ut absint; item vincula et

1 Dieses gegen Harnacks Wesen des Christentums gerichtete Werk von ALOISY (deutsch: Evangelium u. Kirche 2, M 04) erschien 1903.

2 S. 276 f.

5

carceres effringere, quia cum finis est licitus, etiam media sunt licita.

600. 2. JPGury 1: Mentalreservation.

Casus conscientiae 8, 1891. - AKELLER, D. Moraltheologie d. Pater Gury 2, Aarau 1870; HERRMANN, Röm. u. ev. Sittlichkeit 23 ff.

Casus de octavo praecepto decalogi. Casus II Restrictio mentalis 2: 1. Theofridus, haeres factus, cum bona occultasset, ex quibus non tenebatur creditoribus satisfacere, respondit se nihil prorsus occultasse. Alias, cum mutuo accepto iam satisfecisset, a iudice interrogatus an illud accepisset, negavit se accepisse. Alias etiam a praeposito gabel10 larum interrogatus utrum res tributo subiectas deferret, respondit se nihil deferre.

2. Anna, cum adulterium commisisset, viro de hoc suspicanti et sciscitanti respondit prima vice, se matrimonium non fregisse; secunda vice, cum iam a peccato fuisset absoluta, respondit: Innocens sum a tali crimine. Tandem tertia vice, adhuc instante viro, adulterium prorsus negavit dixitque: Non commisi, intelligendo adulterium tale 15 quod tenear revelare, seu: non commisi adulterium tibi revelandum. Hinc quaer. 1. An de mendacio damnandus sit Theofridus? nanda Anna?

2. An dam

Solutio: Resp. ad 1um quaes., seu ad casum Theofridi. 1. Theofridus non peccavit contra veritatem in primo casu, quia revera nihil occultavit in sensu interrogantis, 20 seu in sensu in quo iuste interrogari poterat. Hinc, respondendo se nihil occultasse, idem est ac si dixisset se nullam iniuriam erga creditores commisisse, si quidem, in hoc solo sensu, iudex vel ipsi creditores interrogare possunt. S. Lig. n. 158. - 2. Neque peccavit in secundo casu ob eandem rationem; quia de solo debito interrogatur, scilicet utrum acceperit mutuum, et illud non restituerit. S. Lig. l. 4, n. 159. 3. Neque cen25 sendus est peccasse in tertio casu, saltem in sententia probabili et communi, quae tenet leges huiusmodi tributorum, seu ratione rerum quae transferuntur de loco in locum, esse mere poenales. Hinc dicere: Nihil defero, significat, quod sponte manifestare debeam; tuum est investigare, non vero interrogare. Clericis tamen suadendum est ut veritatem candide aperiant, ne, ea denegata, et negatione forte cognita, scandalum subsequatur. 30 Resp. ad 2um quaes., seu ad casum Annae. In triplici memorato casu Anna a mendacio excusari potest. Etenim: In primo casu, dicere potuit se matrimonium non fregisse, siquidem adhuc subsistit. In secundo casu, potuit dicere se innocentem esse ab adulterii crimine, siquidem, peracta confessione, et recepta absolutione, eius conscientia ab illo non amplius gravabatur, cum certitudinem moralem haberet illud sibi remissum 35 fuisse. Immo potuit hoc asserere etiam cum iuramento iuxta S. Lig. n. 162. Less. Salm. Suar. cum sententia communi. In tertio casu, potuit etiam probabiliter negare se adulterium commisisse, intelligendo, ita ut peccatum marito revelare deberet; eodem modo quo reus potest dicere iudici non legitime interroganti: Crimen non commisi, id est intelligendo se non commisisse, ita ut teneatur illud ei manifestare. Sic ad haec omnia S. Lig. 40 n. 162, cum aliis bene multis 3.

[blocks in formation]

3 Analecta Ecclesiastica IX 6, Rom 1901, 276 f. Casus conscientiae propositus et solutus Romae ad s. Apollinarem in coetu s. Pauli apostoli; unterzeichnet: D. Laurentius Janssens, OSB rector collegii s. Anselmi de Urbe.

De matrimonio inito sub conditione honesta et possibili. Die 11. Martii 1901 hora 161⁄2 (41⁄2 pom).

Titius suam sponsam Caiam ab alio corruptam saepe interrogat, an virgo sit: cui illa, iam a peccato absoluta, cum iuramento reponit, se à fornicationis culpa esse prorsus immunem. Ipsa nuptiarum die Titius iterum sponsae protestatus est, se nonnisi sub virginitatis conditione con

[blocks in formation]

Casus de restitutione. Casus X1. Severinus sacerdos, confessiones excipiens, sedulo poenitentes interrogat utrum nonnihil defraudaverint in tributis solvendis pro mercium emptione, venditione aut transvectione; item utrum praepositos devitaverint, vel etiam utrum ultro omiserint merces transvectas praepositis manifestare etiam non interrogati: 5 fatentes autem obligat ad restitutionem integram praepositis faciendam, seriamque promissionem ab iis exigit, et quidem sub absolutionis denegatione, non amplius de caetero delinquendi.

Blandius autem, alter sacerdos, de proposito nunquam poenitentes circa tributa, interrogat; si quos ultro confitentes audiat, tacet; interrogantibus de liceitate defrau- 10 dationis respondet non videri quidem illicitam, saltem post factum non esse restituendum; immo damnare non audet praepositos negligentes aut malevolos in officio suo adimplendo, nec ipsorum praepositorum corruptores.

Hinc. Quaes. 1o. An detur stricta obligatio in conscientia solvendi vectigalia seu tributa, quae pro mercibus vendendis aut evehendis statuuntur? — 2o. An vel quo- 15 modo peccent praepositi in officio negligentes, vel defraudationem permittentes, et an teneantur restituere fisco, tum pro damno emergente, tum pro mulcta quam defraudantes solvere debuissent? 3°. Quid de ratione agendi utriusque confessarii?

Solutio: (751). Resp. ad 1um. Nemini dubium est, adhortandos esse fideles, ut tributa omnia diligenter solvant. Attamen non tenetur confessarius petere a poeni- 20 tentibus, utrum alicuius defraudationis sint rei; hoc enim a praxi communi omnino alienum est. Non est constitutus confessarius sicut vectigalium praepositus, aut exactor publicus. Quod vero ad forum conscientiae attinet, generatim fideles etiam timorati non existimant se peccatum, saltem grave, committere, neque ad restitutionem teneri, si quandoque vectigalia solvere omittant, si merces propter quas tributum exigitur oc- 25 cultent, si praepositos declinent. Plerumque nihil proficeret confessarius, si e bona fide eos excutere contenderet. Insuper res maximae controversiae inter theologos subiicitur, nec pertinet ad confessarium eam dirimere.

(752.) Resp. ad 2um quaes. 1o. Praepositi tributum non exigentes peccant per se contra iustitiam et quidem graviter in materia gravi quia ex officio stricte obligantur 30

sensum esse daturum. Optime, respondet Caia, animi commotionem cohibens. Paulo post matrimonium celebratur. Verum cum Caia, ex industria a se adhibita, visa fuerit Titio integra, iste sibi congaudens; modo, ait, certe te in uxorem habeo et consensum renovo, quem coram parocho, nonnisi sub virginitatis conditione interius apposita, praestiti. Et ego etiam idem facio, subiungit mulier, cum fere nesciam quid coram parocho protulerim.

Isti magna animorum concordia aliquamdiu vivunt. Sed perversus quidam Caiae crimen Titio narrat et tales indicat circumstantias, ut ipsa a viro ad incitas redacta factum nequeat inficiari. Ira percitus Titius eam statim deserit et novas meditatur nuptias.

Quaeritur: 1. An sit validum et licitum matrimonium initum sub conditione possibili et honesta? 2. An Caia recte se gesserit? 3. Quid iudicandum de validitate matrimonii inter Titium et Caiam?

II. Ad secundum quaesitum. In agendi ratione Caiae plura stadia distinguenda sunt. 1. In initio recte egit. Non enim ipsi constabat, Titium integritatem corporalem exposcere ut conditionem proprie dictam. Putabat eam ab eo nonnisi uti causam aut qualitatem intendi. Et cum aliunde peccati veniam obtinuisset, poterat restrictione quadam mentali uti ad vim quaestionis eludendam. 2. Ubi autem ipso nuptiarum die Titius aperuit, se integritatem corporalem sponsae habere uti conditionem sine qua non, licet male egerit id tunc expresse exquirens ob magnum damnum infamiae cui Caiam exponebat uti conditionem exigendi. non erat.

1 1. c. 324 f.

[ocr errors]

Caia veritatem aperire tenebatur, quia Titius ius habebat hanc integritatem

- 3. Peius se gessit Caia quando fraude adhibita virgo apparuit, quae

Mirbt, Quellen. 3. Auflage.

29

ad invigilandum atque ad tributa diligenter exigenda; et consequenter ad restitutionem erga gubernium tenentur. Excusandi tamen videntur, si in re levi benignius agant praesertim cum pauperibus, vel etiam cum iis qui diligenter solvunt. 2o. Non tenentur restituere fisco pro mulcta quam defraudantes solvere debuissent, quia non sunt consti5 tuti ad procurandum fisco lucrum ex mulcta, sed ex tributis. Constat etiam ex praxi contraria, cui consonat sensus communis.

[ocr errors]

(753) Resp. 3um quaes. 1o. Quantum imprudens fuerit in tota sua agendi ratione Severinus, luce meridiana clarius est. In posterum abstineat a poenitentibus, qui de tributis tacent, vexandis 1. Prudentius silebit et ipse; quod si interrogetur, adhortetur 10 ad tributa omnia fideliter praestanda, sed caveat ne solvat difficultates, quas etiam doctiores dirimere non valent. 2o. Blandinus in sensu opposito ulterius procedit: errat

15

enim, a peccato et a restitutionis obligatione eximendo praepositos gabellarum negligentes in officio adimplendo, aut defraudantibus indulgentes, et eos qui praepositorum praevaricationi cooperantur, eos v. gr. pecunia corrumpendo. Constat ex supradictis.

[blocks in formation]

De statu laicali. Casus VII 2. Barbantius, cum argenteam supellectilem e domo Armandi occultissime sustulisset, in iudicium ob aliquam rei suspicionem compulsus, furtum constantissime negavit. Advocati sunt pariter, die indicta, duo Barbantii contubernales, qui rem oculis viderant, nec ignorabant ubi delicti corpus lateret. Eorum autem unus 20 in dissitam regionem aufugiens, non comparet; alter vero in tribunali se sistit quidem, sed nihil se prorsus scire contestatur et id iuramento confirmat. Absolvitur proinde Barbantius et dimittitur. Armandus igitur, ad rem suam recuperandam, in perpetuum impotens efficitur.

Hinc. Qua e r. 1o. An testis se subducens a testimonio ferendo contra iustitiam 25 peccaverit, et ad restitutionem teneatur, Barbantio non restituente? — 2o. An ad restitutionem multo magis teneatur ille alter mendax et periurus, prout in casu? — 3o. An testis teneatur veritatem aperire, si factum sub secreto naturali, vel commisso, noverit? 4o. An testis crimen omnino occultum revelare teneatur?

[ocr errors]

Solutio: (17). Resp. ad 1um quaes. Testis qui citatus aufugit, graviter peccavit 30 contra iustitiam legalem, seu contra obedientiam iudici debitam in re gravi et ad societatem necessaria. Sed probabilius non peccat contra iustitiam commutativam, quia citatis lex non imponit obligationem iustitiae sed tantum obedientiae. S. Lig. n. 270.

Resp. ad 2um quaes. Ille alius testis qui tacuit in iudicio, seu dixit falso se nihil scire, grave peccatum contra obedientiam iudici debitam, et ingens periurium commisit, 35 attamen probabiliter contra iustitiam non peccavit, quia se mere negative habuit, nec fuit causa damni quod Armando obvenit. Testis enim non tenetur veritatem deponere nisi ex praecepto iudicis, et proinde eam celando contra solam iustitiam legalem peccat. Ergo ad restitutionem non tenetur. S. Lig. ibid.

[ocr errors]

(18) Resp. ad 3um quaes. Neg. nisi urgeat boni publici ratio. Testis enim per se non 40 tenetur obedientiam iudici praestare, quando veritatem, sub secreto naturali vel commisso cognovit; quia iudex seclusa ratione speciali boni communis, eum obligare nequit ad praeceptum legis naturalis violandum. Testis igitur in hoc casu dicere potest se nihil prorsus scire. S. Lig. n. 268. Recole dicta tom. I 8o. Praecepta, Cas. 10, n. 436 et seq. (19) Resp. ad 4um quaes. Neg. probabilius de iure communi, si testis sit omnino

1 cf. dagegen Catechismus Rom. II 5, 73: Nemo absolvendus est, nisi prius quae cuiusque fuerint restituere polliceatur.

2 1. c. tom. II 8 f.

certus sibi soli crimen notum esse, quia ad reum damnandum necessario duo testes requiruntur. Hinc axioma: Testis unus, testis nullus. Secus vero dicendum, iuxta ius gallicum, vel aliud simile, ex quo unicus testis sufficere potest ad rei damnationem, et nihil aliud a iuratis exigitur nisi ut asserant se intimam facti convictionem habere, quin sententiam suam probare debeant.

[blocks in formation]

5

Casus de baptismo. Casus VI. 2o. Amelina, mulier catholica, virum protestantem habens, valde exoptat prolem suam, recens natam, ad parochum loci deferri baptizandam. Maritus autem iubet eam ad ministram suae sectae deferri. Ingemiscit et illacrymatur pia mater, ex eo quod voti sui compos fieri nequeat. Sed ecce! industria in mentem 10 ipsi venit, qua tanto malo certa ratione medeatur. Qualis? ipsa prolem domi baptizat, priusquam ad ministrum adportetur.

Hinc quaer. 2o. An recte egerit Amelina in secundo casu? Quid si proles non fuisset ad ministrum deferenda, nisi post multum tempus? - 3°. Quid de illis qui filios ministro haeretico baptizandos deferunt? Quid, si lege principis haeretici ad id urgeantur? 15

Solutio. (202) Resp. ad 2um quaes. Non recte egit Amelina quia causa fuit cur puer bis baptizaretur. Minus enim malum est, quod infans baptizetur ab haeretico quam eum rebaptizari. Voit. n. 160. Lugo, etc. Attamen culpanda non esset mater, si diu exspectandus esset baptismus ministri cum periculo, ne prius moreretur infans. Quid vero, si dubitaret an valide baptizandus esset a ministro haeretico? Resp. Si infans mox 20 ad illum esset deferendus, exspectare deberet, et postea cum conditione illum rebaptizare. Si vero diu esset exspectandum, statim modo absoluto eum baptizare posset, ut mox dictum est.

(203) Resp. ad 3um quaes. Peccant graviter prolem deferentes ad ministrum haereticum, ut baptizetur, quia hoc est tacite profiteri illum esse legitimum ministrum talis 25 caeremoniae, immo foret communicare cum eo in sacris. Praeterea minister haereticus sicut quilibet alius laicus extra casum necessitatis baptizans, graviter peccat. Ergo si qui infantem baptizandum offert ei, peccat eius peccato cooperando. Immo nec licitum est parentibus, filios deferre ad ministrum haereticum, ut ab eo baptizentur, etiamsi lege principis haeretici urgerentur, quia hoc esset vere communicare in divinis. Eruitur ex 30 epistola encyclica Pii VI,,Laudabilem", missa ad omnes episcopos Galliae, die 26. Sept. 1791, in qua pontifex prohibet, ne fideles filios suos baptizandos sacerdotibus intrusis offerant, etiamsi filii secus non essent agnoscendi ut legitimi:,,quamvis, ob legitimae probationis defectum suorum natalium iure carere, aut gravius quodlibet malum pati cogerentur“. 604. A. Lehmkuhl: Fahnenflucht; Desertion; der Beichtvater eine den militärischen 35 Vorgesetzten übergeordnete Instanz.

Theologia moralis, Fr 93, I 261. 511. 610 f.

De obligatione iuramenti promissorii (Nr. 421): Evidens est, iuramentum in leges civiles, constitutiones emissum obligare nunquam posse ad servandas leges divino aut ecclesiastico iuri contrarias. Immo si, quando iuramentum postulatur, fervet dissidium 40 inter,,statum" et ecclesiam, ita ut leges ecclesiae Deoque contrariae efferantur vel urgeantur, iurare non licet, nisi adiecta clausula et exclusis illis legibus. Si vero eiusmodi leges in codicibus quasi sepultae iacent, etsi ab auctoritate civili non explicite pro irritis habeantur, necesse non erit, clausulam illam expresse addere, cum quilibet rationabiliter agens, qui iuramentum excipit, sensum iuramenti sic sumere et intelligere debeat, ut 45 censeatur versari circa solas leges re ipsa validas.

Simile quid nota de quolibet iuramento,,fidelitatis" et de iuramento militari: quod

« ÖncekiDevam »