⚫ negant Suarez, Laymann et alii communiter; v. gr. ne quis frangat silentium, < ne edat uvam, ut claudat ostium, etc.; <quia est res parva et incapax tantae « obligationis. Nec ipse Deus in materia parva sub mortali obligat. Vide Lessium 1, Salas 2».

Est communissimum apud Salmant. 3. Tenent tamen cum S. Thoma, Valentia, etc., contra Sanchez a), Vasquez, etc., posse praelatum regularem praecipere sub gravi, quod a regula praeceptum est tantum sub levi, si timetur quod regula aliter non observetur.

142.- « 3°. Aliud esset, si materia alias levis, fieret gravis ratione circumstan<tiarum; ut v. gr. contemptus, scandali, < magni boni communis, vel finis a legis<latore intenti. Sic abstinentia a pomo < in paradiso, in se quidem parva, gra◄ vissima tamen erat ex circumstantia « finis. Suarez 5 ».

Nota quod in quacumque materia, contemptus formalis legis aut legislatoris (quod est contemnere legem, vel legislatorem, seu superiorem qua superior est) semper est peccatum mortale. Salmant.

Suar., de Legib., lib. 3, cap. 25, n. 2.

Laym., lib. 1, tr. 4, cap. 14, n. 2. - Lib. 2, cap. 41, n. 75, vers. Dico. - De Legib., disp. 10, sect. 6. - Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 18. Tr. 15, de Stat. relig., cap. 6, n. 85 et seq. S. Thom., 2a 2ae, qu. 186, artic. 9, corp. Valent., in 2am 2ae, disp. 10, qu. 4, punct. 5. Vasq., in 1am 2ae, disp. 154, cap. 4, n. 21. 5 De Legib., lib. 3, cap. 25, n. 5. Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 38. S. Thom., 2a 2ae, qu. 186, art. 9, ad 3. Suar., lib. 3, cap. 28, n. 23 et 24.

7 'Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 39. Sanch., in Decal., lib. 1,

Materia gravis po

143.- « 4°. Quando materia est gravis, << potest superior praecipere sub culpa test praeci << tantum levi: quia, sicut potest nullo pi sub levi. « modo obligare non praecipiendo, ita << etiam potest obligare sub veniali tantum. << Ita Suarez, Lessius, contra Vasquez ». Quaestio est: an legislator in materia gravi possit obligare tantum sub levi?

Prima sententia negat; quia gravitas obligationis non dependet ex voluntate superioris, sed gravitate materiae. Ita Bellarminus, Reginaldus, Sotus a), Vasquez b), Becanus. - Secunda tamen sententia probabilior affirmat; quia in legibus obligatio taxatur a legislatore juxta finem

cap. 5, n. 11 et 12. Cajetan., Summ., v. Contemptus, § Adverte hic. - 8 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 40. Palaus, tr. 2, disp. 2, punct. 9, § 2, num. 7, vers. Dico 3o. Sanch., in Decal., lib. 1, cap. 5, n. 13. - Bonac., disp. 2, de Peccat., qu. 3, punct. 5, n. 15. - Suar., de Legib., lib. 3, cap. 27, num. 6 et 7. - Lib. 2, cap. 41, n. 74, vers. Tertio. Vasq., in 1am 2ae, disp. 158, cap. 4, n. 32 et seqq. Bellarm., Controv. de Membr. Eccles., lib. 3, de Laicis, cap. 11, vers. Ad septimum. - Regin., lib. 15, num. 44. Becan., part. 2, tr. 3, de Legib., cap. 6, qu. 3, n. 11 et 13.

quia tunc ex epikeja seu benigna voluntatis principis interpretatione, possunt ab obligatione excusari ».

141.- a) Sanchez, in Decal., lib. 6, cap. 2, n. 46, non sine limitatione huic sententiae contradicit. Etsi enim negat superiorem posse obligare in universum, ad regulae observationem sub culpa mortali aut veniali, quando ipsa regula, ex se et primaeva sua institutione, non obligat ad culpam, sed ad solam poenam; concedit tamen posse quandoque superiorem sic obligare, cum scilicet ad aliorum exemplum, et illius correctionem qui minus parere consuevit, id expedire judicaret.

142. - a) Juxta Lessium, lib. 2, cap. 46, n. 45, si non recuses in rebus majoris momenti superiori parere, « etiamsi contemnas personam ob defectum eruditionis, prudentiae, nobilitatis, etc.; et ex hoc contemptu aliquod

praeceptum ejus in re levi violes, forte non erit mortale ».

143. a) Sotus rem potius innuit quam aperte significet, de Just. et Jure, lib. 1, qu. 6, art. 4, vers. Ad postremum. Et primo quidem legem ecclesiasticam a civili distinguens, affirmat praelatos Ecclesiae, quia sunt spiritualium judices, posse leges condere,« etiam discernendo inter veniale 'et mortale, atque adeo decernendo transgressionem suae legis esse mortale crimen »; saeculares vero principes non posse hoc definire: « scilicet, ut leges suae sub culpa veniali aut mortali serventur; sed dumtaxat constituunt opera in specie virtutis aut vitii. An vero transgressio vel omissio mortalem labem transgressori impingat, e rerum natura examinandum est ».

b) Vasquez, in 1am 2ae, disp. 158, cap. 4,

«

«

«

«

144. «< 5°. Potissima signa, ex quibus colligi possit an lex obliget sub gravi culpa, sunt haec: 1°. Si materia sit gravis, et non constet in contrarium de vo<«<luntate praecipientis. Unde Cajetanus 4 << docet, clericos tantum peccare venialiter, << dum contra praecepta juris positivi aves << et canes sequuntur ad venandum.-2.Si << verba magnam vim habent, ut jubemus, « interdicimus, in virtute sanctae obedien« tiae, vel vi voli, aut juramenti, vel gra«viter mandamus, etc. 3. Si poena « magna adjiciatur, ut excommunicationis, depositionis, maledictionis aeternae, << exilii perpetui, mortis, etc. — 4o. Si ita <«< fert usus et consuetudo inter peritos et <«< timoratos: quia consuetudo est optima legum interpres, ut patet in lege jejunii <<< ecclesiastici et abstinentiae a carnibus, << item communionis annuae; quas gravi« ter obligare probant hic Toletus, Lay<< mann 5, Bonacina a) ».

«

«

1 Lib. 2, cap. 41, n. 74, vers. Tertio. 2 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 20. Sanch., in Decal., lib. 6, cap. 4, n. 25. Palaus, tr. 2, disp. 2, punct. 8, n. 4. Вопас., disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 4, n. 23. Valent., in 1am 2a, disp. 7, qu. 5, punct. 6, § 3. - S. Anton., part. 3, tit. 16, cap. 1, § 13, i. f. Palaus, tr. 2, disp. 2, punct. 8, n. 6, ad 5. Sanch., de Matrim., lib. 1, disp. 9, n. 6. 3 Tr. 11, de Legib., cap. 2, num. 20, v. f. 4 Summa, v. Clericorum peccata. Tolet., lib. 8, cap. 19, vers. Quintum. Lib. 1, tr. 4, cap. 14, n. 4.-6 Tr. 11, de Legib.,

145. - Docet auctor legem obligare sub gravi, si magna poena in ea adjiciatur. — Hic addendae sunt plures Quaestiones scitu necessariae.

non

tia.

P

Et ante omnia est notandum, quod alia est lex pure poenalis, quae nullum dat in co praeceptum; v. gr.: Qui hoc fecerit, solvat poenam. Et haec non obligat in conscientia, etiamsi poena sit gravissima, ut Salmant. cum Navarro, Palao, Tapia, Reginaldo, etc. Hinc leges oppidorum, prohibentes sub poena caesionem lignorum sive herbarum, piscationem, venationem, non obligant sub culpa; sic enim habet consuetudo. Ita Salmant. cum Navarro, Valentia, Montesino, etc. Alia est lex non Lex pure poenalis, seu mixta, quae praecipit et poenam imponit; v. gr.: Nemo hoc faciat sub poena, etc.

7

cap. 2, n. 53. Navar., Manual., cap. 23, n. 56. - Palaus, tr. 3, disp. 1, punct. 15, n. 10 et 12. Tapia, lib. 4, qu. 10, art. 4, n. 5; et art. 6, n. 2 et seq. Regin., lib. 15, n. 50. - Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 54. Navar., Manual., cap. 23, n. 60. Valent., in 2am 2ae, disp. 5, qu. 6, punct. 5, § 2. Montes., in 1am 2ae, de Legib., disp. 23, qu. 7, n. 119. Valent., in 1am 2a, disp. 7, qu. 5, punct. 6, § 3, vers. Quartum signum. - Salon, in 2am 2ae, qu. 77, art. 1, con. trov. 8, num. 8. Azor, part. 1, lib. 5, capit. 6, qu. 5, v. f. 8 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 45. Loc. cit.

n. 32, consentit huic opinioni, « si materia gravis est, considerato etiam fine ipsius ».

144. a) Bonacina, disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 4, n. 24, assignat utique communem aestimationem hominum vel etiam consuetudinem, tamquam regulam unde lex sub mortali obligare dignoscatur; sed exempla quae Busenbaum affert, ipse non habet.

145. a) Salmant., tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 44, hoc asserunt de legibus, quae excommunicationem majorem latae sententiae sanciunt; si vero excommunicatio minor latae sententiae sanciatur, ajunt legem quandoque sub mortali, quandoque sub veniali tantum obligare.

Ferendae ententiae.

Lex cum mena tem

Ra alios

Quid, si tales poenae sint ferendae sententiae, an obligent sub gravi? - Alii affirmant; alii probabilius negant, ut Salmant. cum Cajetano d), Palao, Suarez, Sanchez, Vasquez, etc. Nisi dicatur, quod censura incurratur sine alia monitione; vel nisi de se materia sit gravis.

147. - Quaeritur 2'. An leges assignantes poenam temporalem et simul praecipientes, obligent ad culpam, an solum ad poenam?

Prima sententia negat, nisi ipsa lex rali, ju exprimat velle obligare etiam ad culpam. cbligat. Ita Navarrus, ubi ait: Leges humanas etiam praecipientes (praesertim saeculares, quae poenam temporariam constituunt), in dubio ad aeternam non obligare, quatenus sunt leges ejus qui eam poenam statuit. Ita etiam Cajetanus 5. Item Menchaca, Gomez, Imola a), apud Salmant. "; et probabilem 7 vocant Valentia, Bona

Sanch., in Decal., lib. 6, cap. 4, n. 54. - Palaus, tr. 3, disp. 1, punct. 15, n. 4. - Tapia, lib. 4, qu. 10, art. 2, n. 5. 1 Tr. 10, de Censur., cap. 1, n. 126 et 127. - Suar., de Censur., disp. 4, sect. 4, n. 2 et 7. Bonac., disp. 1, de Censur., qu. 1, punct. 3, n. 7. - Coninck., disp. 13, de Censur., n. 67 et 68. - Palaus, tr. 29, disp. 1, punct. 7, num. 2. 2 Tr. 11, de Legibus, cap. 2, n. 45, i. f. 3 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 46. - Palaus, tr. 3, disp. 1, punct. 15, n. 3 et 4. Suar., de Legib., lib. 4, cap. 18, n. 17 et seqq. Sanch., Decal., lib. 6, cap. 4, n. 50 et seqq. Vasq., in 1am 2ae, disp. 158, cap. 5, num. 41 et seqq. 4 Manual., cap. 23, n. 55. Sum., v. Clericorum peccata, § Nec obstat diclis. Menchaca, Controv., lib. 1, cap. 29, n. 6. Ludov.

Verius obligat ad

cina ), Diana, Tapia ac Villalobos; et loquendo de lege civili, probabilem etiam putat Mazzotta putat Mazzotta 8 cum Filliuccio ). Ratio, quia, licet principes bene possint obligare tam ad poenam, quam ad culpam; tamen, cum non sint imponenda onera sine necessitate, non praesumuntur ipsi velle ad culpam obstringere, quando sufficit poena ad eos coercendos: et ita hujusmodi leges dicunt a consuetudine interpretari. - Verius tamen contradicit secunda sententia, culpam. quam absolute tenent Salmant., et probabiliorem 10 censent Valentia, Bonacina, Diana, Tapia et Villalobos. Ratio, quia haec est differentia inter legem pure poenalem, quae obligat ad solam poenam: et haec est, quando in ea tantum poena assignatur; et legem mixtam, quae obligat etiam ad culpam: et haec est quando, ultra poenam, praeceptum adjungitur : ipso enim praecepto, tunc creditur superior velle ad culpam obligare, ne frustra videatur praecipere.

Quid si poena sit magna? Vide dicenda de Restit., Lib. III, n. 616.

.

10 Apud

Gomes, in 6um Decretal., de constitution., cap. 2, n. 59 et 60. -6 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 47. Loc. cit., i. f. Valent., in 1am 2ae, disp. 7, qu. 5, punct. 6, § 3, vers. Alterum signum. Diana, part. 1, tr. 10, resol. 20. Tapia, tom. 1, lib. 4, qu. 10, artic. 4, num. 3. - Villalob., part. 1, tr. 2, diff. 22, n 7. 8 De Legib., qu. 2, cap. 1, vers. Dico 3°. Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 49. Salmant., loc. cit. Valent., loc. cit., punt. 6, § 3, sext. Bonac., disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, Diana, part. 1, tr. 10, resol. 20. Tapia, loc. cit., Villalob., loc. cit., n. 6. 1 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 57. 12 Cap. Non dubium 5, de sentent. excomm.; cap. Significasti 18, de homicid. volunt.

sign.

n. 3.

n. 4.

.

c) Et idipsum docent etiam' Sanchez, Palaus, Tapia, locis cit.

d) Vide notam b hic supra.

147. - a) Imola (Joan. ab), in cap. Cum contingat, de jurejur., n. 36, consentit quidem de lege civili disserens; sed de lege canonica tenet sententiam contrariam, quae est sententia S. Alphonsi.

b) Bonacina, disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, n. 3, significat probabile esse,

inquantum oppositum probabilius tantum appellat.

c) Filliuccius, tr. 21, art. 11, n. 417 et 418, disserens de legibus mixtis, quae poenam temporariam transgredientibus imponunt, et afferens exempla quae ad civilem potestatem pertinent, docet probabilius esse, leges istas ad culpam obligare; hinc videtur existimare probabilem, sententiam quae negat eas obligare ad culpam.

Adde, nisi poena consistat in privatione alicujus juris acquisiti, puta in beneficio, electione, etc.; tunc enim semper requiritur declaratio juridica vel poenae vel saltem criminis, etiamsi poena imponatur ipso facto incurrenda, nulla exspectata declaratione, ut docent Lessius 5, Molina b), Soto 6, Sanchez, Palaus, et Salmant. cum Ledesma, Cajetano et Granado. Cum enim lex poenalis accipi debeat in mitiori sensu, verba illa nulla declaratione, etc. possunt explicari, scilicet nulla exspectata declaratione poenae; sed non excluditur declaratio criminis, ut poena possit reo applicari. Id confirmatur ex cap. Cum secundum, de haeret. in 6o, ubi haeretici, licet priventur ipso jure bonis suis, tamen non tenentur bona tradere ante sententiam; ut in eodem textu habetur.

6 De

1 De Legib., lib. 5, cap. 9, num. 2 et seqq. 2 Disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, n. 10. - 3 Tr. 11, de Legib., cap. 2, num. 58. Tapia, loc. cit., artic. 9, n. 3 et seqq. Montesin., in 1am 2ae, de Legib., disp. 24, qu. 1, num. 4; qu. 2, n. 25 et 41. - Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 60, i. f. - 5 Lib. 2, cap. 29, dub. 8; et cap. 34, n. 188. Just. et Jure, lib. 1, qu. 6, art. 6, concl. 1. - De Matrim., lib. 3, disp. 53, n. 8; Decal., lib. 2, cap. 22, n. 20. - Tr. 3, Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 59 disp. 2, punct. 2, n. 8. et seq. Martin. de Ledesma, 2a 4a, qu. 18, art. 2, dub. 10, concl. 3. Cajetan., Summa, v. Poena; cf. in 2am 2ae, qu. 62, art. 3. Granado, in 1am 2ae, controv. 7, tr. 3, disp. 13. 10 2a 2ae, qu. 62, art. 3, corp. · 11 De Matrim., lib. 3, disp. 53,

149. Quod dictum est de poenis privativis, a fortiori dicendum de positivis, quae consistunt in actione positiva, v. gr. aliquid restituendi aut patiendi; ut communiter cum D. Thoma 10, Sanchez 11, Molina 12, Soto 13, et Salmant. 14 cum Tapia, Sà, Vasquez, etc. Et sic igitur dicendum de legibus privantibus beneficiis jam obtentis, ratione simoniae, vel alienationis bonorum beneficii, etc., ubi semper requiritur declaratio judicis; Salmant. 15 cum auctoribus citatis. Ratio autem omnium horum est, quia nimis ardua et inobservabilis esset lex illa humana; quod reus ipsemet in seipsum deberet poenam exsequi.

P

req

sent

bilit

les.

Poenae autem inhabilitantes obligant Sect ante judicis sententiam; ut est poena im- cond posita a Tridentino non residentibus, non lucrandi fructus, et similia a). Vide Salmant. 16. Item, quando poenae sunt conditionales, v. gr. ut habens beneficium curatum, si non ordinetur sacerdos infra annum, sit ipso facto privatus beneficio; ut ex cap. Licet, de elect. in 6°. Sic etiam clericus beneficiatus non deferens habitum, ipso facto privatur privilegio fori. Salmant. "7 cum Sanchez, Palao, Bonacina, etc. b).

n. 1.19 De Just. et Jure, tr. 2, disp. 95, n. 14 et seqq. 13 De Just. et Jure, lib. 1, qu. 6, art. 6, resp. ad octavum, vers. Sed leges; et lib. 4, qu. 6, art. 4, concl. 2. - 14 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 61 et 64. - Tapia, tom. 1, lib. 4, qu. 10, art. 10, n. 2 et 5. Sà, v. Poena, n. 1. Vasq., in 1m 2, disp. 168, cap. 4; et disp. 170, cap. 3 et 4. -15 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 64. Auctor. cit., id est Vasq., loc. cit., disp. 168, cap. 4, n. 25 et 30; Tapia, loc. cit.; et art. 11, 16 Tr. 11, n. 4. Trident., sess. 23, de Reform., cap. 1. de Legib., cap. 2, n. 62. 17 Loc. cit., n. 63. Sanch., de Matrim., lib. 7, disp. 91, n. 2. Palaus, tr. 3, disp. 2, punct. 2, n. 3. Bonac., disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, n. 24.

148. a) Vasquez, in 1am 2ae, disp. 168, cap. 6, ita sane tenet de poenis privativis, sed, ut ipse subdit, sive... laboret infamia, sive non ».

b) Molina ex parte tantum consentit, et affirmat requiri sententiam in eo dumtaxat casu, quo« non subjungitur aliud verbum, unde constet mentem Summi Pontificis esse, ut amittantur nulla exspectata sententia » ; ut esset: poenam incurrendam esse « absque declaratione». Ita ille, de Just. et Jure, tr. 2, disp. 96, n. 5, ubi de beneficiorum privatione loquitur; idemque tenet, n. 8, de officiorum privatione.

149. a) Hanc suam opinionem S. Alphonsus limitat, lib. 6, n. 705 (a sexta Operis edit.), dicens requiri sententiam judicis

ad poenas inhabilitantes incurrendas, casu quo reus ipse eas exsequi nequeat sine propria infamia.

b) Auctores allegati, licet non habeant exempla quae S. Alphonsus ex Salmant. exscripsit; in hoc tamen cum S. Alphonso conveniunt quod poenae conditionales ante judicis sententiam obligant. — Notandum praeterea venit, quod Palaus loquitur non de beneficiato clerico, sed de clerico carente beneficio, habitum non deferente; et hoc videtur Tridentino conformius. Tridentinum enim, sess. 23, de Reform., cap. 6, ita statuit: Is etiam fori privilegio non gaudeat, nisi beneficium ecclesiasticum habeat aut clericalem habitum et tonsuram deferens, alicui ecclesiae ex mandato episcopi deserviat ».

Conventiopales.

150.

Quaeritur 4°. An poena conventionalis in contractibus debeat solvi ante sententiam?

Prima sententia affirmat; quia quisque tenetur ante sententiam pactum observare a). Ita Bonacina, Suarez, Molina, Så apud Salmant. 1. Secunda senten

tia, quam aeque probabilem vocant Salmant., et tenent Navarrus, Lessius), Sanchez, Vasquez ), Palaus, etc., negat; quia sentiendum est, contrahentes non aliter velle sibi imponere poenam, quam juxta dispositionem juris circa leges poenarum, quae nonnisi post sententiam contrahuntur. Profecto tenetur reus post sententiam ad poenam; sed notandum est, non teneri eum ad solvendam pecuniam, nisi petatur a parte. Et si poena sit nimis dura, ultra sententiam requiritur praeceptum judicis et ministrorum exsecutio. Vide Salmant. 3.

Bonac., loc. cit., n. 23. - Suar., de Legib., lib. 5, cap. 6, n. 8 et seq. Molina, de Just. et Jure, tr. 2, disp. 97, n. 8. Sà, v. Poena, num. 2. - 1 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 66. - Loc. cit., n. 67. Navar., Man. cap. 23, n. 67 et 68. Sanch., de Matrim., lib. 1, disp. 37, n. 4. Palaus, tr. 3, disp. 2, punct. 3, n. 4. Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 70.

.

Aliud extrahi, a

ri a lege.

152. Quaeritur hic ultimo: quando teneamur tollere impedimenta, vel ea non apponere, quae obstant impletioni legis? Praenotandum est ad quaestionis solutionem; aliud esse, quod quis non obli- liud excusagetur a lege, sive ab illius obligatione extrahatur; aliud, quod excusetur a transgressione legis, manendo tamen sub ejus obligatione. Unde fit ut dupliciter possis te impedire ab observatione legis; vel apponendo causam, qua extraharis a legis observatione; scilicet, si ab hoc loco, ubi est praeceptum audiendi sacrum, discedas ad alium, ubi tale praeceptum non viget: vel efficiendo opus quod, licet impediat te ab observatione legis, non te

.

4 Loc. cit. n. 78 et 79. Navar., Comment. de Alienat, rerum eccles., n. 17, vers. Ex quibus colliguntur. Tapia, lib. 4, qu. 13, art. 3, n. 6. - Silvest., v. Haereditas III, n. 9, quaer. 7. Joan. Medina, Cod. de Restitut., qu. 23, coroll. 4 et 5.5 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 103. - 6 L. c., n. 104. 'Tr. 3, disp. 2, punct. 10, n. 5 et 7; cfr. disp. 1, punct. 24. n. 8

150. a) Haec sententia, ut ex auctoribus allegatis liquet, hoc modo limitanda est: nisi constet de contraria contrahentium intentione, vel nisi aliter consuetudo ejusmodi pactum interpretetur.

b) Lessius, lib. 2, cap. 20, n. 136, probabile reputat non teneri ante sententiam judicis, quia illa videtur mens contrahentium..., nisi aliud exprimant ». Sed n. 135, valde probabile dicit poenam conventionalem deberi ante judicis sententiam. Denique utramque sententiam quoad praxim hoc modo conciliat: • Verius puto, inquit n. 136, spectandam consuetudinem, quae nisi requirat condemnationem judicis, credo teneri ante sententiam ad solam partis requisitionem. In dubio tamen de consuetudine, censeo alteram sententiam probabilem ».

c) Vasquez, in 1am 2ae, disp. 173, cap. 1, n. 3, sic revera tenet, « etiamsi impositae sint [poenae conventionales] ipso facto».

151. a) Sensus quaestionis est: Utrum omissio illius conditionis «reddat statim actus nullos absque sententia judicis, non solum in foro exteriori, sed etiam in conscientia», ut loquuntur Salmant.

b) Covarruvias male citatur a Salmant.; ipse enim, de Testam., cap. 10, n. 12 et seqq., tenet sententiam quam S. Alphonsus probabiliorem appellat, negans ullam oriri obligationem in foro interiori, ex testamento sine solemnitatibus facto.

c) Suarez (Salmant. enim hunc citant, non autem Thomam Sanchez) ex parte concordat, loquens de lege quae solemnitatem instituit in testamentis, de Legib., lib. 5, cap. 32, n. 7:

9