TRACTATUS PRIMUS DE CONSCIENTIA Duplex MONITUM AUCTORIS. - Adverte, Lector benevole, quod primum hunc Tractatum de Conscientia, quo aditus ad universam moralem Theologiam aperitur, speciali studio a me elucubratum, pro faciliori alumnorum meorum instructione apponere volui. Hoc dico, quia deinde omnes alios Operis Tractatus ab alieno Auctore virgulis signatos invenies, meis tamen Adnotationibus adjunctis. Elegi autem illos alterius Auctoris Tractatus inserere, ut ordinem rerum ab eo servatum sequerer: eo quod talis ordo, propter rerum distinctionem et connexionem, optimus universe a pluribus reputatus est. rum. CAPUT I. Quid Conscientia et quotuplex, et quaenam sequenda. - 1. De regula remota et proxima actuum humanorum. - 2. De conscientia et synderesi. 1.- Duplex est regula actuum humanohu rum; una dicitur remota, altera proxima. regula actuum manorum. · Remota, sive materialis, est lex divina; proxima vero, sive formalis, est conscientia: quia, licet conscientia in omnibus divinae legi conformari debeat, bonitas tamen aut malitia humanarum actionum nobis innotescit, prout ab ipsa conscientia apprehenditur, uti docet S. Thomas: Ratio humana est regula voluntatis humanae, ex qua ejus bonitas mensuretur 1. Et clarius alio in loco: Actus humanus judicatur virtuosus vel vitiosus, secundum bonum apprehensum, in quod per se voluntas fertur, et non secundum materiale objectum actus 2. 1 1a 2a qu. 19, art. 4, corp. - Quodl. 3, art. 27, corp. - ter erronea. Recta est ea, quae dictat verum. Peccat ideo qui contra eam operatur: cum dicat Apostolus: Omne... quod non est ex fide (nempe ex dictamine conscientiae, ut explicant Estius a) et alii), peccatum est. Confirmat Innocentius III 1: Quidquid fit contra conscientiam aedificat ad gehennam. Conscientia vero erronea est ea, quae dictat falsum tanquam verum. Haec autem alia est vincibilis, alia invincibilis. Vincibili Vincibilis est, quae cum debeat et possit vinci ab operante, vel quia errorem jam advertit, vel saltem dubitat de errore, advertitque simul ad obligationem illum vincendi, tamen negligit illum vincere: ut docent S. Antoninus 2, Navarrus 3, Salmant."), et Suarez 4, cum Silvio, Cajetano, aliisque communissime ex S. Thoma 5. Notant autem Salmant. et Castropalaus, cum Azor, Suarez), Vasquez), Bonacina ), etc., et Wigandt ), non esse opus, ut diligentia adhibenda ad vincendum errorem sit maxima, sed sufficere ut sit comInvincibi- munis et ordinaria. Invincibilis vero est, quae moraliter vinci nequit: cum nulla cogitatio nec dubium erroris veniat in mentem operantis, nec etiam in confuso, dum operatur, vel dum actionis causam ponit; prout latius explicabitur in Lib. V, tract. de Peccatis, ubi agetur de advertentia ad peccatum requisita. liter. 3. a) Fides, inquit Estius in Epist. ad Rom. XIV, 23, hic ita accipienda est, ut sit persuasio, qua quis credit aut existimat aliquid sibi licitum ». b) Salmant., tr. 20, de Princip. moral., cap. 14, n. 9, doctrinam istam aperte significant a contrario, dum scilicet ajunt « dari ignorantiam invincibilem, quando, esto ex officio et statu tenearis advertere, tamen non advertis ad obligationem, si sit ignorantia juris; vel ad malitiam objecti, si sit ignorantia facti; quia scilicet nulla de hoc dubitatio implicita aut expressa, vel scrupulus praecessit ». c) Suarez, de Censur., disp. 4, sect. 8, n. 17; Vasq., in 1am 2ae, disp. 123, cap. 2, n. 7; Bonac., disp. 2, de Peccat., qu. 8, punct. 3, 6. Non solum autem qui operatur cum conscientia invincibiliter erronea non peccat, sed etiam probabilius acquirit meritum; ut recte sentit Pater Fulgentius Cuniliati 8 cum aliis communissime. Ratio, quia ad dicendum aliquem actum bonum, saltem inadaequatum, sufficit ut ille dirigatur per rationis et prudentiae dictamen. Cum ergo operans prudenter agit, procul dubio mereri debet propter bonum finem quo operatur, nempe gloriae Dei aut caritatis erga proximum, etc.; sicut contra demeretur qui bonum opus facit, sed apprehensum ut malum, propter malum finem quo opus illud exequitur. 7. Objicit Franzoja 9, nunquam ma. lam actionem posse esse causam meriti; tur. art. 2, corp. Cajetan., v. Ignorantia. De Verit., qu. 15, art. 4, ad 10. — Loc. cit., n. 15. .7 Tr. 2, disp. 1, punct. 15, n. 6. - Asor, part. 1, lib. 1, cap. 16, qu. 6. - De Consc., cap. 1, §3, n. 6. - Theol. mor., lib. 1, tr. 1, cap. 1, animadv.1. « n. 19, negant posse certa regula generaliter definiri, sed prudenti arbitrio relinquendum esse quanta diligentia sit adhibenda; «pensatis omnibus, ut dicit Suar., loc. cit., quae ad tale praeceptum vel ministerium pertinent »; seu, ut loquitur n. 19, juxta qualitatem operis vel ministerii»; aut « habita ratione, ut Bonacinae verbis utar loc. cit., praecepti, officii et qualitatis personae, aut etiam circumstantiae temporis et loci ». temporis et loci». - Demum Wigandt, tr. 2, exam. 1, qu. 3, n. 7, dicit tantum invicibilem esse ignorantiam quando, suborta advertentia, « attamen, adhibito etiam sufficiente studio, diligentia et consilio, vinci aut deponi non potuit. Et, tr. 3, exam. 1, num. 23, § Resp. 3, docet invincibilem ignorantiam eam esse, quae morali diligentia superari ac tolli non potest. |