Excitet Alphonsusque atavus, proavusque Ferandus,
Summus Aragoniae splendor uterque domus.
Et magnis stimulet te Caesar avunculus actis,
Grandeque Alexander sit tibi calcar avus.
Hi tibi Scipiadas referunt, referuntque Camillos,
Quosque tulit claros terra pelasga duces.
Gloria perpetuos horum victura per annos,
Caerula qua totum circuit unda solum.
Quaeque imiteris aget juvenis pater, ora priusquam
Incipias rudibus solvere blaesa sonis.
Plurima vis illi membris et plurima menti
Promittitque novum culta juventa decus.
Fasque piumque colit, justaeque ad pondera lancis.
Dat populo facilis candida jura suo.
Qua caput opponis Soli, Apennine, cadenti
Quaque calent medio caerula Tusca die,

Quaque resurgentem ponto videt Hadria Phoebum,
Quaque Athesis gelidum terminat unda latus,
Antiquas lites, antiquaque bella diremit,

Sumpta licet tenera sint modo sceptra manu.
Quidquid et in toto bellorum turbine, ducit
Intrepidus tutam per freta vasta ratem.
Quas tibi servat opes, uni tibi quanta tuetur
Regna? parat soli jam tibi quidquid agit.
Carpsit iter longum, permutatisque subinde
Gallica, te propter, regna petivit equis.
Non tenuere nives, non saxa alpina, nec amnes,
Nec tam longinquae meta voranda viae,
Forsque pruinosas tulit exspes sub Jove noctes,
Siccaque coenosis proluit ora vadis.

Quas adiisse casas, quaeve esse viatica credam,
Aspera dum rapido per juga currit equo?

At tu gemmatis, fortunatissime, cunis,
Non interrupto membra sopore rigas.
Lacteaque a primo vagitu pocula sugis
Atque famem dulci lacte sitimque fugas.

Dumque repurgandis nutrix tibi sedula membris
Instat, agunt famulae blanda lavacra Deae.
Saepeque nudatos genitrix pia suscipit artus,
Formosoque fovet, quo licet usque sinu.
Grataque nunc fronti, nunc oscula libat ocellis,
Nuncque jocis gestit blanditiisque tibi.
Interea circumsiliunt Charitesque Venusque
Aemulaque arridens basia donat Amor.
Et puero sua tela puer, pharetramque nitentem
Monstrat et adducta cornua juncta manu.
Quaeque illi improbitas sinuato saevit ab arcu,
Irritaque ut nunquam dirigat arma, docet;
Maternosque tibi flores et janthina serta
Porrigit et Paphio lilia nata solo;

Inque tuam queritur lingua trepidante parentem
Hoc tamen in tacita callidus aure refert.
Scilicet ut facibus, pharetraque exarmet et arcu
Saepeque luctantem se Veneremque domet.
Hic, velut ora docent, materna laude superbis,
Deque triumphatis frons tibi laeta Deis.
Non satis expleri possunt tua membra tuendo,
Saepe licet repetant agmina densa fores,
Aureaque attoniti pendent cunabula circum,
Utque probent multum, plura probanda sinunt.
Atque aliquis tua, magne puer, dum consulit ora,
Praecinit ad cunas talia verba tuas :

Cresce, puer: te fata manent, tibi laeta parantur
Imperia et generi nomina magna tuo.
Te duce, larga fluent Hyblaeo flumina melle,
Vitalesque dabit quaelibet arbor opes.
Perpetui tibi erunt flores, totumque per annum
Natalem referent tempora verna tuum.
Sponteque odora tui sudabunt balsama campi,
Qualia Idumaei non tulit uber agri.

Arabiasque ferent inarata novalia messes

Ditiaque haud ullus dividet arva lapis.

Non erit Oebalio pretium, non usus aheno,
Fulgida pascentes purpura tinget oves.
Nec Jovis ira cadet, nec tempestate ferentur
Ulla procelloso naufraga vela mari,
Nereis inque hominum durata caloribus usus,
Se tibi, Neptuno non prohibente, dabit.
Areaque haud maris, haud exaequata cylindris
Cuilibet aequoreas larga refundet opes.
Plurimus argento rivus fluet et fluet auro,

Plurimaque in nostris gemma nitebit aquis.
Non galeae, non ensis erunt, non pila, nec arcus,
Nec tormenta, patris Pax teget arma situ.
Non lites agitare foro, non scita rogare

Non erit in captos vincla parare reos.
Non iter impediet praedo, nec furibus ullis
Incustoditae surripientur opes.

Nulla tributa tui, nec vectigalia pendent,
Seque et opes ultro tunc tibi quisque dabit.
At pater effusas rerum tibi linquet habenas,
Et sinet haec fatis currere saecla tuis.
Ambrosiaque parens artus perfusa nitentes,
Tot bona gaudebit sanguinis esse sui.
Felix matre puer, felix patre et altera et alter
Prole, thoro vobis terra beata tribus.

Sint rata dicta, precor, meque illos servet in annos
Cynthius et quanto sit satis ore canat.

Lucrezia Borgia, dopo aver per due volte rese vane le speranze di Alfonso d'aver da lei discendenti, partori il 4 d'aprile 1508 un bambino, à cui fu imposto il nome di Ercole. È per quel fausto avvenimento che lo Strozzi dettò questo Genetliacon, che fu una delle ultime cose che scrisse l'infelice poeta, poichè il pugnale assassino lo colpi di li a meno di due mesi - Cfr. GREGOROVIUS. Lucrezia Borgia; trad. Mariano, p. 310.

GEROLAMO FRACASTORO.

Nacque in Verona nel 1483. Studiò medicina a Padova sotto il Pomponazzi, del quale però non segui le dottrine filosofiche. In Padova condusse moglie e in patria scorse tranquillamente la sua vita, tutta data a' suoi studi di medicina, d'astronomia, di filosofia e mori settuagenario nella sua villa d'Incaffi presso Ve

rona.

GIRALDI. Dial. de poet. suor. temp.; col. 545. GADDI. De Script.non eccl.; P. 1, p. 192. Hyeronimi Fracastorii vita, premessa all'edizione cominiana del 1737 dei poemi, e dovuta probabilmente al Fumani.- MAFFEI. Verona illustrata; v. II, lib. IV.

I.

AD M. ANTONIUM FLAMINIUM

ET GALEATIUM FLORIMONTIUM

(Carminum Lib.)

Dum vos fatidicos vates, arcauaqne sensa
Volvitis atque animum coelesti nectare alentes,
Alloquiis, magnoque Dei consuescitis ori
Felices, duce Giberto, Campense magistro :

Quid dicam miserum me agere et quam ducere vitam
Irrequietum animi et querentem indagine vana
Naturam semper fugientem, quae se ubi paullum
Ostendit mihi, mox facies in mille repente
Ceu Proteus, conversa sequentem eludit et angit
Moerentem seniique horas, cassumque laborem?
Nuper enim tenues species, simulacraque rerum
Quae fluere ex ipsis dicuntur, perque meare
Omnia, dum sector meditans, tacitusque requiro
Avia silvarum et secreta silentia solus,
Cognovi tamen his spectris illudier ipsis:

Ut sensus feriant nostros, semperque lacessant,
Perque fores, caulasque animae ludantque, meentque
Ac remeent, ipsamque nec inter somnia linquant.
Ergo hoc elusum studio, fessumque labore
Tandem me miserata suos abduxit in hortos

Musa memor, tetricumque animum somno atque quiete
Curavit numerisque et blando carmine fovit.

Tum mihi: Quo tandem, o semper mortalia quaerens
Hanc colere usque voles terram? nunquamne relinques
Has tenebras, nunquamne in lucem lumina tolles?
An nescis, quae cumque hic sunt, quae hac nocte teguntur
Omnia res prorsus veras non esse, sed umbras,

Aut specula, unde ad nos aliena elucet imago?

Terra quidem, et mare et alta, atque his circumfluus aer
Et quae consistunt ex iis, haec omnia tenues
Sunt umbrae, humanos, quae tanquam somnia quaedam
Pertingunt animos fallaci et imagine ludunt,
Nunquam eadem, fluxu semper variata perenni.
Sol autem, Lunaeque globus, fulgentiaque astra
Cetera, sint quamvis meliori praedita vita,

Et donata aevo immortali, haec ipsa tamen sunt
Aeterni specula, in quae animus, qui est inde profectus
Inspiciens, patriae quodam quasi tactus amore,
Ardescit, sed enim, quoniam hic non perstat et ultra
Nescio quid sequitur secum, tacitusque requirit,
Nosse licet circum haec ipsum consistere verum,