PIETRO BEMBO.

Nacque a Venezia nel 1470. Passò, fanciullo ancora, a Firenze, poi a Messina, ove ebbe a maestro il Lascaris. Più tardi studiò a Padova; indi portossi a Ferrara. Fu, insieme col Sadoleto, segretario di Leone X: ebbe nel 1539 il cappello cardinalizio, più tardi il vescovado di Gubbio, poi di Bergamo. Mori nel 1547. .

GIRALDI. Dial. de poet. suor. temp.; col. 529. GADDI. De script. non eccl.; p.85. SCRADERO. Monumentorum Italiae; p. 7. CIACONIO. Vitae et res gestae Pontificum Romanorum et Cardinalium. - Romae, MDCLXXVII; Vol. 1, col. 653.-BORZETTI. Historia almi Ferrariae Gymn.; P. 11, p. 282. — MAZZUCHELLI. Scrittori d'Italia; Vol. II, p. 733. UGHELLI. Italia sacra. - Roma, 1644-62;

Vol. IV, col. 490.

I.

AD LUCRETIAM BORGIAM

FERRARIAE DUCEM

Tempore, quo primam miscens fluvialibus undis
Lapetionides rite animavit humum,

Scilicet hac teneras oneravit lege puellas
Natura, in nostris parca, tenaxque bonis,

5 COSTA. Ant. della lirica latina.

Ut speciem et clarae ferret quae munera formae,

Ingenii nullas quaereret illa vias;

Quaeque animi decus indueret, cultumque per artes
Pectus Apollineas ingeniumque ferax,

Illa sibi nullum formae speraret honorem
Atque omnes pacto jussit adesse Deos.
Plurima cumque novo crevisset femina mundo,
Eventus certam sustinuere fidem.

Namque ut habent mala rura valentes saepe colonos,
Pigraque qui bonus est, otia sentit ager,
Sic non formosae cultu nituere puellae;

Et quae pulchra, eadem desidiosa fuit.
Prima meum atque aevi sidus spectabile nostri,
Tantum animo, quantum Borgia fronte micas:
Et tibi eum facie non certet Agenore nata,
Non Helene Idaeo rapta Lacaena Pari:
Te tamen in studia, et doctas traducis in artes,
Nec sinis ingenium splendida forma premat,
Sive refers lingua modulatum carmen Etrusca,
Crederis Etrusco nata puella solo.

Seu calamo condis numeros et carmina sumpto,
Illa novem possunt scripta decere Deas.
Nablia seu, citharamque manu percurrere eburnâ,
Et varia Ogygios arte ciere modos,

Seu revocare Padi vicinas cantibus undas,
Mulcentem dulci flumina capta sono,

Seu te nexilibus juvat indulgere choreis,

Et facili ad numerum subsiluisse pede,

Quam timeo, ne quis spectans haec forte Deorum, Te praedam media raptor ab arce petat, Sublimemque ferat levibus super aethera pennis Detque novi caelo sideris esse Deam.

Quidquid agis, quidquid loqueris, delectat, et omnes
Praecedunt Charites, subsequiturque Decor.

Ipse Decor sequitur, sed si modo vera fatemur,
Heu mihi, quam multis est decor ille malo.

Nam minus Aetneas vexant incendia rupes,

Quam quibus est facies, Borgia, nota tua; Nec facies modo, sed docti quoque pectoris artes, Ah pereat, si quem forma sine arte movet. Atque ego, qui miseros olim securus amantes Ride bam, et saevi regna superba Dei, Spectabamque mari laceras de littore puppes, Nunc agor in caecas, naufragus ipse, vias.

II.

HYMNUS IN DIVUM STEPHANUM

Nam quae te culpae et sceleris tam dira cupido,
Infelix Solyme, et saeclis damnanda futuris
Corripuit? tantas aut quis furor egit in iras?
Ut juvenem patris aetherei praecepta canentem
Dicta sibi, et veterum referentem oracula vatum
Praestanti eloquio, teque ad meliora vocantem
Compita per mediasque vias e moenibus urbis
Illusum expuleris, tum caeca perdita mente
Concursu pressum ingenti, saxisque petitum
Nudatos artus, ceu quondam grandine densa
Juppiter ingeminans terram quatit aethere ab alto,
Crudelis letho dederis nil tale merentem?
Ille quidem placido sustollens lumina vultu
Lustrabatque oculis coelum, intrepidusque pericli,
Laudabat Superos, et spe sua damna levabat:
Cui se, quantus erat, manifesta in luce videndum
Ipse pater divum dederat cum compare nato
Sublimis, medioque illi fulgebat Olympo.
Quin etiam extremo cum jam sub fine laborum
Disjectus duro frontem et cava tempora nimbo
Iret iter propius lethi, tamen hostibus ipsis

Pro scelere immani moriens, pro talibus ausis,
Ah veniam Superos anima fugiente rogabat,
Placabat Superos hosti jam frigida lingua.
Salve bis senis lectus parêre magistris

Macte animo puer egregio, et praestantibus ausis,
Macte nece, et veris magnum decus addite divis.
Tu princeps ignominiam, plagasque cruentas
Et longum memoranda nepotibus aspera fata
Magnanimis post herois, quem candida partu
Coelicolum regi tecto sub paupere nympha
Non ullam venerem, nullos experta hymenaeos
Ediderat patri flavas Jordanis ad undas;
Testis ades facti, sacro tu primus ab illis
Sanguine palmiferae terram conspergis Idumes:
Et pulchrae insolitos decerpens laudis honores
Purpurea gaudes frontem cinxisse coronae.
Unde tibi grati nomen dixere minores.

Te colimus: certo tibi tempore sacra quotannis
Rite damus, et thura tuis imponimus aris.

Quod, si ulla votisque hominum precibusque moventur
Numina, nec cunctis adeo stat perdere divis
Ausoniam, populosque Italos, nomenque latinum,
Atque malis prope jam confectae moenia Romae,
Sancte, veni, coetusque tuos, tuaque aurea templa
Laeti quae festa velamus fronde per urbes,
Dexter adi, placidusque animis illabere nostris:
Ac primum miseris bellorum et caedis amorem
Da, pater, exuere et tercentum mittere in annos
Tigrimque Tanaimque ultra, et post ferre quietem
Sollicitos populi fasces adiectaque regnis
Regna super validoque undantia milite castra,
Et pacem venerari, et mitia vertere duris.

Dein pestes scelerum tantorum atque agmine longo
Multa odii concreta modis mala semina diris,
Infectasque diu labes, et crimina purga
Heu solito graviora, irasque averte deorum.

LODOVICO ARIOSTO.

Nacque in Reggio nel 1474, mori in Ferrara nel 1533. Portatosi in Ferrara, col padre Nicolò, nel 1486, è incerto se vi avesse a maestro il Ripa oppure Bernardino Adriano Barbuleio. A 15 anni, costrettovi dal padre, si diè allo studio delle leggi (ARIOSTO, sat. VII, 154). Ma più tardi, o nel 1494 o nel successivo 1495, si diè tutto alle lettere, sotto la disciplina di Gregorio Ellio o Elladio da Spoleto, già agostiniano, poi lettore nello Studio senese, il qual Gregorio tenea d'ambo le lingue i bei segreti (sat. cit.), Sotto la disciplina di Gregorio rimase fino al 1499, anno in cui questi abbandonò Ferrara, seguitando come istitutore Francesco Sforza. La più parte de' suoi carmi latini, l'Ariosto li compose dal 1495 al 1503. Mortogli il padre, le cure della famiglia lo distolsero dagli studî diletti. Però ancora tra il 1501 e il 1503 in Reggio e in Ferrara compose parecchi epitafi ed epigrammi latini. Dopo il 1503 poco o nulla scrisse in lingua latina.

GIOVIO. El. vir. lit. ill.; p. 102. GIRALDI. Dial. de poet. suor. temp.; col. 543.. SCRADERO. Monumentorum Italiae; p. 49. GADDI. De script. non eccl.; p. 35. - SUPERBI. Apparato degli huomini illustri della città di Ferrara; p. 95. LIBANORI. Ferrara d'oro; Vol. II, p. 191. BORSETTI. Hist. Almi Ferra