CELIO CALCAGNINI.

Nacque in Ferrara nel 1479. Militò sotto l'imperatore Massimiliano; fu alla corte di Papa Giulio II, poi in Germania e in Ungheria. Infine prese gli ordini sacri, e dal Libanori è ricordato fra i canonici della cattedrale Ferrarese. Mori in patria nel 1541.

GIOVIO. El. vir. litt. ill.; p. 135. - GIRALII. De poetis suor. temp.; col. 539. GADDI. De script. non eccles.; P. 1, p. 120. SUPERBI. Apparato degli huomini illustri della città di Ferrara; p. 7. LIBANORI. Ferrara d'oro; p. 129. BORSETTI. Historia almi Ferrariae gymnasii; P. II, p. 115. Memorie istoriche di letterati ferraresi; Vol. 1, p. 231-46.

BAROTTI.

I.

DE CALENDIS APRILIBUS

(Carminum, Lib. 1.)

Heus puer texas violis corollas,

Floribus flores glomerans recentes,
Haec dies nobis Veneris calendas

Candida profert.

Cernis ut coelum volucres pererrant
Mutua inter se vice blandientes!

Ecce apes vernum repetunt laborem, et
Prata revisunt.

Audin' ut garrit peregrina hirundo,
Et citum nobis reditum ominatur,
Ipsa consueta reparans cubile

Sub trabe natis.

Quot quot obsentum pia vota numen
Audit: ut primum patrios penates
Videro: illius petulans juvenca

Imbuet aras.

II.

LUCRETIAE BORGIAE DUCIS EXPECTATIO

(Carminum, Lib. 1.)

Nox, ubi pallenti terras obduxit amictu
Omniaque occuluit,

Nec dum sacra dies pluvialibus ingruit horis
Nec iubar emicuit,

Sed lasciva viri rapit oscula dulcia coniux
More herede implicita,

Tunc mortale genus tenebras noctemque perosum
Signitiemque poli,

Jam lucere cupit, jam terris alma precatur

Lumina restitui.

Nunc ita phoebe as sperat mea patria fundi,
Te veniente, faces,

Diva potens rerum, Lucretia, tu mihi magni
Numinis instar habes.

Jam pater Eridanus phaethontiadesque sorores
Te dominam accipiunt.

Succina contexunt Dryades, violasque Napeae

Conglomerant calathis

Adiunguntque rosas et olentia cinnama miscent,
Balsamaque adijciunt

Aureolisque juvat philyris ditare corollas
Multo adamante graves.

Hic se muneribus famulas testantur: et optant
Esse tui arbitrii.

Quare age felici, Romana Lucretia, cursu,

Accelerare jube,

Inque tuum imperium properes, celeberrima virgo,
Nobile praesidium.

Maximus Alphonsus, Divûm genus, aurea laxat
Brachia teque petit,

Candidulas cupiens manibus tractare papillas,
Suaviaque imprimere.

Hoc decet amplexus, nec blandi vota mariti
Discruciare mora.

Quest'ode dovè esser scritta in sul principio del 1502, quando s'attendeva di giorno in giorno l'arrivo di Lucrezia, col corteo dei gentiluomini ferraresi recatisi a Roma fin dal 9 dicembre dell'anno precedente, per farle scorta nel viaggio. È noto che Lucrezia partiva da Roma il 6 gennaio e faceva il suo solenne ingresso in Ferrara il 2 febbraio.

Cfr. GREGOROVIUS. Lucrezia Borgia; lib. II.

III.

PERTURBATIO TEMPORUM GENIALIUM (Carminum, Lib. 1.)

Haec olim fuerant blandis ac commoda ludis

Jocis, choreis, tempora;

Quum personatis errare impune licebat

Aedes, theatra, Regiam.

Fas erat et faciles manibus tractare papillas,
Mollemque palpum obtrudere,

Et se simpliciter blandis insinuare puellis

Sub versi pelli schemate.

Quas ego, quas toties memini traducere, quum me
Consuetum amantem crederent.

Et sine fuco omnes animi secreta moverent,
Ceu conscius plane forem,

Et quamvis risus vix dissimulare liceret,
Tamen annuebam callide.

Atque an furtivas mihi possem adsciscere noctes
Non desinebam quaerere

Omnia quae dulci demum narrare sodali

Quam dulce, quam laetum fuit!

Ipsa etiam in summo, quum nos spectaret Olympo
Ridebat argutum Venus.

At nunc arma omnes, omnes infensa paramus
Tormenta, pila, cassides,

Tela omnes, vexilla omnes, aciesque loquuntur,
Optantque caedem et sanguinem.

Proh superi, quanta est, quanta immutatio rerum,
Vicissitudoque omnium!

Qui modo delicias tantum affectabat amicae
Speculoque adaptabat comas,

Nunc et blanditias, nunc aspernatur amores
Sudore litus et pulvere.

Mi par verosimile attribuire questa lirica all'anno 1510, in cui sul duca di Ferrara gravava la scomunica papale, e il duca d'Urbino s' impadroniva delle provincie d'Alfonso, e ferveva più viva che mai la guerra fra la Francia e Roma e le milizie spagnole assoldate contro il Colonna. Parve allora, fra tanti rumori di guerra, cessata quella gaia vita, alia quale il futuro canonico ripensava con desiderio.

IV.

LUDUS NYMPHARUM NIVIS, TEMPORE

(Carminum, Lib. II.)

Nuper hyperboreis aquilo de cautibus haustas
Irriguo late sparserat ore nives.

Horrida nocturnis canebat terra pruinis,
Flumen concretis omne rigebat aquis,
Atque astricta gelu labentia vellera coelo
Sublustris circum causa nitoris erant.
Hoc igitur blando candore allecta Melaenis,
Huc, inquit, comites, huc, Galatea, voca.
Huc agite, o nymphae, seu stagna liquentia curae,
Seu mage furtivis culta fovetis aquis,

Huc, nymphae Aonides, quaeque inter lustra ferarum
Montivagae colitis innuba signa Deae,

In numerum hybernas juvat exercere palaestras,
Et nive suffartas conseruisse manus.
Haec vix fata, et jam linquunt spelaea Napeae,
Decurrunt Driades Naïadesque jugis.

Liquentesque globos volucrem meditantur in orbem,
Et compacta gelu protinus arma parant.

Inque vicem Nymphae gelidos luctantur in ictus,
Perque sinus fluidos lubrica tela cadunt.
Tespia florentes suras evincta coturno
Concreto Aegeriae perculit imbre genas,
Percussaeque genae dulcem traxere ruborem,
Scilicet in niveo plus decet ore rubor.
Tum vero Aegeria: Non hoc impune feremus,
Dixit, et ultrices tendit in ora manus.
Tespia sed fugiens sibi quo nova tela pararet,
Labitur et retegit nobile, lapsa, femur.
Riserunt nymphae, risit nemus omne propinquum,
Assurgit celeri protinus illa pede.

Tum festinantem moles glomerare nivosas,
Aegeriam rapida Cyrrha morata manu est;