on jamais un seul peuple abandonner ainsi la religion aux ennemis de la religion? Tels sont en abrégé, Messieurs, les principaux motifs qui nous ont fait repousser le serment loin de nous avec horreur. Oui, il n'eût été à nos yeux qu'un affreux parjure et une véritable apostasie. C'est dans ces principes que nous nous glorifions d'avoir eu part, comme docteurs, à la délibération unanime de la Faculté de théologie du mois d'Avril dernier; monument authentique et précieux de son attachement inviolable à la chaire de saint Pierre, ainsi qu'aux pasteurs légitimes de l'Eglise de France; délibération d'autant moins suspecte qu'on n'accusa jamais la Faculté d'avoir exagéré les droits du Saint-Siége ou ceux de l'épiscopat. Si donc, déserteurs tout à la fois, de la doctrine pure que nous avons puisée dans son sein, et de notre propre enseignement dans ses écoles, nous avions eu la coupable faiblesse de prêter serment, c'est dans ses annales et jusque dans nos leçons mêmes, que nous aurions pu lire l'arrêt flétrissant de notre condamnation. Une si lâche désertion ne nous eût-elle pas rendus indignes, et des fonctions honorables que nous exerçons en son nom, et de notre propre estime? Enfin, quel scandale n'eût pas été notre chute honteuse, pour ces jeunes lévites confiés à nos soins, et d'autant plus chers à nos cœurs qu'ils sont la plus douce espérance de l'Eglise! Non, nous pouvons le dire comme Eléazar, non, il n'est pas digne de nous de dissimuler nos sentiments, et nous devions à leur jeunesse cet exemple de notre fermeté dans la foi (1). I bis. Venerabilibus Fratribus Archiepiscopis et Episcopis, ac Nuntiis nostris apostolicis aliisque Apostolicæ Sedis delegatis. PIUS PP. VII. Venerabiles Fratres, salutem etc. Ad militantis Ecclesiæ regimen suprema tantum divini Numinis voluntate, nullis nostris intercedentibus meritis, nuper evecti non solum fluctus, quibus B. Petri navicula adhuc agitatur, attenti circumspicimus, sed etiam periculosiores, quibus jactati fuimus, procellas semper ob oculos habemus. Gravi proinde afficimur dolore, quoties animo recolimus (1) Cette protestation se trouve dans le Recueil de Barruel. gravissimas illas calamitates a fel. rec. Pio PP. VI prædecessore nostro, quæ tantis in tempestatibus ferri debuerunt, quin tamen ipse in medio tribulationum ambulans semper Dei auxilio vivificatus dexteram unquam e clavo removerit, nec tot inter tempestates, quot ex inferorum portis contra Petri naviculam emissæ sunt, eum in discrimen adduci sit passus. Sapienti itaque consilio dum a Sede principe Romana Ecclesia ejectus ad exteras rapiebatur regiones, cum animadverteret omnibus ferme Episcopis aditum undequaque velle intercludi, ne cum Apostolica Sede commercium haberent litterarum, in partem suæ sollicitudinis non solum Nuntios apostolicos, sed multos etiam vocavit Archiepiscopos et Episcopos, quibus extraordinarias impartivit facultates, ut parata essent malis opportuna remedia, utque catholici gregis necessitatibus occurreretur iis auxiliis, quæ ab una Apostolica Sede possunt suppeditari. Non ita vero extraordinarias hasce facultates laudatus prædecessor noster est elargitus, ut vel Nuntii apostolici in ditionibus ultra montes, vel Archiepiscopi et Episcopi, aliique apostolici delegati in ditionibus Italiæ Insularumque adjacentium illis uterentur absque ulla temporum circumscriptione, sed tam in suis litteris datis ex cœnobio Carthusianorum prope Florentiam Kal. Octobris anno 1798, quam in omnibus aliis hujusmodi facultatibus, sive scripto, sive voce impartitis cautum semper voluit, ut eæ non ultra ea tempora, quæ impedita essent vim suam obtinerent, atque ab Apostolicæ Sedis penderent arbitrio. Cum itaque miseratione omnipotentis Dei, cujus natura bonitas, cujus voluntas potentia, cujus opus misericordia est, clausis jam abyssi fontibus, dissipatisque magna ex parte procellis, arcus novi fœderis in cælo apparuerit, quo in multam erigimur spem jactatam B. Petri naviculam secundis spirantibus ventis ad portum tranquillitatis propediem esse appulsuram, nostri muneris ratio postulat, ut omnes opportune moneamus prædictas facultates tam juxta earum tenorem, quam juxta mentem Pontificis vim suam habere desiisse. Vobis igitur, Venerabiles Fratres, in virtute sanctæ obedientiæ præcipimus, ut statim ac nostrarum harum litterarum exemplum vobis reddetur, nisi jam pro vestra prudentia idipsum fecistis, quemadmodum nonnulli ex vobis per litteras significastis, ab exercitio earum facultatum, quæ a memorato prædecessore nostro, vel a quocumque alio potestatem ab eo habente ex causa duntaxat impediti ad S. Sedem recursus in difficillimis præteritis temporibus tributæ fuerant, vel conjunctim nonnullis Episcopis, vel sejunctim unicuique ex vobis id fuerit commissum, abstineatis omnino illas enim omnes, quatenus opus sit, expresse revocamus, atque uti revocatas ab omnibus haberi præcipimus, easque duntaxat firmas esse mandamus, quæ a prædecessore nostro per Apostolicas Datariam et Secretariam Brevium, aut etiam a Sacra Pœnitentiaria, vel a cæteris sacris Congregationibus alia quacumque causa et alia quavis forma præter eas, de quibus supra meminimus, vobis concessæ sunt. Archiepiscopos vero et Episcopos cæterosque administratores diœcesum, quarum catholici populi democraticis auctoritatibus adhuc obtemperare sunt coacti, ab hujus legis observantia usquedum eadem perduraverint temporum impedimenta exemptos volumus et declaramus. Cæterum ne despondeatis animo, Venerabiles fratres, in pascendis ovibus curæ vestræ : commissis etenim si quæ vobis ad Dei gloriam augendam, ad Christianam religionem propagandam, et ad animarum procurandam salutem erunt necessaria, vobis nunquam deerimus, et pro ea potestate, quæ nobis a Christo Domino tributa est juxta rationum momenta postulationum vestrarum libenti animo semper rationem erimus habituri. Firma interea estote virtute atque constantia, et lacrymis non desistite apud Dominum Nostrum Jesum Christum patrem misericordiarum, ne unquam beati Petri navicula novis jactetur procellis; mari ac ventis ipse imperabit, et magna in Ecclesia tranquillitas fiet. Ejus in terris vices, quamvis immeriti, nos gerentes, omnibus vobis gregibusque curæ vestræ concreditis Apostolicam benedictionem peramanter impertimur. Datum Venetiis in monasterio sancti Georgii Majoris, die 25 Aprilis 1800, Pontificatus nostri anno primo. II. Venerabilibus Fratribus apud Batavos et Suevos pro Christo exulantibus, Antonio Electo Archiepiscopo Parisiensi, Carolo Episcopo Convenarum, Joanni Episcopo Aginnensi, Clementi Episcopo Rossensi, Mar. Josepho Episcopo Anyciensi, Petro Episcopo Nemausensi, Sebastiano Episcopo Venetensi, Francisco Episcopo Claramontano, Camillo Episcopo Meldensi, Joanni Baptistæ Episcopo Cabillonensi, Francisco Episcopo Vapricensi, Gabrieli Episcopo Macloviensi, Gabrieli Episcopo Valentinensi, Francisco Episcopo Sistaricensi. PIUS PP. VII. Venerabiles Fratres, salutem, etc. Utinam, ut vos, Pontifice Maximo impetrato, jure lætamini Ecclesiæ supplicantis vota a divino ejus sponso exaudita fuisse, ita etiam nobis potissimum tam formidandum onus impositum fuisse jure lætari possetis. At vero dum vos pro pietate vestra gaudetis de dono, nos pro indignitate nostra trepidamus de merito, ut qui ad Ecclesiam regendam aliud nihil nisi summam indignitatem afferimus : et profecto animum desponderemus, nisi illud in tanta trepidatione succurreret, Deum ad gloriam suam manifestandam semper infirma mundi elegisse, eumdemque pollicitum esse se nusquam defuturum Ecclesiæ, ac nobiscum semper usque ad consummationem sæculi futurum. Cujus sane providentiam in ea tuenda semper adspeximus, tum potissimum postremis hisce tenebrarum temporibus, ut recte animadvertistis, suscipere coacti fuimus. Sive enim divinam illam animi firmitatem, quam sanctissimo decessori nostro, quam vobis, quam cæteris Episcopis, quam Ecclesiæ universæ indidit Deus ad persecutionem omnium maximam perferendam, consideremus, sive magnalia illa, quæ ad remunerandam tantam fidelium virtutem ab eo facta sunt, ut in maximis periculis sine ullo periculo Ecclesiæ orbitati consuleretur, intelligemus nihil providentius ac mirabilius ad ejus sive gloriam augendam, sive stabilitatem patefaciendam fieri potuisse. Præsertim vero cum quæ concilia ab impiorum audacia ad Apostolicam Sedem delendam intendebantur, eadem Deus ad eam tutandam amplificandamque converterit. Quod quidem adeo Ecclesiæ gloriosum est, ut nullus ei triumphus esse possit honorificentior. Quo si lætari, ut scribitis, debemus universi, quanto vos magis, Venerabiles Fratres, qui una cum cæteris Galliarum Episcopis omnium primi, ut ea gloria augeretur Ecclesia, tot adversa tam admiranda animi firmitate perpessi estis. Itaque merito patientissimus decessor noster ob admirabilem istam virtutem tanquam primitias tantorum decorum semper carissimos erimus habituri. Qui enim fieri potest, quin eos carissimos habeamus, quorum patientia ac mansuetudine in omni injuria atque immanitate sustinenda Ecclesia universa ad omnem virtutem constantiamque excitata tanta providentia defendi, tantis gloriæ accessionibus a Deo augeri merita est. Neque vos solum carissimi nobis futuri eritis, verum etiam greges vestri, quibus vos si minus præsentia, certe virtutum præclarissimarum exemplis cum semper vel absentes adfueritis, maximis in prævaricationis periculis subvenistis, ex quo sunt deinde tot illa Christianæ firmitatis exempla profecta, de quibus vos non sine causa tanto cum gaudio in litteris vestris meministis. Quorum cum singula nos commoverunt tum præcipue illa studia, quibus patientissimum decessorem nostrum in Gallia pro Christo exulantem non modo in captivitate non erubuerunt, verum omni metu periculorum posthabito apertissimis doloris et devotionis significationibus, et miserati et venerati sunt. Quam populorum illorum in ærumnosissimum senem fidem ac pietatem cum nos ab iis quoque audiverimus, qui parentem optimum in exilio secuti, et illarum et ærumnarum consortes, et virtutum testes fuerunt, nova quadam amoris accessione in greges illos sumus incensi. Itaque in certam spem erigimur bonorum retributorem Deum, qui non erubescit coram Patre suo, qui eum non erubuit, abbreviaturum dies tribulationis illorum, ac dissipatis tandem aliquando tantis rei Christianæ procellis Gallicanarum Ecclesiarum res propius respecturum, eisdemque optatam tranquillitatem restituturum. Neque enim tam admiranda tot bonorum, præsertim in periculo, constantia sine præmio esse potest. Quæ quidem bona nos grati devotioni atque officiis in nos vestris, dum vobis gregibusque Galliarum universis apprecamur, vos illosque per viscera D. N. Jesu Christi, ut adsitis nobis apud eum precibus vestris, obsecramus, ut cælesti virtute confirmata hæc nostra imbecillitas, adesse vobis, adesse illis, adesse Ecclesiæ universæ possit. Quod cum minime dubitemus, quin vos pro vestro in nos atque in hanc Apostolicam Sedem studio nobis sitis tributuri, Apostolicam benedictionem pignus grati animi et paternæ nostræ benevolentiæ vobis cæterisque Galliarum Episcopis, eorumque gregibus nobis in Christo charissimis peramanter impertimur. Datum Venetiis in monasterio S. Georgii Majoris, die 8 Maii 1800, Pontificatus nostri anno primo. III. Dilecto Filio nostro Joanni Henrico S. R. E. presbytero Cardinali a Frankenberg Archiepiscopo Mechlinensi. PIUS PP. VII. Dilecte Fili noster, salutem etc. Laudata illa tua in Apostolicam Sedem fides, propter quam tot exantlatis laboribus et Ecclesiæ universæ in te admirationem convertisti, et a sanctissimo decessore nostro amplissimo virtutis testimonio es ornatus, prodit se iterum litteris tuis obsequentissimis, quibus nobis in hac Petri cathedra constitutis, et obedientiam tuam religiosissime profiteris, et amplitudinem, qua Deus auctam voluit indignitatem nostram amantissime gratularis. Excipimus gratissimo animo significationes obsequii atque amoris tui, quibus cum reverentius nihil scribi, tum nihil quod magis augere possit erga te paternam nostram charitatem: eapropter ad referendam gratiam nihil jucundius est nobis, quam significare tibi, quid fidei tuæ, a qua sunt et priora illa et postrema hæc virtutis testimonia profecta, nos una cum universa Ecclesia debeamus. Et vero ille es tu, dilecte Fili noster, cujus admirandis firmitatis ac patientiæ exemplis erecti, ea omnia mala, quæ a nobis quoque gravissima fuerunt perferenda, levissime perferre potuerimus. Quem enim non excitasset ad omnem perseverantiam in gravissima hac rei Christianæ jactatione admirabilis illa virtus, qua tam hilariter exilium, ludibria, carcerem, inopiam, cæteraque illa omnia acerbissima, quæ pro conservanda Catholica unitate tanta cum Dei gloria perferre es coactus. Itaque non est cur doleas non adesse te coram, ut apertius fidem ac reverentiam in Apostolicam Sedem profitearis. Præstitisti id absens, ac tot editis ad Ecclesiæ decus admirandæ firmitatis exemplis ita præstitisti, ut nullus in urbe locus tam abditus, tam remotus sit, quacumque patet Ecclesia, ubi fides tua non innotuerit, ejusque luculentissimis exemplis religio non fuerit illustrata. Cui tamen desiderio tuo, ut nos grati sumus, ita ut tu satisfacias, perquam sane volumus, haud tamen accessu ad nos, neque enim id aut ætas aut tempora fieri a te præsertim tot laboribus confecto paterentur; verum iis auxiliis nobis suppeditandis, quibus ad Petri naviculam regendam temporibus tam impeditis nos maxime indigemus. Adsis igitur nobis primum apud Deum precibus tuis et Venerabilium Fratrum nostrorum, quos isthic et firmitatis imitatores et tribulationis habes consortes. Quomodo enim sine Dei ope hanc Ecclesiarum omnium sollicitudinem, hoc gravissimum Pontificii muneris onus sustinere poterit hæc nostra imbecillitas? Adsis deinde consilio tuo, quo quantum tem |