serant reficere et resarcire. Et ad sancta Dei Evangelia Andreas et Petrucius fratres, maiores decem et octo, minores vero vigintiqunque, nomine minoris etatis, iuramentum contra predicta omnia et singula in presenti publico instromento contenta non contravenire, dicere, seu facere, per se vel alium, seu alios, nec petere restitutionem in integrum occasione predictorum, sub obligatione omnium bonorum suorum presentium et futurorum. Cui quidem actui legitimo et omnibus et singulis supradictis, tamquam rite et legitime factis et celebratis, nos Auditor prefatus, ut melius potnimus et debuimus nostram et dicte Curie auctoritatem iudiciari am interposuimus pariter et decretum. In cuius rei testimonium presentes litteras, exinde per Leonem Berguncii dictae curie notarium, fieri fecimus et sigillo nostro dicte curie, quo utimur extra Viterbium communiri. Datum Viterbii in domo habitationis domini Auditoris, infra claustrum ecclesie S. Angeli de Spata, presentibus discretis viris Magistris Iohanne de Ansilloco, Ioanne de Nivernis et Lamberto de Elfenhusen, dicte Curie notarii, testibus ad premissa vocatis, sub Anno Domini Millesimo Trecentesimo Sexagesimo Nono, Indictione Septima et die Sexta Mensis Iulii, Pontificatus Doi Vrbani PP. Quinti Anno Septimo, (Sigillo caret).

LXVI.

Scancia IlI. N. LXV. Bulla Vrbani PP. VIII in qua transfertur cura animarum ab Archipresbytero ad Canonicum Curatum. Anno Domini MDCXXV.

Vrbanus episcopus Servus Servorum Dei. Dilecto filio nostro Tiberio, Tituli Sanctae Priscae Presbytero Cardinali, Muto nuncupato. Salutem etc. Ex iniuncto nobis desuper Apostolicae potestatis officio ad ea per quae divini cultus incrementum suscipere et animaruia cura, sublatis quibuslibet impedimentis melius exercere valeat propensis studiis intendimus et desuper Pastoralis officii nostri partes interponi mandamus, pront conspicuimus in Domine salubriter expedire. Nuper siquidem Nobis, tam tuis, quam dilecti filii Timothei Vanni, Archipresbyteri majoris ecclesiae Viterbiensis nominibus exposuisti quod cum cura animarium dilectorum filiorum Parochianorum dictae ecclesiae, quae etiam Parochialis extitit, Archipresbyteratum illius qui inibi dignitas non tamen major sed secunda post pontificalem existit annexa, reperiatur, ac pro tempore existens ipsius ecclesiae Archipresbyter, qui praesertim cum episcopus Viterbiensis, etiam pro tempore existens pontificalia officia exercet et pontificaliter celebrat illi assistere eique in precipuis ac insignioribus functionibus ministrare consuevit curae auimarum huiusmodi, ut par esset, per se ipsum vacare nequeat cure vero ipsa commodius et decentius per unum ex ipsius ecclesiae Canonicis exerceri possit et propterea tu, qui prefatae ecclesiae ex despensatione Apostolica preesse dignosceris, et dictus Timothens, ut ipse et eius in dicto Archipresbiteratu successores, aliis sibi incumbentibus eiusdem ecclesiae et illius praesulis ministeriis incumbere et cura animarum huiusmodi commodius exerceri possit cupiatis, curam ipsam ab Archipresbyteratu praefato perpetuo illam ad dictum canonicatum et praebendam dictae ecclesiae, de praesenti per obitum quondam Alexandri Fani, olim dictae ecclesiae Canonici, extra Romanam curiam

defuncti vacantibus per vos, ut infra annecti, sen applicari. Quare Tu nominibus prefatis nobis humiliter supplicasti qnatenus in premissis opportune de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur certam de premissis notitiam non habentes, dictumque Timotheum a quibusvis excomunicationis, suspensionis et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis, a iure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodatus existit, ad effectum presentium dumtaxat consequendum, harum serie absolventes et absolutum fore censentes, huiusmodi supplicationibus inclinati ex voto venerabilium fratrum nostrorum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium, decretorum Concilii Tridentini interpretum, circumspectioni tuae per apostoliea scripta mandamus quatenus, vocatis qui fuerint evocandi, curam animarum prefatam a dicto archipresbyteratu et ipsius ecclesiae archipresbitero pro tempore existente, auctoritate nostra perpetuo abdicare, arbitrio Tuo ac illam se abdicatam ad canonicatum et prebendam prefatos, ita quod illas deinceps perpetuis futuris temporibus pro tempore obtinens, apud dictam ecclesiam personaliter residere illique deservire et curam animarum huiusmodi exercere, dictaeque ecclesiae Parochianis sacramenta ecclesiastica ministrare, aliaque parochialia onera subire teneatur etiam perpetuo transferas, nec non premissorum ratione ab eodem Archipresbyteratu aliquam illius fructuum portionem eodem arbitrio tuo congruam et decentem, quae tamen duodecim scuta monetae Romanae non excedat et ultra omnia et singula iura, obventiones, emolumenta, incerta et animarum curae exercitio et sacramentorum ministratione provenientia, valorem octo ducatorum auri de camera, circa, non excedentia et antea premissorum occasione per Archipresbyterum dictae ecclesiae percipi solita, ac etiam debita itidem perpetuo dismembres et separes eandem, que portionem sic dismembratam et separatam canonicatui et prebendae predictis, ita quod illos pro tempore obtinenti et curam prefatam exercenti occupatus et detenctus fuerit presens in choro censeatur et distributionum quotidianarum, non secus quam si ille processionibus et aliis actibus capitularibus presens et personaliter interesset, particeps existat, integre et sine ulla detractione portionem fructuum omniaque alia iura obventiones, emolumenta, incerta prefata propria auctoritate percipere, exigere, levare, ac in suos usus et utilitatem convertere liceat, ac valeat, Diocesani loci vel cuiusvis alterius licentia minime requisita similiter perpetuo applices et appropies. Et praeterea Canonicatum et prebendam prefatos pro tempore obtinenti et etiam omnibus et singulis privilegiis, libertatibus, immunitatibus, praeminentiis, favoribus et gratiis, quibus ceteri parochialium ecclesiarum Civitatis Viterbiensis rectores de iure, usu, consuetudine, vel privilegio, aut alias quomodolibet utuntur, fruuntur, potiuntur et gaudent, ac uti, frui, potiri et gaudere possunt et poterunt quomodolibet in futurum pariter et pariformiter, ac sine ulla prorsus differentia uti, frui, potiri et gaudere libere et licite valeat eadem auctoritate nostra concedas et indulgeas. Presentes quoque litteras perpetuo validas et efficaces fore et esse, suos que plenarios et integros effectus sortiri et obtinere, sicque et non alias per quoscunque Iudices Ordinarios et delegatos, quavis auctoritate fulgentes, etiam causarum Palatii Apostolici auditores, ac eiusdem S. R. E. Cardinales, etiam de Latere Legatos et Sedis Apostolicae Nuncios iudicari et deffiniri debere, ac quicquid secus super

his a quoque, quavis auctoritate, scienter vel ignoranter, contingerit attentari irritum et mane decernimus. Non obstantibus praemissis, ac quod canonicatus et praebenda prefati legitimo defensori careant, aut ac quibusvis Apostolicis nec non in Synodalibus provincialibusque et Vniversalibus Conciliis editis, specialibus vel generalibus constitutionibus et ordinationibus, ac dictae ecclesiae etiam iuramento, confirmatione apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis, statutis et consuetudinibus ceterisque contrariis quibuscunque. Datum Romae apud S. Petrum Anno Incarnationis Dominicae Millesimo Sexcentesimo Vigesimo Quinto, Tertio Decimo Kalendas Maii, Pontificatus nostri anno secundo, Corseltus. In Sigillo piumbeo. SPA SPE. — Capita Aplorum Petri et Pauli et a tergo VRBANUS

Scancia III. N. XX.

PAPA

VIII.

LXVII.

Bulla Innocentii PP. II. in qua unitur ecclesia S. Valentini de Burgo ecclesiae S. Laurentii Viterbiensi, salvo iure episcopali. Anno 1139. (1)

Innocentius episcopus Servas Servorum Dei. Dilecto filio Azoni Archipresbytero ecclesie Sancti Laurentii Viterbiensis, eiusque, successoribus canonice substituendis in perpetuum. Devotioni tue paterno congratulamur affectu, quoniam Beatum Petrum ejusque vicarium filiali amore ac reverentia diligis, atque iu edificatione ecclesie Sancti Valentini, que peccatis exigentibus olim distructa fuit, pie intentionis atque caritatis intuitu fideliter laborasti, pro quibus omnibus personam tuam ampliori gratia et benevolentia clementer amplectimur et prefatam ecclesiam Sancti Valentini tibi tuisque successoribus et per vos ecclesie Beati Laurentii apostolica benignitate concedimus, atque firmamus. Statuentes at ibi per honestas personas domino serviatur, atque ad concinnanda..... luminaria, vel in aliis necessariis vestro studio sibi, provideatur eudemque locum ad honorem Dei et utilitatem ejus regendi ac disponendi habeatis liberam facultatem. Redditus quoque, quos eadem ecclesia de Burgo, in quo sita est consuevit habere, more solito nichilominus consequantur. Salvo nimirum iure diocesani episcopi. Nulli ergo etc. liceat super hoc nostra concessione vos aut prefatam ecclesiam Sci Laurentii temere perturbare, aut aliquam vobis exinde contrarietatem inferre. Si quis autem huius nostre concessionis paginam contra eam temere venire temptaverit secundo tertiore commonitus, nisi presumptionem suam satisfactione congrua emendaverit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus incurrat. Conservantes autem hec eorundem benedictionem et gratiam eonsequantur Amen. Ego Innocentius Catholice Ecclie. Eps.

Ego Lucas Pbr Card Tit. Scorum Ioannis et Pauli
Ego Crisogonus Pbr. Card. Tit. Sce Praxedis

Data per manum Andree Sce. Rom. Ecclie Diac. Card. et Cancell. XIIII

(2) L'altra bolla di Innocenzo 11, Piae postulatio,,, colla quale riceve sotto la sua protezione la chiesa di S. Lorenzo di Viterbo e ne conferma le possessioni, è riportata dal Bussi, St. di Viterbo pag. 400 e ricordata dal Jaffè Regest. N. 5949. Questa però non è ricordata dal Jaffè neppure nella nuova edizione di Lipsia e quindi è inedita.

Kal. Decebr. Indict. III. Incarnationis Dnice Anno MCXXXVIIII Pontificatus vero Domini Innocentii PP. II. Anno Xmo. (Monogramma solito. Bene valete. Nel sigillo fatto a penna vi è l'iscrizione in circolo, Scus Petrus Scus Paulus Inno-centius pp. II, ed intorno il signum di detto Papa « Adiuva nos Deus salutaris noster. »

LXVIII.

Scancia III. N. XX. Bulla Innocentii PP. IV in qua statuitur quod nemo provideatur de aliqua praebenda in ecclesia sancti Laurentii, donec ipsa ecclesia reducta fuerit ad statutum numerum Canonicorum.

Innocentius episcopus Servus Servorum Dei. Dilectis filiis... Archipresbytero et Capitulo ecclesie Sancti Laurentii Viterbiensis, salutem et apostolicam benedictionem. (Cam sicut) asseritis ecclesia vestra de mandato Sedis Apostolice ac Legatorum ipsius super plurium provisione ultra statutum ecclesia ipsa numerum sit gravata, Nos vestris precibus inclinati, devotioni vestre ut per quascumque litteras super provisione aliquorum hactenus impetratas, nisi jam sit jus per eas alicui acquisitum, seu etiam impetrandas a nobis vel A postolice Sedis Legatis, etiam si contineatur in ipsis quod earum impetratoribus quelibet apostolica indulgentia non obstat vel quantumcumque aliis precise scribatur in illis alicui, vel aliquibus, in prefata ecclesia de prebenda vel beneficio donec ipsa ecelesia ad statutum in ea canonicorum numerum redacta fuerit nequeat provideri, nisi littere ipse apostolice impetrande plenam et expressam de hac indulgentia fecerint mentionem

.

Nulli ergo etc. nostre concessionis infringere etc. Si quis autem etc. Datum Perusii VI Kal. Nov. Pontificatus nostri anno decimo. In Sigillo Plumbeo.

Breve Pii PP. VII qno conceditur Capitulo Cathedralis Ecclesiae Viterbiensis Insignia Praelatitia. Scancia III. N. XL. (1)

Pius PP. VII. Ad perpetuam rei memoriam. In S. Sedis fastigio, meritis licet imparibus constituti, ad statum ecclesiarum omnium quarum nobis a Dno

(1) Pio IX recentemente con la Bolla, Apostolicae Sedis officium ete. dat. Romae ap. S. Petrum IV Kal. Sept. Pont. anno XXVII, dorogò alla concessione dei privilegi anteriormente elargiti a vari Capitoli da alcuni suoi predecessori, nonostante la famosa regola della Cancelleria Apostolica, de jure quaesito non tollends,, decretando, relativamente ai detti capituli, quanto riporto testualmente qui appresso: „ . . . Cum autem intra privilegia a Romanis pontificibus nonnulla Cathedralium aliarumve insignium ecclesiarum extra Vrbem Capitula decorata fuerunt illud quoque fuerit identidem concessum, ut predictarum ecclesiarum Canonici titulo gaudeant Protonothariorum ad instar Participantium, attento perpendant istiusmodi capitula ex nudo hoc titulo singulis Canonicis, Pontificia benignitate tributo, minime deduci posse privilegia quoque ipsis indulta fuisse eorundem Protonotariorum propria, sed justa regulam a Sacra Rituum Congregatione in generali decreto diei XXVI1 Aprilis MDCCCXVIII traditam et a Samem. Pio Vil decembris ejusdem anni in constitutione Cum innumeri confirmatam, meminerint. Leges et constitutiones in Apostolicis indultis praefinitas, accurate diligenterque servandas neque ulli fas esse concessionis limites pro suo arbitrio praetergredi, vel in Romana curia id genus insignium deferre, vel sibi singulatim et extra Collegii functiones attributa existimare quae corpori tantummodo sunt collata. „ (cfr. Constitutiones Vniversitatis Theologicae Florentinae. Florentiae Typographia Lexici 1881, pag. 59 et seq).

"

commissa est sollicitudo personarum que in eis Altissimo famulantium propensis studiis animum iugiter intendentes illarum decori et honorificentiae paterna benignitate consulimus. Cum itaque, sicut nobis nuper dilecti filii Capitalam et Canonici Cathedralis Ecclie Viterbien. exponi fecerunt Cathedralis ipsa, antiquitatis laude, patrimonii amplitudine, sacrarum supellectilium copia, sanctarum reliquiarum abundantia, templi majestate, sacrorum ministrorum probitate et doctrina, populisque devotione et frequentia valde floreat, cumque ad haec omnia accedat quoque ipsius civitatis Viterbiensis celebritas, quae tanta est ut plaries Romani Pontificis electio fuerit habita, ac mater extiterit felix Sanctae Rosae Virginis multas praeterea sacras aedes collegiatas etiam insignes, conventus et monialium monasteria complectatur, multisque insuper beneficiis reperiatur ornata per Romanos Pontifices praedecessores nostros ipsi concessis, ac demum perpetua in hanc Sanctam Sedem devotione et fide ad haec usque tempora maxime emineat non exigua dignitatis et ornamenti ad ipsam Cathedralem et Civitatem fieret accessio divinusque in ea cultus maiora incrementa susciperet si eiusdem Cathedralis Dignitates et Canonici novis,decorationibus donentur, nobis praeterea humiliter supplicari fecerunt ut in premissis oportunitate providere et ut infra indulgere de benignitate apostolica dignaremur Nos igitur ipsos exponentes specialibus favoribus et gratias prosequi volentes et eorum singulares personas a quibusvis excommunicationis, suspensionis et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis, a iure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, in quibus quomodolibet innodatae existunt, ad effectum presentium dumtaxat consequendum, harum serie absolventes et absolutas fore censentes, supplicationibus huiusmodi inclinati, moderni et pro tempore existentibus dictae Cathedralis Ecclesiae Viterbiensis Dignitatibus et Canonicis ut habitum violaceum Praelatitium, ad instar capituli et Canonicorum alterius Cathedralis ecclesiae Vrbevetanae (1), tam in ecclesia propria eiusque choro et capitulo quam extra eam, in processionibus aliisque functioribus et actibus publicis quibusqumque in memorata Civitate et Diocesi Viterbiensi dumtaxat gestare, aliisque insignia nostrae et Romanae sedis Notariorum pariter ad instar dicti Capituli Vrbevetani ibidem uti libere et licite possint et valeant auctoritate apostolica, tenore praesentium concedimus et indulgemus, dictosque Dignitates et Canonicos desuper a quoquam impedire, molestari, vel perturbari nullatenus posse, ac irritum et inane si secus super his a quocumque, quavis auctoritate, scienter vel ignoranter, contigerit attentari decernimus. Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus Apostolicis, nec non dictae Cathedralis Viterbiensis Ecclesiae, etiam iuramento, confirmatione apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis, statutis et consuetudinibus, privilegiis quoque, indultis et litteris Apostolicis in contrarium praemissorum quomodolibet concessis, confir

(2) Sembra cho tale concessione fu originata da una controversia, nata circa l'anno 1805, fra i Canonici delle Cattedrali di Viterbo e di Orvieto sulla preminenza rispettiva nelle processioni od altre funzioni ecclesiastiche. Il Capitolo d' Orvieto avea gli onori e le insegne Prelatizie, quello di Viterbo invece la Mitra ed altre insegne solite degli Abati Mitrati. Con la concessione delle dette insegne Prelatizie il Capitolo della Cattedrale di Viterbo ottenne la preminenza nell' eventuale simultanea presenza dei due capitoli, o di alcuno dei loro rispettivi membri, a qualsiasi funzione ecclesiastica in coro o fuori della chiesa, altresì se nella curia Romana, come risulta dai rescritti Pontificii, con servati nell' Archivio Capitolare della Cattedrale di Viterbo.