Sayfadaki görseller
PDF
ePub

NUOVE PROVE DELL' ANTICHITA'

DELL'ORDINE AUREATO

E DELLA SUA DISCENDENZA

DA COSTANTINO MAGNO

Estratte dal libro che ha per titolo - In epistolamScipionis Maffei Marchionis ad Gisbertum Cuperum

de fabula Ordinis Costantiniani qualche opportuna riflessione.

accompagnate da

[ocr errors]

Era già sotto al torchio il penultimo foglio di queste memorie quando il Nobil Uomo signor capitano Pietro Casalpini, cavaliere esso pure dello Speron d'oro, mi mandò in dono da Parma sua patria la famosa risposta (libro rarissimo) data da un dotto giureconsulto al marchese Maffei, che ha per titolo In epistolam Scipionis Maffei Marchionis ad Gisbertum Cuperum - De fabula ordinis Costantiniani - Tiguri 1712. Scorsa con attenzione questa persuadente difesa, e riscontrate, oltre alle molte ragioni da me prodotte a favore della vera discendenza dell'ordine aureato da Costantino Magno, altre assai concludenti che possono vieppiù convalidare la mia opinione, ho voluto a maggiore convincimento di chi opinasse diversamente farle pubbliche, e con queste scelte autorità, che appoggiano di quel dotto anonimo l'assunto

intrapreso, dare alle mie asserzioni un peso maggiore. Riporterò dunque questi pezzi, sebbene sconnessi, ma tutti tendenti alla provazione del rilevante oggetgetto in questione.

L'erudito e dotto difensore dopo aver premessa nella prima lettera la geneologia degli Angeli Comneni entra alla valorosa difesa in una assai più lunga lettera; e descritta la vinta battaglia da Costantino contro al tiranno Masenzio, cujus Deum auctorem agnoscunt christiani scriptores; scribunt enim coelitus Costantino, ejusque exercitui crucem ostensam, atque ab Angelo dictum in hoc signo vinces Costantinus (sono parole del difensore ) jussit bellicum signum, quod Labarum vocabatur, nobilissimum imperii decus, eo quia imperatorem praecedere, et adornari a militibus moris esset, in vexillum S. Crucis mutari. Indeque lectis ex Protectorum numero suorum quot quot et corporis robore, et animi virtute, et pietatis institutis excellere videbantur, unum hoc ministerium imposuit, ut vexilli illius assiduam curam gererent. Erant autem isti non minores quinquaginta. Erant protectores isti armata illa militia, quae defendendi imperatoris corporis, ejusque lateris protegendi sollicitudinem sustinebat-. Dopo la narrazione di questo fatto autorizzato dalla testimoniane za di Eusebio, di cui dice: - Hujus instituti Eusebius, Costantino familiaris nobis testimonium facit - porta le parole della legge Teodosiana che questa asserzione conferma Lex est in codice Theodosiano in his verbis: Devotissimos Protectores, qui armatam militiam subeuntes non solum defendendi corporis sui, verum etiam protegendi lateris nostri sollecitudinem

: B

[ocr errors]

patiuntur Sunt qui legunt (1) auratam militiam nec eorum lectio erit omnino repudianda, cum firmis stet bene fulta rationibus -. E dopo avere con alcuni versi di Corippo esposto come questa milizia accompagnava il principe :

Incedunt densae mixtae lictore cohortes

Hinc armata manus dextram, levamque tuetur
Caesarei lateris, clypeis pia terga tegebant
Ingens excubitus, Protectorumque phalanges
Fulgebant rutilo pilis splendentibus auro.

Così si fa a parlare a Maffei - Quid ni aurata militia legi poterit? Nec reprehendendus, si quis adjiceret auratae titulum, quo haec militia ab imperatore semel fuerit ornata ipsi perpetuo haesisse? Nec summa sine vade, et teste liberaliter venditasse Angeli dicendi sunt cum militiam hanc, de qua nobis sermo est auratam dixerunt. Nec temere ab ipsis hoc factum dicerem, quia nomini hujus causam scirent. Nam ipsis non defuit traditio.

[ocr errors]
[ocr errors]

ne

Passa quindi il nostro difensore a vedere perchè a questa milizia fosse dato anche il nome di religiosa cominciando di questa maniera: Quid ni dicemus Religiosam militiam a Costantino institutam? Cujus milites (ut Du-cangius (2) notat) eos fuisse plerique autumant, quos Praepositos Labarorum vocant codices

(1) Sertorius Ursatus de notis Romanorum in thesauro antiquitatis Romam.

(2) Carolus Du-Fresne ad scriptor. mediae et infimae latinitatis in verbo labarum.

tum Theodosianus (1) tum Justinianeus (2) et ambo Gotofredi, et senior (3) et junior (4) ad codices utriusque legis observant et ex Panzirolio audivimus -. Quinquaginta illi protectores et Labarorum custodes modo praepositorum apud antiquos, modo Caballariorum (italice cavalieri) nomina apud recentiores graecos assequuti sint. Non fatebimur modo quinquaginta illos protectores, quibus Labari et crucis custodia tradita corporis principis protectio injuncta militiam composuisse religioso ufficio devotam. Itaque non erit incongruum religiosos dicere milites Costantinianos, quorum primam originem, si respicere velimus ob religiosum ufficium electos cernimus, si militiae tesseram, quam praeferunt, religionis insignia in cruce agnoscimus.

Non erit Maffejo novum si hosce protectores recenti appellatione equites vocabimus, seu graeco-barbara dictione Caballarios. Ex italico enim cavaliere Pachimeres graeco-barbarum. Caballarium creavit, quod non semel ab eodem, et ab aliis graecis scriptoribus usurpatum legimus, quorum aliqui equestrem dignitatem a manu Imperatoris receperunt . . . Erit ne adhac difficile probatu equestrem militiam pro munere designatam, religiosoque ornatu decoram, et imperaratori tuendo, et Labaro custodiendo a Costantino institutam? Non enim haec mihi a Prudentio, vel a Cassiodoro petenda, quorum auctoritas multa, quando testem oculatum habemus . Eusebii enim testimonio praecipue fulcitur. Verum ut Eusebii testimonium suc

(1) Codex Theod. leg. unic. lib. VI tit. 25.
(2) Cod. Just. leg. unic. lib. XII tit. 15.
(3) Dionisius Gotof. ad C. Justin.

(4) Jacob. Gotof. ad codic. Theod.

« ÖncekiDevam »