Sayfadaki görseller
PDF
ePub
[blocks in formation]

MAGNIFICO ATQUE VICTORIOSO DOMINO, DOMINO KANI GRANDI DE SCALA, SACRATISSIMI CÆSAREI PRINCIPATUS IN URBE VERONA ET CIVITATE VICENTIA VICARIO GENERALI,

DEVOTISSIMUS suus danteS ALLAGHERII, FLORENTINUS NATIONE NON MORIBUS, VITAM ORAT PER TEMPORA DIUTURNA Felicem, et gLORIOSI NOMINIS, IN PERPETUUM, INCREMENTUM.

I. Inclyta vestræ magnificentiæ laus, quam fama vigil volitando disseminat, sic distrahit in diversa diversos, ut hos in spem sua prosperitatis attollat, hos exterminii deiiciat in terrorem. Hoc quidem præconium, facta modernorum exsuperans, tamquam veri existentia latius, arbitrabar aliquando superfluum. Verum ne diuturna me nimis incertitudo suspenderet, velut Austri regina Hierusalem petiit, velut Pallas petiit Heliconem, Veronam petii fidis oculis discursurus audita. Ibique magnalia vestra vidi, vidi beneficia simul et tetigi; et quemadmodum prius dictorum suspicabar excessum, sic posterius ipsa facta excessiva cognovi. Quo factum, ut ex auditu solo, cum quadam animi subiectione benevolus prius exstiterim; sed ex visu postmodum, et devotissimus et amicus.

II. Nec reor, amici nomen assumens, ut nonnulli forsitan obiectarent, reatum præsumptionis incurrere, quum non minus dispares connectantur, quam pares amicitiæ sacramento. Nam si delectabiles et utiles amicitias inspicere libeat, illis persæpius inspicienti patebit, præeminentes inferioribus coniugari personis. Et si ad veram, ac per se amicitiam torqueatur intuitus, nonne illustrium summorumque principum plerumque viros fortuna obscuros,

AL MAGNIFICO E VITTORIOSO SIGNORE, IL SIGNOR CANGRANDE DELLA SCALA, VICARIO GENERALE DEL SACRATISSIMO CESAREO PRINCIPATO IN VERONA ED IN VICENZA,

IL SUO DEVOTISSIMO DANTE ALLIGHIERI, DI NAZIONE FIORENTINO NON DI COSTUMI, PREGA VITA PER DIUTURNI TEMPI FELICE, ED INCREMENTO PERPETUO DEL NOME GLORIOSO.

I. L'inclita lode della vostra magnificenza, che la vigile fama volitando dissemina, in molti opera si diversamente, che questi solleva in isperanza di loro prosperità e quelli sommerge nel terrore dello sterminio. Pur simile preconio, superiore a' fatti de' moderni, mi sembrava talora superfluo, quasi oltre la verità. Ma perchè una lunga incertezza non mi tenesse di troppo sospeso, come la Regina dell'Austro n' andò a Gerusalemme e Pallade ad Elicona, io a Verona ne venni per discorrere co' fedeli occhi le cose udite. E quivi le vostre grandezze io vidi, vidi i benefici ad una e li provai. E dove per addietro sospettava eccesso ne' detti, poscia conobbi eccessivi i fatti stessi. Donde avvenne, che per sola udita vi fossi benevolo con una certa soggezione d' animo, ma per veduta poi, e devotissimo ed amico.

II. Nė assumendo il nome d'amico, credo, com' altri forse mi rinfaccerebbe, d'incorrere la taccia di presunzione, quando non meno dissimili che simili congiungonsi per fede d'amicizia. Dacchè, se vogliasi riguardare le amicizie dilettevoli ed utili, a chi vi bada si parrà che ben sovente per esse stringonsi le preeminenti alle inferiori persone. Ove poi rivolgasi lo sguardo all'amicizia vera e per sè, forse non consterà che ad illustri e sommi principi assai di frequente s'amica

honestate præclaros, amicos fuisse constabit? Quid ni? quum etiam Dei et hominis amicitia nequaquam impediatur excessu. Quod si cuiquam, quod asseritur, videretur indignum, Spiritum Sanctum audiat, amicitiæ suæ participes quosdam homines profitentem. Nam in Sapientia de sapientia legitur « quoniam infinitus thesaurus est hominibus, quo qui usi sunt, participes facti sunt amicitiæ Dei. » Sed habet imperitia vulgi sine discretione iudicium; et quemadmodum solem pedalis magnitudinis arbitratur, sic circa unam vel alteram rem credulitate decipitur. Eos autem, quibus optimum quod est in nobis noscere datum est, gregum vestigia sectari non decet, quinimmo suis erroribus obviare tenentur. Nam intellectu et ratione vigentes, divina quadam libertate dotati, nullis consuetudinibus adstringuntur. Nec mirum, quum non ipsi legibus, sed ipsis leges potius dirigantur. Liquet igitur, quod superius dixi, me scilicet esse devotissimum et amicum, nullatenus esse præsumptuosum.

III. Præferens ergo amicitiam vestram quasi thesaurum carissimum, providentia diligenti et accurata sollicitudine illam servare desidero. Itaque, quum in dogmatibus moralis negotii amicitiam adæquari et salvari analogo doceatur, ad retribuendum pro collatis beneficiis, analogiam sequi mihi votivum est. Et propter hoc munuscula mea sæpe multumque conspexi, et ad invicem segregavi, nec non segregata percensui, digniusque gratiusque Vobis inquirens. Neque ipsi præminentiæ vestræ congruum comperi magis, quam Comœdiæ sublimem Canticam, quæ decoratur titulo Paradisi; et illam sub præsenti epistola, tamquam sub`epigrammate proprio dedicatam, Vobis adscribo, Vobis offero, Vobis denique recommendo.

IV. Illud quoque præterire silentio simpliciter, inardescens non sinit affectus, quod in hac donatione plus domino quam dono honoris et famæ conferri videri potest. Quin

« ÖncekiDevam »