Card. Bessarion, Liber de Spiritu S. contra Marcum Ephesinum. Saec. XVII: Greg. de Valentia, S. J., Analysis fidei catholicæ de SS. Trinitate; Suarez, S. J., de SS. Trinitatis mysterio; Becanus, S. J. Summa theologica, de SS. Trinitate; D. Ruiz, S. J. Commentaria de Trinitate; Petavius, S. J., Dogmata theologica, de Trinitate; Thomassinus, Orat., Dogmata theologica, de divinâ et SS. Trinitate; Joannes a S. Thoma, O. P., Theologia, Comment. in I. p. S. Thomæ; Salmanticenses, de S. Mysterio Trinitatis. Sac. XVIII: Witasse, De SS. Trinitate, ap. Migne Theol. Curs., t. VIII; Kilber, S. J., De Deo Uno et Trino (in Theol. Wirceburgensi); Billuart, O. P., de SS. Trinitatis mysterio. Sæc. XIX: Perrone, S. J., Tr. de SS. Trinitate; Franzelin, S. J., de Deo Trino; Knoll, De Deo Trino; Jungmann, Tr. de Deo Trino; Card. Satolli, de Trinitate; Kenrick, Tr. de SS. Trinitate; J. H. Newman, Arians of the 4th Century; Annotated translation of St. Athanasius; Ginouilhac, Histoire du Dogme Catholique, 2o éd., t. II et III; Scheeben, Dogmatik, vol. II, n. 680 sq.; Th. de Régnon, S. J., Etudes de théologie positive sur la S. Trinité, Paris, 1892; Solesmenses, De Deo Trino, Solesmis, 1894; Billot, S. J. De Deo Uno et Trino, vol. II, 1895; Pesch, S. J., Prælect. dogmat., vol. II, 1895, De Deo Trino; Hurter, Bonal, Egger, Tepe, aliique Compendiorum auctores. Inter Protestantes de eodem dogmate, inter alios, scripserunt: Bull, Defensio fidei Nicænæ (1685); Waterland, The importance of the Doctrine of the H. Trinity (1719); Faber, The Apostolicity of Trinitarianism (1832); Smeaton, The doctrine of the H. Spirit (1882); Meyer, Die Lehre von der Trinitat in iher historichen Entwickelung, 1844; Eck, Etude sur le Dogme de la Trinité d'après les données du N. Testament, Strasbourg, 1859; Dorner, System der Christl. Glaubenslehre, 1879, vol. I, anglice redditum Doctrine of the person of Christ, Edinburgh, 1891; Hodge, Systematic theology, vol. 1; Van Oosterzee, Christian Dogmatics transl. from the dutch by J. Watson, and M. Evans, New York, 1887 etc. Excerpta ex symbolo Athanasiano.' I. Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est ut teneat catholicam fidem: quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in æternum peribit. 2. Fides autem catholica hæc est: ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur; neque confundentes personas, neque substantiam separantes. 3. Alia est enim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti. 1 Cf. Denzinger, 135-136. De origine et auctoritate hujus Symboli vide Tr. de Fontibus theol., n. 20. 4. Sed Patris, et Filii, et Spiritus Sancti una est divinitas, æqualis gloria, coæterna majestas. Qualis Pater, talis Filius, talis Spiritus Sanctus. Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus. Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus. Æternus Pater, æternus Filius, æternus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres æterni, sed unus æternus. Sicut non tres increati, nec tres immensi, sed unus increatus, et unus immensus. Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus Sanctus. Et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens. Ita Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus. Quia sicut singillatim unamquamque personam, Deum ac Dominum confiteri christiana veritate compellimur; ita tres deos aut dominos dicere catholica religione prohibemur. 5. Pater a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. Filius a Patre solo est, non factus, nec creatus, sed genitus. Spiritus Sanctus a Patre et Filio non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. 6. Unus ergo Pater, non tres Patres: unus Filius, non tres Filii : unus Spiritus Sanctus, non tres Spiritus Sancti. 7. Et in hac Trinitate nihil prius aut posterius, nihil majus aut minus; sed totæ tres personæ coæternæ sibi sunt et coæquales. Ita ut per omnia, sicut jam supra dictum est, et Unitas in Trinitate, et Trinitas in Unitate veneranda sit. Qui vult ergo salvus esse, ita de Trinitate sentiat. Objectum, utilitas et divisio 8. Postquam de Deo uno ejusque attributis disputavimus, de Deo trino secundum personas, seu de ineffabili SS. Trinitatis mysterio agere debemus, et, lumine fidei adjuti, ipsa Dei opera ad intra, vitam ejus interiorem exponere, ipsaque profunda Dei, quæ nullus hominum vidit, sed Filius nobis enarravit: quod præstabimus tamen cum modestiâ et reverentiâ: nam “qui scrutator est majestatis opprimetur a gloria". Modum procedendi in hujus mysterii explanatione 1 Prov. XXV, 27. et defensione breviter delineat S. Thomas1. "Erit hic modus servandus ut ea quæ in sermonibus S. Scripturæ sunt tradita, quasi principia sumantur, et sic ea quæ in sermonibus prædictis occulte nobis traduntur studeamus utcumque mente capere, a laceratione infidelium defendendo; ut tamen præsumptio perfecte cognoscendi non adsit. Probanda enim sunt hujusmodi auctoritate S. Scripturæ, non autem ratione naturali; sed tamen ostendendum est quod rationi naturali non sunt opposita, ut ab impugnatione infidelium defendantur". 9. Utilitas dicendorum ex iis patet quæ in ipso limine Tr. de Deo Uno exposuimus, sed insuper colligitur. (a) Ex dignitate objecti: Nobilius enim objectum cognitionis nostræ nullum esse potest quam Deus trinus in suâ vitâ interiori spectatus; et, quamvis pauca de hoc mysterio scire possimus, melius est modicum de Deo, omnis perfectionis fonte, cognoscere quam multa de rebus terrenis. Aliunde vix, sine Trinitatis notitiâ, intelligi possunt alii traEtatus theologici : hi enim disserunt de communicatione vitæ divinæ creaturis factâ per Incarnationem, gratiam et sacramenta: quomodo autem intelligi posset illa communicatio, nisi prius ipsa vita divina in suo fonte describeretur? (b) Ex necessitate hoc mysterium cognoscendi; nam omnes tenentur, saltem necessitate præcepti, scire ea quæ fides de Trinitate docet; nec mirum, quum beatitudo nostra in contemplatione Trinitatis consistat, juxta illud: "Hæc est autem vita æterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti, Jesum Christum”2. Sedulo igitur hujus tractatûs studio incumbant, qui alios instruere debent, haud immemores horum S. Augustini3 verborum: “Nec periculosius alicubi erratur, nec laborosius aliquid quæritur, nec fructuosius aliquid invenitur”. (c) Ex erroribus confutandis: mysterium SS. Trinitatis, propter illius sublimitatem, jam ab initio Ecclesiæ ab hæreticis oppugnatum, hodie ctiam impugnatur præsertim ab 1 Contra Gentiles, 1. IV, c. 1. 2 Joa. XVII, 3. 3 De Trinit., 1. I, c. 3. Unitariis et Rationalistis, ut ex modo dicendis luculenter apparebit; quorum difficultates exponere et confutare maximi momenti est. IO. Divisio. Ut logico procedamus ordine, post traditam notionem mysterii et errorum ipsi contrariorum, duo erunt capita, unum de Trinitate personarum in unitate naturæ, alterum de Relationibus divinis, ut in sequenti synopsi exhibetur. Prolegomena. Errores oppositi. [ Definitio mysterii SS. Trinitatis. De Relationi- ART. II. De Processione Spiritus Sti. bus trium personarum. Corollaria. ART. III. De divinis Missionibus. I. Definitio mysterii SS. Trinitatis. II. Vox Trinitas (græce Tpiás) quæ jam invenitur in scriptis S. Theophili Antiocheni1 (a. 180), significat, juxta quosdam, trium unitatem, vel, juxta alios et quidem multo probabilius, triadem,2 seu ternionem, aut ternarium. 12. Quoad rem, SS. Trinitas definitur: mysterium unius Dei in tribus personis, seu fusius: mysterium trium personarum realiter distinctarum in unâ et eâdem numerice substantiâ, naturâ aut essentia. Hoc mysterium igitur duo importat: (a) realem distinctionem inter tres divinas personas, (b) et perfectam unitatem naturæ non solum genericam, aut specificam, sed etiam numericam. Ut melius intelligatur definitio, explicanda sunt verba quæ referuntur sive ad unitatem naturæ, sive ad trinitatem personarum. (A) Jamvero tres voces adhibentur, ad exprimendam unitatem naturæ in Deo: essentia, natura, substantia. 13. (a) Essentia est id per quod res est id quod est, et a quâlibet aliâ re discernitur: v. g. essentia hominis est animalitas simul et rationalitas, quia hæ proprietates hominem constituunt id quod est, et illum distinguunt tum ab Angelis, qui animalitate carent, tum a brutis, qui rationalitate privantur. 14. (b) Natura (a voce nascor), quæ etymologice designat nativitatem et ea omnia quæ cum nativitate connectuntur, est principium intrinsecum et essentiale operationis et passionis, seu fons internus omnium quæ ens elicit et patitur; v. g. in homine natura est simul corpus et anima, quia tum corpus tum anima sunt principia intrinseca omnium quæ homo facit aut patitur. Ex hoc apparet essentiam non realiter distingui a naturâ, sed tantum virtualiter; 1 Ad Autyloc., lib. II, n. 15. 2 Cf. Petav. de Trinit. 1. VIII, c. 9; Ginoulhiac, op. cit. vol. II, p. 6-8. |