quillitate moveantur. Si geologiæ attentionem præbeas, haud ægre percipis quantâ curâ ac providentiâ terra, per longa sæcula variasque vicissitudines, disposita fuerit ut hominis habitaculum fieret. Prætermittendo scientias chimicas, physicas ac mechanicas, quanta unitas simul ac varietas in viventibus! Nonne systematice a viventibus imperfectissimis ad perfectissima per omnes gradus ascendimus? Si unumquodque viventium attente consideres, maxima sapientia evidenter apparet sive in evolutione ovi, quod virtualiter totum organismum continet, sive in ipsis organis, quæ, pro diversis viventium speciebus, ad diversas functiones aptissime adaptantur. Idem dici debet a fortiori de homine, qui solus inter animalia erectus stat ut cœlum tueri possit, de ejus oculis ad videndum tam recte dispositis, manibus ad palpandum, pedibus ad ambulandum etc.

Minor probatur: hæc ordinata dispositio mediorum ad finem arguit ens supramundanum supreme intelligens. Etenim hæc ordinatio vel a casu procedit, vel a naturâ ipsâ, vel ab ente supramundano ac supreme intelligenti. Atqui duo priora repugnant : — (a) prius, nam casu fieri nequit ut elementa, cognitione carentia, non semel, sed frequentius aut semper ad finem tendant eumque attingant mediis proportionatis; v. g. casu fieri nequit ut, si confusa multitudo characterum in terram projiciatur, frequentius ita inter se disponantur ut efforment orationem quamdam logico ordine compositam vel poema versibus apte dispositum. Hinc si quis legat poemata Virgilii aut Homeri, vel orationes Tullii, statim agnoscet ea ab aliquo intelligente ordinata esse; si quis videat horologium accurate horas diei ac astrorum motum indicans, statim intelligentem artificem agnoscet. Atqui singula entia organica vel inorganica ordine pulchriori ordinantur quam poemata Homeri vel orationes Tullii, et tota machina mundi sane perfectiorem intellectum supponit quam perfectissimum horologium. (b) Nec posterius dici valet, scil. ordinem hujusmodi esse a naturâ hoc enim nomine designatur vel tota collectio entium intellectu carentium, et tunc redit idem argumentum ac supra, vel causa intelligens intramundana, scilicet homo; atqui impossibile est hominem esse causam ordinis universi, tum quia

pleraque entia jam existebant et ordinata erant antequam homo existeret, tum quia multa sunt etiam hodie homini ignota, et multo plura, ut astra vel interiora terræ in quæ homo influere non potest. Remanet ergo ut sit Ens extra et supra mundum, supreme intelligens, quo cetera entia ad suum finem dirigantur.

Notandum est tamen ex hoc argumento solo non probari Ens hujusmodi esse infinitum, quum absolute loquendo Ens supreme, sed non infinite intelligens, potuisset hæc omnia ordinare.

Conclusio: Deus est ens infinitum ac unicum.

15. Omnes igitur creaturæ clamant Deum esse, et quidem infinitum, si omnia argumenta simul sumantur. (a) Entia enim mobilia, quæ transeunt de statu potentiæ in actum, clamant esse primum motorem immobilem, seu actum purum, qui non indiget transire de statu potentialitatis in actum; atqui hoc soli infinito convenit; nam si aliquod ens sit finitum, eo ipso est in potentiâ relate ad aliquam perfectionem et potest transire de potentiâ in actum. (b) Causæ efficientes arguunt existentiam Causæ primæ incausatæ, i. e. entis a se, et entia contingentia probant existentiam entis necessarii; porro ens a se et ens necessarium est infinitum; quum enim non causetur ab alio, sed in seipso inveniat rationem suæ existentiæ, a nullo alio potest limitari; aliunde quum sit necessarium, non potest seipsum limitare; habet igitur plenitudinem entis; sed illam plenitudinem non haberet, si esset limitatum, quum omnis limitatio est negatio et restrictio entis. (c) Entia imperfecta pariter arguunt existentiam entis supreme perfecti; porro ens supreme perfectum habet plenitudinem entis, nec eam habere potest nisi sit illimitatum seu infinitum.

16. Ex quo pariter sequitur Deum esse ens unicum, seu unum esse Deum. Ens enim infinitum totam entis plenitudinem in se continet, ita ut nulla perfectio in ullo ente inveniatur quod non sit saltem æqualiter in ipso. Jamvero non possunt esse duo entia hujusmodi, quum non haberent quo differrent; utrumque videlicet eamdem entis plenitudinem possideret. Ergo Deus est infinitus ac unicus.

Corollarium: Judicium de argumentis a simultaneo.

17. Nonnulli philosophi putârunt existentiam Dei demonstrari posse, si non a priori, saltem a simultaneo, i. e. ex ipsâ notione Dei. Ita inter alios S. Anselmus sic arguit : Nomine Dei intelligitur id quo nihil majus cogitari potest. Atqui id quo majus cogitari nequit, existit non solum in intellectu, sed in re; si enim in solo intellectu est, potest cogitari esse et in re; quod majus est: nam quod existit in intellectu et re simul, certo majus est quam quod existit in mente solum. Ergo existit aliquid quo majus cogitari non valet, et in intellectu et in re; quod vocatur Deus.

Idem argumentum sub aliâ formâ renovavit Cartesius2: De aliquo ente affirmare debemus quidquid in ideâ clarâ hujus entis continetur. Atqui existentia necessario in Dei conceptu continetur, quum sit vera perfectio. Ergo.

Leibnitzius,3 qui Cartesianum argumentum ut insufficiens habebat, ita instauravit argumentum: Ens, ex cujus essentiâ sequitur existentia, si possibile est, i. e. si habet essentiam, eo ipso existit. Atqui Deus est ens e cujus essentiâ sequitur existentia, quum sit ens necessarium, aliunde Deus est possibilis, quum a nobis concipiatur. Ergo.

18. Jamvero omnia hujusmodi argumenta eodem substantiali vitio laborant, scilicet de ordine ideali ad ordinem realem transeunt: quod logice fieri nequit. Siquidem prædicatum convenit subjecto juxta ordinem in quo subjectum.ipsum ponitur; v. g. si subjectum ponitur in ordine reali, quæcumque de ipso prædicabuntur, erunt etiam in ordine reali; si subjectum in ordine ideali consideratur, quæcumque de eo prædicabuntur, erunt solum in ordine reali; ita conceptum trianguli invenire possumus et ex eo trianguli proprietates deducere; sed ex hoc conceptu nullomodo concludi potest existentia trianguli. Atqui in argumentis a simultaneo, principium demonstrationis est solum idea Dei, ut ex dictis patet. Ergo ex hoc conceptu deducere quidem possumus quædam Dei attributa in ordine ideali, non autem ejus realem existentiam.

1 S. Anselmus, Proslog. c. 2-3; lib. apologet. contra Gaunilonem, c. I. 2 Descartes, Médit. Ve; Princip. phil. p. 1, c. 14, 18.

3 Leibnitz, Monadol. Nouveaux Essais, 1. IV, c. 9, 7.

3° De divinis nominibus.

Deus non solum per rationem, triplici modo supra exposito, cognoscitur, sed etiam per revelationem: pauca igitur de nominibus, quibus Deus in Scripturâ appellatur, præmittere oportet. His nominibus non plures dii, sed variæ perfectiones unius et ejusdem Numinis designantur.

19. (A) El videtur esse antiquissimum nomen Supremo Numini a Semitis datum 2; sæpe usurpatur a sacris scriptoribus in formâ plurali Elohim; sed exinde non sequitur Hebræos primitus fuisse polytheistas; nam illud nomen construitur cum adjectivis et verbis in singulari, et est plurale majestativum, indicans in divinâ essentiâ multiplicem esse virtutem. Prædicatur quidem sæpius de vero et unico Deo, juxta illud: "Scito ergo hodie quod Dominus sit Deus (Elohim) in cœlo sursum et in terrâ deorsum, et non sit alius" 3; sed haud raro dicitur etiam de falsis numinibus,4 et analogice de angelis et magistratibus, quatenus auctoritatem divinam aliquo modo participant.5 Unde probabiliter inferri potest El et Elohim designare eum qui potens est. Eloah, juxta nonnullos, idem significat; sed probabilius a radice arabicâ aliha derivatur, quod significat “stupuit, pavore perculsus est", ita ut sensus sit "terribilis Dominus." El-Elyon, vel simpliciter Elyon idem significat ac Altissimus, et est nomen quo Melchisedech Supremum Numen designat. El-Shaddai, quod, juxta plerosque, venit ab hebraicâ voce shâdâh (vehemens, potens), Omnipotentem designat, quatenus virtutem suam modo extraordinario manifestat; attamen, juxta alios, venit a shad (ubera), et ubertatem seu fecunditatem designat.

20. (B) Jehovah, quod, juxta eruditos, pronuntiandum

1 Cf. Franzelin, th. XXII; Corluy, Spicilegium, I, 97, 167 sq.; Oehler, Theology of the O. Testament, § 36 sq.; Vigouroux, La Bible et les Découvertes modernes, t. III, c. 4, p. 42-63 ed. 1889.

Gen. IV, 8; XXV, 13; XXXVI, 43. De radice hujus vocabuli silemus, quia hâc de re disputant eruditi, et adhuc sub judice lis est, ut fatetur recens editor Gesenii, Leipzig, 1895.

3 Deut. IV, 39. 4 Exod. XXII, 20.

5

Ps. CVII, 7; VIII, 6; Exod. XXII, 8.

6 Gen. XIV, 18.

est Jahweh vel Yahweh,1 derivatur a radice havah (fuit), et, juxta multos, significat illum cujus proprium est esse, nullis limitibus circumscriptum, seu eum qui habet plenitudinem entis; sed, juxta hodiernos non paucos, Jahweh est forma hiphilica, seu causativa, et significat qui causat esse, seu creator. Quidquid sit, Deus ipse hoc nomen Moysi revelavit, quando eum jussit ut filios Israel educeret de servitute Ægypti : "Dixit Deus ad Moysen: Ego sum qui sum. Ait sic dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos "..., et postquam declaravit se esse Jahweh, addit: "hoc nomen mihi est in æternum, et hoc memoriale meum in generationem. "2 Igitur Jahweh nomen est quo Deus designatur, quatenus est specialis protector Israelis, a quo salutem et victoriam sperant. Exinde quæritur utrum hoc nomen Israelitis ante Moysen fuerit ignotum; ratio dubitandi desumitur ex his verbis quæ postea Dominus ad Moysen locutus est 3: "Ego Dominus, qui apparui Abraham, Isaac, et Jacob in Deo omnipotente, et nomen meum Adonai (hebr. Jahweh) non indicavi eis.” Probabilior sententia est hoc nomen jam fuisse notum patriarchis, sed plenam ejus explicationem eis non fuisse manifestatam; nam occurrit 160les in Genesi, et expresse declaratur 4, Enos, filium Seth, invocare cœpisse nomen Jahweh. Quum Jehovah designet sive Supremum Esse, cui competit tum æternitas tum immutabilitas, sive Creatorem, nomen est incommunicabile, quod nunquam de creaturis prædicatur.5

1 Nomen illud apud Judæos vocabatur tetragrammaton, quia ex quatuor litteris constabat; et hi non audebant, propter reverentiam, illud pronuntiare, ita ut quando occurrebat in Scripturâ legerent Adonai: hinc vera ejus pronuntiatio plerisque ignota erat. Vocales vocis Adonai in tetragrammaton insertæ, dederunt pronuntiationem Jehovah, quæ proinde non est vera pronuntiatio, nec aliunde in usu fuit ante sæc. XVI. Attamen in plerisque libris servatur lectio Jehovah, quia jam communis evasit.

2

Exod. III, 14-15. 3 Exod. VI, 2-3. -- 4 Gen. IV, 26.

5 Circa nomen Jehovah, cf. J. P. Van Kasteren, Jahve et El-Shaddai, ap. Science Catholique, 15 mars 1894, p. 296; Ch. Robert, La Révélation du nom divin Jehovah, ap. Revue Biblique, avril 1894, p. 161; Driver, Origine and nature of the Tetragrammaton, ap. Studia Biblica, Oxford, 1885, vol. I, II.