41. Dat de voorsz. spoliatien ende turbatien der jurisdictien ende hoocheden by den voorsz. bisscop jegens den voersz. proost gedaen, geseyt te wezene ondeuchdel., onbehoorlick ende onrechtveerdich, als metter daet gedaen, ende daeromme denselven bisscop verstekende vande voorsz. hooghe ende laaghe jurisdictie merique ac mixti imperii voirsz., ende exercitien van dien, ende hem daervan amoveerende, ende den voirn. proost inder reëele corporele en actuele possessie, mitsgaders d'exercitie ende gebruycke vande voorsz. hoghe ende laghe jurisdictie ac meri et mixti imperii, herstellende ende reintegrerende ;

42. Condemnerende voirts den voirsz. heer bisscop David alle die vruchten ende profyten ende emolumenten, gecommen wesende vande jurisdictien der voirsz. plaetzen ende deurpen by hem oft zynen officialen gedurende den tyt vande voorsz. turbatien oft spoliatien den voorsz. proost te restituerene, mitsgaders inden costen vanden processe, zoe die voorsz. sententie vande voorn. heeren Peetere de Farrera breder is vermeldende.

43. Van welcker sententien die voirsz. bisscop David hem gedragen is als appell. tot twee reysen respectivelick, ende heeft voir d'eerste reyse die sacke van appellatie doen committeren heeren Johan Anthoniss, bisscop van Alexandrie, ende voir die tweede reyse heer Johan, bisscop van Nucerin., oic auditeur vande voirn. saeken des voorsz. palais, maer is deselve bisscop David, in beyde den voirsz. appellatie vervallen, ende is die voorsz. eerste sententie tot twee mael geconfirmeert, met condempnatie van restitutie van vruchten, proffyten ende emolumenten, ende oic van costen, daerop oic verleent zyn geweest executoriale brieven, met comminatie van te procedeeren by excommunicatie, aggravatie, reaggravatie ende invocatie brachii secularis, ingevalle van resistentie oft geen furnissement, ten voorsz. drie conforme sententien, breeder van allen dien blyckende byden processe daerop gefulmineert, ende al hier by copie vertoocht vanden date XIII. LXXXII beginnende gloriosissimo et invictissimo principi, elc.

44. Maer heeft die voirsz. bisscop David tot allen dien gefurneert, reintegrerende ende restituerende den voorsz. proost, heer Jan Nyss, in allen zynen voirsz. hoocheden, jurisdictien, auctoriteyten, preeminentien, prerogativen ende andere rechten, vooren breder gededuceert, die welcke daervan syn, ende synder voirsaten possessie gecontinueert ende onderhouden heeft, soe oick altyt gedaen hebben syn nairsaten, tot dat die Keyzerl. Mat., hoogher gedachten, gecommen is aen die temporaliteyt der jurisdictien van 't Sticht van Utrecht, dat men wylen heere Alberto Piggio, proost der voirsz. proostic, begonnen heeft molestatie daerinne te doene, ende daernae heeren Kaerle Perrenot, voirsait inde selver proostie vanden jegenwoordigen heeren proost.

45. Den welcken heere Kaerle Perrenot, ten fyne van noch nadere die waerheyt vander saeken ende rechten van zynder kercken, die welcke hy met verbont van eede schuldich is voor te stacne, preserveren ende onderhouden, naerder te wetene ende onbekendelyck gheen onredene te sustineren, heeft by synen baillui ende officier verstaen, hebbende die voorsz. rechten ende possessien gedaen, stellen by specificatie in gescrifte ten getale van XII articlen, die welcke hiernaer geinsereert worden.

46. In den eersten, dat die proosten van Sint Jans in dier tyt, alleer die K. M'. geworden is erfheere des lants van Utrecht, rustelic, vredelic, ende vry onbecroont van yemant langher dan eenighen menschen memorie is ter contrarien, gebruyct hebben, in die heerlyckheyt der proostie voorsz., alle jurisdictie, hoghe, laghe ende middele.

47. Dat die bisscoppen van Utrecht 't gebruick oft exercitie der voorsz. jurisdictie noyet onderwonden, noch den proosten voirsz. oft hueren officieren, daeromme gheen belet gedaen en hebben, oft indien zulcx gebeurt geweest is, 't zelve by wegen oft remedie van justicie afgedaen is, alsoe dat die voorsz. proosten in deuchdelyck bezit der voirsz. jurisdictie altoos gebleven zyn.

48. Dat het gewysde in allen saeken criminelen by den hooghen gerechte van die proostie altoos 't leste ende daervan gheen provocatie oft appellatie toegelaten, maer 't selve altoos ter executie oft tot des proosts ghenade gestelt is geweest, ende van alsulcke gratie ofte genade te geven, oft ter justitie te doen stellen, die proost in possessie is.

49. Dat vande sententien, gewezen in sacken civil by die lege banck vande proostie, appellatie toegelaten is geweest, totten proost, t'Uytrecht residerende, ofte synen stadhoudere ende leenmannen, ende dat nyet jegenstaende eenighe leenmannen denselven lege bancken consultatie ofte advis gegeven hadden, blyckende by acte in judicio contradictorio, gegeven inden rade t'Utrecht den xxvm. Juny LVII.

50. Dat de proosten inder tyt ende heuren predecesseuren, ab immemoriali tempore, eer de K. M. geworden is erfheer 's lands van Utrecht, in rustelycke ende vredelycke bezit geweest zyn, by sich selven oft syn officieren accisen ende imposten te lichtene, ende oick beden, subventien ofte precarien te eysschen ende te ontfangen, sonder regard van yemant ende 't zelve wel wetens ende aensiens des land tsheeren van Utrecht inder tyt.

51. Dat die proost als voren in rustelycke possessie geweest is, restitutie in integrum gracieuselick te geven oft te verleenen, van allen versuymen, negligentien, verloop van tyt, versteck, tyt van te interponeren appellacie gebeurende in allen saeken, hangende voir een yegelick vanden leeghen gerechte synder proostie.

52. Oick mede, dat die proost als boven in rustelicke ende vredel. possessie geweest is, remissie te gevene van alle crimen, in syne voirsz. jurisdietie ende heerlycheit geschiet. 53. Dat die proosten zyn in rustelicke possessie van geleyde te geven in heurer proostien heerlicheyt.

54. Dat die proosten voirn. altyts geweest zyn in possessie, keuren, breuken ende mulcten te nemen van alle excessen, inder proostien gebeurt.

55. Dat die proosten mede syn in possessie, hantvesten ende ordonnantien te maken ende te gheven zynen ondersaten inder proostie, waer naer zy hen moeten weten te rechten. 56. Dat die proost inder tyt ende zyne predecesseuren in possessie zyn vande visscheryen, thienden ende 't veer, dat men in rechte soe mach noemen ripatica.

57. Dat de ondersaten van Achtienhoven in gewoonte zyn geroepen te wordene, in cleyn saken, voir den officiael des proosts van Sint Jan, ende nyet voir den officiael des bisdomps van Utrecht, ende oft gebeurde, dat dieselve ondersaten, geroupen worden voir de officiael van Utrecht, dat zy gewoonlick zyn daervan te declineren forum.

58. Op alle welcke rechten ende possessien die voirsz. baillue inder qualiteyt voirsz., volgende d'ordinantie vande Coninghinne by besloten brieven, in date den xxv. Juny a°. XLVI, by den procureur generael overgeleyt, informatie heeft gedaen houden, tamelick ende behoirlick, voir notaris public persone, ende zyn bevonden warachtich te wezen, breeder blyckende by der voirsz. genomen informatie, ondertekent: JACOBUS de nova porta nots alhier vertoocht, daerinne bevonden worden achte deposanten conformelyck getuygen, ende blyct 't zelve noch by meer andere munimenten, hier vertoocht.

59. Noch wordt bevonden, dat den proost voorsz. oft zynen baillou, remis gegeven heeft in't jàer xv.1, Heyndrick Jacobs, vanden nederslach by hen geperpetreert inde persone van Jan Geritz, soe hy oick in't jaer xv. XXI gedaen heeft Pieter Ariaensz., ende in't jaer xv. XXXIIII Jan Suve, Claes Willemsz. ende Huych Willemsz., ende in't jaer xv. XXXIX Ghysbrecht Seymoensz., ende in't jaer veertich Dierick Joosten, ende in't jaer XLV Hans Sebastiaensz., al van diversche nederslagen, respectivelyck by heml. inde proostien voorsz. heerlickheyt geperpetreert.

60. Item, dat in 't jaer XV.XIX gevangen zynde in Achtienhoven, by Barnart Verhare,

baillou vande proost, drye misdadigen, ende deselve deur hem quaede feyten ende dyverie verwezen zynde by den scout ende scepenen ter doot, deur d'intercessie ende bedinghe van sommighe luyden van eere, heeft denselven baillou de voorsz. misdaders ende verwesens hét lyff gegeven inden naem des proosts voorsz., behoudelick dat deselve gegeesselt ende gebannen hebben geweest uytter proostie voorsz.

61. Is oick al kennelick ende notoir, dat die proost van St. Jans inder voorsz. plaetzen van zynder proostien heeft recht ende is in possessie van die gemeynen weghen, die men heet die Herstraten, die welcke hy doet scouwen by zynen scout ende officier, als overheere in denselven plaetze.

62. Heeft oick in zyn voorsz. lant scker rivier, genaempt de Meyert, daer deure men vaert tot Leyden, Ter Gouwe ende Amsterdamme in Hollant, in welcke riviere, mitsgaders op den ouver van dien ter beyde zyde, die voorsz. proost heeft jurisdictie, ende is in possessie van dier, daerinne is een ponte, die gebruyct wert tot gerieve vande volcke, om heml. over ende wederover te vouren voir sekeren penningen, die de proost van St. Jans in pachte uytgheeft.

63. Is oock kennelic ende notoir, dat die voorsz. proost heeft recht ende is in possessie van te hebbene, behoudene ende profiterene die goede vande gecondempneerden, als geconfisqueerde goeden.

64. Syn oick d'ondersaten van denselven proost seuldich ende gehouden tot diversche servituyten, die men in rechte heet, angariarum et plaustrorum praestationes, ende in een teken van dien moeten graeven die grachten, omtrent den huyze van Mydrecht, ende hem dienen met peerden ende plouch, als zy des versocht worden.

65. Noch heeft die voirsz. heer proost recht ende is in possessie van te maeken, creeren ende institueeren wet van schout ende scepenen met andere wethouderen, in drye dorpen zynder proostien, om aldair justicie te administrerene, soe wel in't crim. als in't civil, naer die maniere vanden lande.

66. Voirts heeft die voirsz. heere proost recht ende is in possessie van diversche visscherien, ende die proffyten daervan te trecken, ende onder andere soe heeft hy een zeer groote visscherie, wezende lanck drye quartiers myls, ende een halve myle breet, daerinne deselve proost oic exerceert allerhande jurisdictie.

67. Ende in teeken van dien, zoe is't noch binnen zekere jaeren herwaerts gebuert, dat eenige borgheren van Amsterdamme gecommen zyn in deselve visscherie, ende aldaer bevonden, dat zy vongen ende naemen eenighe zwaenen ende visschien, waeromme zylieden gemulcteert wierden, ende waeren hun afgenomen huerlieden scepen ende schuyten, mitsgaders huerlieden waterhonden ende voetbogen, oft andere instrumenten, al by den scout ende officier vande voorsz. proost, maer deur bede van eenige heeren van Amsterdamme, soe wierden zy heuselyck getracteert, ende werde heml. 't voorsz. goet gerestitueert, mits be loofte nochtans, dat zy nyet meer van gelycken doen en zouden.

68. Heeft noch die voorsz. proost, in diversche plaetsen van synder jurisdictie recht ende is in possessie van te hebbene het beste hooft oft pant, welck men heet bona curmedulia, dat men vindt in't huys vanden ghenen, die sulcken goeden, ghenoempt curmedalia, bezittende is.

69. Men zoude oick bevinden, ende die gemeene facme ende name is sulcx, ende t'anderen tyden gebuert soude syn, dat ingevalle men vonde inde voirsz. jurisdictie vande proostien eenigen scat, oft dat yemandt aldaer woonende, geraecte aflivich te wordene, sonder erfgenamen achter te laeten, dat indien gevalle die voorsz. heer proost van St. Jans aenveerden soude het goed ende successie van denselven overleden.

70. Noch en is nyet te verwonderen, dat die voorsz. heer proost alsulcken rechten, ende veel meer anderen competeren, die men qualicken alle te zamen hier soude konnen geëxpresseren, alsoe die nyet ter memorien en occureren, oic synder dingen, die tot allen stonden nyet en gebeuren, maer tot somstonden ende daerom in rechte geheeten worden actus discontinui, want zoe hier voiren breder gededuceert staet, met depositie ende tytlen dacrop dienende, geverifficeert wordt, soe competeren den voorsz. proost noch veel meer grooter ende andere rechten van hoocheden, preeminentien ende jurisdictien, als van thollen te lichten, munte te slaen, ende andere diergelycke, vooren gespecificeert.

71. Waerom naer alle rechten moet gepresumeert worden, dat den voorsz. heer proost competeren andere dinghen van mindere jurisdictie, oick hiervoren eensdeels verclaert metten anderen, die men nyet al en kan bedincken, noch geëxpresseren, zoe voirsz. is.

72. Ende om noch naerdere in't particulier te tooghen die voorsz. rechten der voiru. proostien, ende merckelyck die possessie ende gebruyck van dien, soo word onder andere bevonden, dat overmits t'anderen tyden die maerscalc ende officier vande bisscop van Uytrecht deden molestatien den proost van St. Jans, in't doen leyden ende vueren huerlicden gevangen, deur 't landt ende gerechte vanden bisscop.

73. Soe heeft in't jaer XIII. XX, Jan, bisscop van Uytrecht, mit zynen brieven bekent, meester Peeter vanden Velde, doen proost van St. Jans, oft synen bode, die hy daertoe setten soude, te mogen zyn gevangen (die uyt zyne proostie waeren) doen voeren duer des voorsz. bisscops landt ende gerechte, dat meer is; dezelve daerinne gevangen te houden, ende andere lieden, die in eenige syne gerechte misdeden, vanden eenen synen gerechte totten anderen te voeren duer zyn Sticht, doende zyn officieren deffensie daerinne, der voorsz. proostic eenich belet te doene, bekennende alsoe die voorsz. bisscop die jurisdictie vande proostie gesepareert te wezen vanden zynder.

74. Die voorsz. possessie werdt bethoont by scker instrument, in date anno xI®. LXXIX, derden Octobris, aldaer die ondersaten van Mydrecht, Wilnis, Achtienhoven, Cudelstert eude Sevenhoven, kennen heer Jan Nyss, proost van St. Jans, voir hueren heere ende oversten, merckelyck inde temporaliteyt, hebbende hem belooft tot seker termyn te betaelen syn gewoonl. precarie ende rechten, den voirsz. prooste competerende, ende aencommende uyt saeke van des zyn ondersaeten sculdich waeren ende altyts geweest hebben, zoe zy oick noch inden jaere die men heet bissextilis etc.

75. Van gelycken soe wordt bevonden, dat wylen heere Steven van Rumeler, docteur in beyden den rechten, proost vande voorsz. kercken, met zyn ondersaten vander voirsz. plecken ende duerpen, ordonnantie gemaect heeft aengaende den goeden, toebehoorende den buytenlanders, dat die nyet gevryt en souden syn, maer contribueren gelyc die binnenlanders, breder blyckende by den acten, beginnende: » Wy Steven van Rumeler," in date vii Febr. a. 1501.

76. Item, alsoe bisscop Frederic van Baden, successeur van bisscop David, hem vervoirderde te molesteren heer Jan Ingewinckel, proost van St. Jans, hem willende doen betaclen mergengelt, soe heeft Paus Julius, motu proprio, daer inne versien ten voirdele van denselven Ingenwinckel, in zekere peine ende excommunicatien, blyckende by zynen bullen, in date auno XV. XII, v idus Julii.

77. Item, deselve Ingenwinckel heeft, ter cause van syne blyde incompst geheyst ende geobtincert zyn precarie, die zyn ondersaten hem geaccordeert hebben. beloopende tot CL ouden schilden, soe blyct by instrument, gedateert den XXIX July xv. XXIII.

78. Item, deselve ondersaten hebben hem belooft te betaelen syne precarie vanden jaere bissexl., als blyct by den instrument, gedateert XXVII. Juny, anno XV. XXIX.

79. Ende insgelycx heere Alberto Pygio synen success. ende noch daernaer den voirnoemden heeren Kaerle Perrenot, merckelyck blyckende by die reckeninge uytten capitle van outfange.

80. In confortatie van des voorsz. is, ende merckelyck van die hooghe jurisdictie der voirn. proostie van St. Jans metter possessie van dien, ende by consequentie te bethoogene, dat die nyet gemeyns en heeft met yemandt anders, soe wordt bevonden by declaratie ende attestatie, in't jaer XV. XXXIIII, XXVIII Aprilis, dat die ghene, die hemlieden beclaegen willen vanden vonnisse, gegeven ende gepronuncieert by den wetten der voorsz. proostie, heml. daeraf draegen ende constitueeren als appellanten, oft heml. anderssins daeraf beclae gen voir den proost van St. Jans oft zyne leenmannen, houdende huere jurisdictie op Sint Jans kerkhoff 'Uytrecht, onder die linden, ende voir gheen andere rechteren, breeder blyckende by der certificatien, beginnende: » Corls Adriaensz." in date als voiren.

81. Noch soe blyet vande voorsz. rechten, hoocheden ende preeminentie by andere certificatie ende attestatie, beginnende :,» allen den ghenen die desen brief," in date vanden XIX. Decembris, anno XV. XXXVI.

82. Ende in teeken van dien, merckelycke om te bewysen die separatie ende diversiteyt der jurisdictien des bisscops ende der voorsz. proostien, ende dat zylieden daervan useren respectivel. ende besundere die voorsz. proost, sonder ter cause van derzelver jurisdictie gestaen te hebbene onder den bisscop, soe wert bevonden, dat in allen seghelingen vande prelaten, vande vyff godshuysen van Utrecht, die bisscop metten proost van Sint Jans drucken ende geven over huerlieder seghelen in rooden was, dewelck beteeckent hoocheyt inder temporaliteyt, aldaer die vier godshuysen alleenlick seghelen met gruenen wasse, als gheen hoocheyt in temporaliteit hebben, soe zy oic metter waerheid doen.

83. Noch meer soe sel blycken, dat geresen zyn sekere questie tusschen wylen heere Albrecht Pigius, proost van St. Jans, tegen den schout, burgemeesters ende regeerders der stad van Utrecht, die uit crachte van seker octroy verbieden wilden den ingesetenen vande heerlycheden, toebehoorende de voorsz. proostie, ende woonende binnen duyzent roeden naer derselver stadt, bier oft wyn te mogen tappen, daer de voorsz. proost hem met zyne ondersaten tegen opposeerde.

84. Dat hierop gecommitteert zynde commissarissen, om partien te hooren, ende hebbende rapport aen de Ma'. vande Coninghinne gedaen, dieselve Mat. dat gehoort hebbende, heeft geordonneert d'ingesetenen vande voorsz. heerlicheyt der proostien, notoirelyck toebehorende binnen derselver heerlicheden, souden mogen tappen ende slyten bier ende wyn, gelyck zy deden voir 't vercrighen van 't zelve octroy, behoudelyck dat die borghers van Utrecht op zekere penen verboden souden worden, in deselve proostie binnen duyzent roeden nae derzelver steden nyet te drincken oft converseren, alsoe 't selve blyck by zekere acte, in date vanden derden augusty anno 1539, ondertekend by de Coninghinne ende den audiencier Verreyken, by dewelcken in effect genoech blyct ende bekent wordt, dat deselve proostie ganselick distinct ende gesepareert is vande jurisdictie ende heerlycheden des landts

ende stede van Utrecht.

85. Ende is gheen aenschou te nemen tot achterdeele vande voorsz. proost, oft men jegens hem zoude willen allegieren die sententie, gegeven inde groten rade, inden jaere xv✨XXXVIII, want dieselve sententie is grootelycx ten voordeele vanden proost, alsoe by die verclaert is, denzelven proosten zynen nacomelingen, proosten van Sint Jans t'Utrecht voirsz., te competeren ende toe te behoren die jurisdictie, hooghe, middele ende leeghe, mitsgaders die vruchten en prouffyten van dien inde voorsz. dorpen ende heerlycheden, met hueren toebehooren, sulcke, als heeren, hebbende hooghe justicie, competeert en toebehoort, condemp