singulis vobis et vestrum cuilibet licentiam plenariamque potestatem concedimus per presentes, dictosque denunciatos etc., ita et taliter constringatis et compellatis potent. etiam manu forti, absque tamen gravi lesione corporum eorundem, usque ad integram satisfactionem et solutionem ac paritionem omnium et singulorum premissorum, dicto dno Jo. princip. inpenden., ac donec et quousque dominus David, episc. etc., ac intrudendi etc., prefati, possess. dicte jurisdictionis villarum s. locorum predictorum etc., eidem Joh. Nyss etc., vacuam, liberam et expeditam dimiserint etc., nec non de etc. fructibus etc. levatis, nec non singulis florenorum summis, ratione expensarum etc., taxatis, satisfaciant realiter et cum effectu; nec non ab occupatione, detentione etc. predictis, penitus et omnino destituerint et ad sancte matris ecclesie gremium redierint beneficiumque absolutionis a sententiis etc. meruerint obtinere.

Quodsi forte Vos, gloriosiss. et invectiss. Princeps et Dns, domine imperator, antedicte executor justicie, presentis nostri processus ac mandatorum nostrorum, ymo verius, apostol. hujusmodi transgressor, contradictor et neglector fueritis, quod tamen vestre Magestatis praefulgide, jam dudum per totum orbem demulgate, obedientia suspicari non sinit, procul dubio etiam justi judicis judicium offenderetis, et premium alias vobis pro executione justicie a Deo paratum nihilominus amitteretis, licet vos hujusmodi nostris sententiis sic ligari voluerimus, vobis ob reverentiam vestre Imperialis majestatis non immerito deferentes, intuitu tamen justicie et ob sancte sedis apostol. dictique dni nostri Pape reverentiam vestram imperialem Majestatem ad prefat. executionem efficaciter adimplendam, prout ad eandem spectat etc., in Dno exhortamur; et generaliter dicti subdelegati nostri omnia etc., in hac parte commissa, plenarie exequantur juxta dicte ult. commissionis vim etc.

Mandamus tamen copiam fieri de premissis, eam petentibus et habere deben. peten., quibus sumptibus et expensis, absolutionem vero omnium et singulorum, qui prefat. nostram excommunicationis sententiam incurrerint etc., nobis vel superiori nostro tantummodo reservamus, loca vero audientie publice literarum contradictarum et valvarum s. portarum predict., tamquam publica et idonea pro presentibus nostris literis exequendis, ad instar edictorum publicorum, que olim in albo praetorio scribebantur, duximus eligenda per hujusmodi nostram diffinit. sententiam et expensarum taxationem literasque s. processus executoriales, suo quasi sonoro preconio et patulo judicio publicabunt, in quibus has nostras literas, modo premisso, decrevimus etc. affigendo publicandas, ne dicti dn. David etc., de premissis ignorantiam aliquam etc., valeant etc., allegare etc.

In quorum omnium etc., fidem etc., presentes nostras literas etc., exinde fieri et per notarium publicum nostrumque etc., scribam infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrisque sigilli jussimus et fecimus appensione cummuniri.

Datum et actum Rome in ecclesia S. Eustachii, pro loco audientie causarum apostol. specialiter deputato nobis inibi, mane, hora audien. causarum consueta ad jura reddenda et causas audiendas, in loco nostro solito et consueto pro tribunali sedent., sub anno a nativitate dni, millesimo quadringintesimo octuagesimo secundo, indict. XV, die vero lune tertia mensis Junii, Pontif. pref. sanctiss. dni nostri SIXTI, Pape quarti, anno undecimo, presentibus ibidem discretis viris magistris Jo. Tonteti et Ulryco Mayx, notariis publicis scribisque nostris, clericis Morinen. Augusten. dioc., testibus ad premissa vocatis specialiter atque rogatis.

Et Ego Conr. Wicht, cleric. Paderburn dioc., publ. apost. et imp. auct. nts etc., hoc presens publicum instrumentum etc. confeci, subscripsi, publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque etc.

te comen,

XVII.

Op huyden compareerden voorden hove van Utrecht Adriaen van Mierlo, als procureur v. Will. Cruyff, impetr. in appel, die had doen verdachvaerden ende presenteren op ende jegens die wed. Bruno Foeck, ged., om eysch te doen, ende concludeerde pertinentelic in cas d'appel, employerende in plaets van eysch acte prioris instantiae ende verificatien; ende Govert v. Amerongen, als procureur vd. proost van S. Jan voor hemselven ende voorde ged. sustineerde, dat de zake, by appel immediate, niet en behoorde voor desen hove maer eerst voor die leenmannen vanden voorsz. proost, verzoekende de zake aldaer gerenvoyeert te worden. Waerop de voorsz. Mierlo seide, dat hy contenteerde tot niet ontfanckelic, zoe die sententie in questie byden leenmannen vanden voorsz. proost, gewesen is. Ende de voorn. Amerongen seide, dat die proost te vreden is, by ander leenmannen 't proces v. appel te doen visiteren ende termineren. Ende de procureur generael vd. voorn. hove, horende tracteren van dezer zake, seide, die leenmannen heur officie gedaen te hebben, mits consulerende in de zake, sustinerende daerom, dat die zake alhier te hove bliven soude. Ende die voorn. Amerongen, inden naem, als boven, seide, dat hy persisteerde by zyn versochte renvoy, bekennende de bailliu vd. voorn. proost ende enige leenover die zake in questie geconsuleert te hebben. Finalic heeft 't voorn. hoff, uytende huer advys, de zake gerenvoyeert ende renvoyeert by desen voor de voorn. proost ende zyn leenmannen, die inde zake niet geconsuleert te hebben, ende compenseert de costen van desen in inciden. om redenen. Actum t' Utrecht, den XXVIII. Juny, 1557. Ondert. SCRYVERS.

XVIII.

Dit is alsulck Lantrecht, als gemaect ende overdragen is byden proost van
St. Jans Utrecht, ende zynre proostyen ondersalen tot Mydrecht,

Wilnis, Achtienhoven etc. Anno M. ccc. xcvi.

Inden eersten, off een man dootgeslagen worde inder proostye off daer buyten, ende die hantdadige geruymt ware, die onschuldige magen inder proostie zouden den heere ofte zynen boode eenen vreede doen hebben, off zy des begeerden ende verborgen wouden byden heere te geven ende te nemen, als zy geboden waren. Ende waer 't, dat die hantdadige woonde inder proostie, ende metter verscher daet nyet begrepen en ware, ende verborgen woude aen des heeren handt, ende hem swaer genoech maeckte, den dooden te zoenen byden heere, den zoude die heere een geleyde geven van zynre heerlicheyt, ende van synen vyanden eenen vreede doen hebben, maer een vierdel jaers zoude die hantdadige blyven wter proostye, ten ware, dat dye tyt gecort ware byden heere ende den ghenen, dye 't verlyes hadden, ende dye heere en soude hem geen zoen seggen, ten ware byden ghenen, dye 't verlyes hadden.

Item, off dye heere off zyn boode eenen hantdadigen vingen van eenen doode, buten des dooden magen, die zoude staen tot des heeren genade.

Item, off dye vyanden eenen hantdadigen van eenen doode vingen, buyten den heere ofte zynen boode, ende den heere leverden, ende daer rechts aen begeerden, des zouden zy gewaert zyn vanden heere, ende dat recht soude staen aenden magen, ten waer, off dye heere, mitter vyanden wille, dyen doodslach zoenen mochte.

III.

17

Item, off die vyanden van eenen hantdadigen dyen belyepen inder proostye, ende recht daer aen begeerden, ende hy gevangen worde by toedoen des heeren offte synen boode ende der vyanden, dat recht zoude staen aen hem beyden; ende des gelycx van leemten ende koerwonden.

Item, dye kuere van eenre leemte staet den heere op xx L. goets gelts, ende dye't verlyes heeft, salmen 't beteren byden heere ende zynen magen, dye 't verlyes heeft.

Item, dye kuere van eenre kuerwonde is den heere x L. goets gelts, ten ware, off hy vredeloos geclaecht worde, ende dye heere zynre machtich warde, dat waer 's heeren genade; ende desgelycx van leemten.

Item, off huys stotinghe geschyede inder proostye by daghe, waer x L. goets ghelts, ende by nacht xx L. goets gelts.

Item, off yemant die huysbreeck dede, een huys opstyet ofte braecke, off daer yemant inne quetste of vreesde, dat waer 's heeren genade, ende dat zalmen verwinnen mitter volre balien. Item, off een vechtelick ofte kyff worde inder proostye, yemant, dye zynen booge spande ende loede, een mess of een zweert tooch, een pyecke sencte, off desgelycs, ofte mit een steen ofte kanne worpe, off des gelycks, dat waer III L. goets gelts.

Item, die myt een booge schote, waer In L. goets gelts, een vuysten slach waer een boet. Item, off yemant gansen, hoenre, endten, room oft enige ware name wt yemants huys, ofte hofstede, datmen vereyschen conde, die dat naem verbuerde aenden heere een L. goets gelts, ende die den schade hadde, soude men beteren dubbelt byden heere ofte schout, ten waer, off hy alsoe veel stael, daer hy zyn lyff oft oor mede verbuerde.

Item, off een loop viel inder proostye, ende die heer ofte zynen schout yemant aenteech dat hy eenige kueren verbuert hadde, nae inhout deser cedulen, dyes messaecken woude, wanneer dye heer dat ondervynden konde by twee goede knapen, by hoeren eede voor zynen schout ende twee goede knapen, zoe mocht dye schout daeromme panden zonder eenich wederseggen.

Item, off yemant beruft worde myt enighe kueren, die in dese cedule zyn, daer die heere off zynen boode hem een getuych off vermate, die mocht dye heere zetten tot hoeren eede, ende en wouden zy hem nyet ontschuldigen myt hoeren eede, zoe mocht die heere daer aen verpanden, als voorsz. is.

Item, oft noot ofte behoeff waer, eenige vreede te maecken inder proostye, van eenige vechtelick oft onruste, zoe mocht die heer off zyn boode, off een buyrman, oft der heeren boode nyet by en waer, een vrede eyschen den partyen voor buerluyden, ende waer 't, dat yemandt wey gerde, dye des nyet en gave, dat waer eerst III L. goets gelts, anderwerff vyff pondt goets gelts, ende derdewerff x L. goets gelts, ende van elcx zalmen betugen.

Item, off des heeren boode off yemants, dye een vreede maecken woude, ende dye geeyscht hadde, als voorscreven is, ende nyet gegeven en worde, dyen mocht men een vreede leggen vlucht voor zyn voet, ende dye waer in alre maeten, off hy gegeven ware myt hande ende myt monde.

Item, off een vechtelick geweest hadde, ende die vreede wtginck, ende die heere, zyn boode, oft yemants, die de vreede maecken zoude, den man nyet gevynden en const, die vreede te bestemmen, als voorsz. is, 't waer, dat hy hem selven verlore oft nyet by handen en ware, dyen mochtmen een vreede leggen op zyn dorpel, ende dat waer des heeren vrcede in alre maten, off hy gegeven waere myt hande ende myt monde.

Item, off yemant een vreede eyschede, ende des heeren vreede, dye vr weecken staet, nederleggen woude, myt cenen corten willigen vreede, dat mach hy doen, meer die willige vreede en zoude nyt corter staen dan drye weecken.

Item, off yemant woonachtich waer inde proostye, in die tegenwoordicheyt des proosts oft anders misdede aen zynre heerlicheyt, yet gebruect ofte gewelt gedaen hadde, ende die proost hem bruecken aenteech, dye zoude hy voor hem ontbyeden ende beschuldigen, ende waer 't, dat hy myt hem nyt en overdroech, die zoude dan weder thuys gaen op zyn zelffs geleyde.

Item, off yemant vanden bueren eenige gast inde proostyen becommerde, ende dye gebuere den gast then eersten rechtdaghe nyet aen en sprake, dye gast mocht hem selven ten eersten rechtdage quyt dingen, off hy woude.

Item, yemandt die den anderen loegende voorden heer off voor 't gerechte, dat waer

een boete.

Item, alle recht ende gewoonte inder proostie, die in dezer cedule nyet begrepen en zyn, zellen blyven, als zy te vooren waren, ten waer, off zy verleecht off vermaeckt worden byden heere ende den gebueren.

Gecollationeert deze voorsz. copie tegens zeeckere registre, inhoudende verscheyden jura ende munimenten der proostyen van Sint Jans Utrecht aengaende, is die selve copye mitsgaders die date daer voor gestelt, daer mede t'accorderen gevonden.

Alzoe grote twist ende scheel verresen is geweest tusschen onsen baeliu ende gemeen bueren ende ingesetenen van onzen proostyen, te wetenen: Myert, Wilnis ende Blocklandt, heercomende vanden boeten ende kueren vanden zelven, in zeecker misbruecken geëyscht ende

zoe is 't dat wy, heeren Aelbrecht proost Sint Jans ende heer der voorsz. plaetsen, tot eendrachticheyt ende welvaren derzelver onsen ondersaten, mitten zelven eerst communicatie geholden, haer geschelen gehoordt ende op als rype deliberatie geholden, hebben geordineert, als hyer nae volcht, ende ordineren mits desen:

Inden eersten, zoe wye den anderen mit een vuyst slaet, dye sal verbueren thien stuvers. Item, zoe wye een zweert off messen treckt, een boghe spande ofte loede, ofte een spyes sinct, ofte een kan werpt, die zal desgelycks oock thien stuvers verbueren.

Item, van een koerwonde, gehouden off gesteken, dyeper ofte breder, die verbuerden thien Carolus st., nae oude gewoonten.

Item, soe wye den anderen enighe lemten gheeft ofte smyt, die zal verbueren tot 's heeren behouff, eenen ouden schilt, behoudelicken, dat hy oock die ghene, dye hy lemte, zyn leemte verstoren ende beteren zel byden heer, nae gelegentheyt der zaken, ende waer 't saecke, dat yemant by daghe huysstotinghe deden, dye verbuerden, tot 's heeren behouff, twee oude schilden, ende waer 't zaecke, dat yemant 't selve by nachte dede, die verbuerde, tot 's heeren behouff, vyer oude schilden.

Ende waer 't saecke, dat yemant enighe huysbrekinge, eenich duer opstyet ofte brake, off daer yemant in vreesde ofte quetste, dat sel staen tot 's heeren genaede, ende dat salmen dan voort mit volre rechten (verwinnen).

Item, off yemant enighe ghansen, hoenre, entden off yet anders naem ofte haelden van yemants hofstede, dye verbuerde tot 's heeren behouff, eenen ouden schilde; ende dye ghene, die 't selve doet, zellen den ghene, dye hy 't dede, zyn schade dubbelt verstooren ende oprechten byden heer ofte zynen bailiu off dyenre, behoudelicken, ten waer, dat hy zoe veel stael ofte naeme, dat hyder zyn lyff, oor of anderz. mede verbuerde, dat salmen corrigeren naer behooren, behoudelicken, dat hyer inne nyet brueckich en zellen zyn jonghe ge

zellen op behoerelicke dagen, te weten: alsser bruloft is, meydach, pinxterdach ofte nacht, ende sint Jans dach ofte nacht; ende waer 't, dat yemandt dede op anderen tyden, dye zel gecorrigeert worden, als voorsz. is.

Item, offer een loop vyel inder proostyen, ende dye heer ofte zynen hoode yemant anteech, dat hy enighe kueren verbuert hadde, nae inhout van deser ordonnantie, dye 't missaecken woude, ende waer 't, dat die heer ofte zynen boode anders ondervinden conde mit twee goede knapen, dye dat tugen wouden, als recht is, zoe zalmen dat wtpanden sonder eenich wederseggen.

Ende ofter yemandt beruft worden mit enige kueren, dye in dezer ordinantie begrepen zyn, daer dye heer ofte zynen boode getuycht off vermaet, zellen zy 't selve doen mit twee goede getuygen, ende is 't, dat zy 't zelve nyet bewysen en conden, zoe zellen dye heer ofte boode daer nyet af hebben.

Item, oft noot ofte beboeff waer eenige vreede the maecken oft te leggen van enich vechtelick ofte onruste, dat mach die heer, zynen boode ofte schout doen, ende waer 't, dat daer dan yemandt over dede, dat zel staen tot 's heeren genade.

Item, als des heeren boode ofte schout enige vrede leggen woude, ende eyste, als voorsz., ende gheen vreede geven en woude, ende dye zoudemen een vreede leggen vlucht voor zyn voeten, ende die waer in alre manyeren, off die gegeven waer myt hande ende myt monde. Item, off een vechtelick geweest hadde ende die vrede wtghinge, ende die heer off zynen boode die vreede maken zoude, ende men die man nyet gevynden en conde, die vreede te bestemmen als voorsz., zoe zalmen dye vreede leggen op zynen dorpel, ende dat waer in alre maten, ofse gegeven waer mit handt ende mondt, want 't is een 's heeren vreede.

Ende oft men vreede eyschte off 's heeren vreede, dye staet zes weecken, ende waer 't zaecke, dat parthien 't selve neder leggen wouden mit een corten willigen vreede, dat mach geschieden, mer die zelve vreede moet ten minsten staen veerthien daghen.

Item, off yemandt, in tegenwoordicheyt des proosts ofte zynen boode misdeden, aen zynre heerlicheyt, gebrueckt ofte gewelt gedaen hadde ofte bruecken aenteech, dye zoude hy voor hem ontbyeden ende beschuldigen hem, ende waer 't, dat zy mitten andere nyet overdragen en conden, zoe zoude, dye gebruect hadde, thuys gaen zonder gevangen te werden, ende zoude hem te recht stellen voor dye hooch banck van Myert.

Item, off yemant doot geslagen worde inde gerechte ende heerlicheden voorsz. off daer buten, ende dye hantdadige geruymt waer, die onschuldighe magen soude die heer ofte zynen boode een vreede doen hebben, indyen zy 't begeren, ende zy heur verborgen wouden anden heer te geven ende the nemen, als zy gebooren (!) zyn.

Ende waert 't saecke, dat die hantdadige opter verscher daet nyet gegrepen ofte gevangen en worde, ende hem verlydende ende verborchde, aen des heeren handen, des doden magen te zoenen, zoe zoude die heer van zyn heerlicheytswegen den hantdadige geleyde moghen gheven, ende een vreede leggen tegen zyne vyanden, behoudelicken, dat die misdadige een vierdel jaers wt dye proostye eerst geweest zel hebben, ten zy by des heeren ende des vrunden wil ende consent, ende dye heer en sel gheen zeggen hebben in enighe zoenen dan by wil ende consent van des dooden vryenden.

Item, off die heer off zynen boode een handtdadiche vingen, dye yemants dootgeslagen hadde, buten des dooden magen, dat zal staen tot 's heeren genade.

dat

Item, off die vyanden vanden dooden een handtdadighe vingen buyten den heer ofte zynen boode, ende in handen vanden heer leverden, ende daer recht aen begeerden, zouden zy gewaert zyn vanden heere, ende dat recht zoude staen an die magen, nae recht ende behooren, ten waer die heer mitten viande, die doot sloech, zoenen conde ende mochte.