Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Jacob Jansz., Jan Geritsz., Huybert Aertsz. ende Willem Dircksz. henluyder adjonct. Desen toern was volmaect (God heb loff) van 't steenwerck op Sint Bartholomeus dach anno LVI; ende luyden die clocken daerinne alder eerst op alre heylighen dach daer aen.

1556. Anno xv. LVI, soe was droghen somer, dattet nooit en reghende, datmen zegghen mocht, dattet ghereghent had, van Palmen aff tot nae S. Jacob, alsoe dat die beesten zeer weinich gaven.

Inden zelfden jaer van LVI, soe vrost zoe vroech, dat men Crispini ende Crispiniani liep over de Giessen.

1557. Anno xv. zoeven ende vyftich, beginnen Jaersdach ende oeck wel een maent daer voir, wast groten duren tyt in alderhande coorn, tzy taruwe, rog, garst, haver, boonen ende boeckweyt, te weten, dat men omtrent den voorn. Jaersdach voer ende nae most gheven voer aen scepel taruwe, Gorchumsche maet, XXXVII st., een scepel rog XXVII st., een scepel haver xv st., boonen xxx st., ende den boecweyt 't scepel XXIX, ende den taruwe ende rog liep altemet meer op, alsoe dat men voer een scepel rog moest geven XL st., een scepel taruwe III Karolus guldens, een weyte broot van VIII pont Ix st.; maer worde van stonden aen een ghebot ghegeven, dat men't niet duerder most geven dan vi stuv. 'Tot Schoenhoven most men geven voer VI pont weyts broots XV stuyv. Dit gheschiede opten Pinxter avont. Daernae begondet te wyken ende die groote vloot quam over, omtrent Petri ende Pauli; ende omtrent VIII daghen post visitat. Mariae, coft men te Gorchum een scepel taruwe voer xxx stuyvers, een scepel rog xx, ende nam te met meer ende meer af.

ULTRAJECTUM.

ECCLESIASTICA.

I.

Articuli ex parte C. M. exhibiti commissariis D. Traject. et Arch. abusus, exactiones, concussiones et injusticias officiariorum ecclesiasticorum ejusd. episcopatus Traj. in comitatibus Holl., Zeel., et Frisiae continentes, una cum responsionibus Rmi, in Christo patris et illustriss. principis et Dni, Dni Henrici, Dei gratia. Electi Trajectensis, Comitis palatini Rheni et ducis Bavariae ad articulos ex parte C. M. super assertis abusibus, exactionibus, concussionibus et injusticiis officiariorum ecclesiasticorum in comitatibus Holl., Zeel, et Frisiae exhibitos coram commissariis per illustrissimam dominam Margaretam deputatis nomine suo et ecclesiae suae Trajecten. proponendis.

In primis, etsi de jure episcopus ex debito officii et ut bonum pastorem decet, debeat singulis annis per se vel suos suffraganeos visitare sibi in spiritualibus commendatos et subditos eisdem administrare sacramenta confirmat. et ordinis, in aliqua parte dictorum comitatuum nec non ecclesias, capellas et altaria consecrare, recipiendo duntaxat procurationem: etsi quid gratum absque pacto offeratur, nihilominus nonnulli praedecessores dicti domini Traject. in praemissis defectuosi fuerunt, ita, ut aliqui subditi C. M. magno suae vitae et bonorum periculo coacti sint etiam per medios hostes vel eorum insidias exire jurisdictionem dictorum comitatuum pro tonsura & ordinibus Trajecti recipiendis. Quapropter necesse est ordinari et observari, quatenus de cetero episcopus aut suffraganeus singulis annis bis aut ter in praedictis comitatibus veniat, dictas confirmationes, consecrationes et ordinationes administraturus, prout juris est et observatur in dioec. Camerac. et Tornac., ut sic cesset dictum periculum et exactio, quam hucusque passi sunt subditi C. Maj., praesertim cum ob dilationem suffraganei praepositus Westfrisiae inhibuit illis de Medenblick, qui ecclesiam a Gelrensibus arsam reparaverant, et illis de Berchout, qui partem novam ad suam ecclesiam junxerant, ne in illis ecclesiis celebrarentur divina, donec per suffraganeum conse

erarentur aut sibi magnam pecuniae summam solverent, qua per unam earundem soluta, dedit illis licentiam in illa etiam ante consecrationem divina celebrare.

Et primo ad primum articulum respondet, quod nunquam visum est, ordines generales extra civitatem Traject. nisi in summa necessitate ob periculum guerrarum celebrari. Quo ad visitationem dioec., quia patriam suam invenit desolatam, de praeteritis sibi non venit imputandum, et pro futuro curabit, quod suus suffraganeus singulis annis, quantumcunque poterit, circuibit et visitabit dioec., facturus ea, quae ad officium suum pertinent. Quo ad querelam Westfrisiae, dicit, quod anno praeterito suffraganeum suum ad partes Frisiae misit, qui suum exercere officium per commissarios C. M. prohibitus & ad multos dies detentus et tandem, re infecta, dimissus fuit, in praejudicium et gravamen suum; et quo ad factum eccles. de Medenblick et Berchout, dicit ex relatione decani Westfrisiae, quod ecclesia de Medenblick nondum erat consecrata, et quod pro licentia celebrandi in portatilibus, nullam unquam pecuniae summam recepit; et quod super taxa procurationis pro consecratione ecclesiae de Berchout actum fuit ad discretionem et taxam magistratus opidi de Hoern.

Secundo, licet de jure sacramenta debeant gratis ministrari, et quod per concordata Rodolphi quondam episcopi Traject. cum, bo. me., Philippo tunc duce Bourgundiae, Holl., Zeel. et Frisiae comite, ac aliis eorum praedecessoribus declaratum sit, non debere augeri taxam consuetam; attamen pro sacro crismate infra triennium aucta est taxa ad duplum, ita, ut provisores, qui episcopo aut ejus vicario duplum praestant, similiter ultra taxam consuetam exigunt a rectoribus parochialium ecclesiarum suae jurisdictionis, et, nisi solvatur, retinent vasa argentea in pignus.

Ad secundum artic. respondet, quod non credit contenta articuli vera, et, si qua per aliquem ex provisoribus et decanis sint praestita gravamina, curabit, ut tollantur. Similiter, ubi pristinis temporibus pro suscipienda simplici tonsura dati sunt quatuor stuferi, exinde auctum est ad septem stuferos, et pro literis accolitatus, subdyaconatus et dyaconatus solvi consueverunt novem stuferi, pro decreto aut defectu tituli LI. st., coguntur de praesenti subditi C. M. dictos ordines accepturi multo plus praestari, ita, ut compertum sit, plures pro simplici tonsura fuisse coactos solvere XVIII aut XX st., pro singulis literis accolitatus, subdyaconatus et dyaconatus XXI st., pro legibus admissionis ad presbyteratum IX, X aut XII flor. ad voluntatem domini vicarii, et de facto quidam, qui ob paupertatem dictas summas solvere non potuerunt, ad sacerdotium admissi non sunt, quae omnia cedunt in gravamen subditorum C.M., contra omnem aequitatem et antiquam observantiam, quare providendum est, uts.

Item compertum est, quod plures sunt promoti ad presbyteratum sine titulo vel sub titulo ficto, qui est abusus contra juris dispositionem, et ex hoc multi sacerdotes coguntur mendicare, in opprobrium cleri.

Ad ". et IV". artic. respondet, quod nihil amplius percipitur, quam per suos praedecessores intellexit esse perceptum. Et, si forsan pro decreto admissionis ad titulum patrimonialem, vel aliorum bonorum non mortificatorum aliquid ultra recipiatur, quod hoc fit ad restringendum et secludendum titulos fictos, quos laici promovendis assignant, et post susceptos ordines literas lacerant, ita, quod ob culpam laicorum et non suam aut suorum officiatorum, nonnulli sic promoti egestate laborant. Insuper indifferenter ad dictos ordines sacerdotii admittuntur corpore viciati, indocti, illiterati, qui vix sciant legere, dummodo suos defectus magni redimant; nec habetur respectus ad scandala, quae proveniunt ex multitudine clericorum, cum tamen de jure determinatus debeat esse numerus clericorum.

Ad quintum articnlum respondet, quod corpore viciati ad ordines non admittuntur, nisi legitima causa, nec etiam illiterati, nisi ad importunam nobilium et officiatorum instantiam.

Admittuntur etiam utplurimum indocti et illiterati ad praedicandum verbum Dei, ex quo populares male aedificantur et in dies errores et scandala oriuntur, quapropter necessarium erit, quatenus Dom. Traject. in hoc provideat, ut de cetero non nisi discretos et doctos admittat ad annuntiandum verbum Dei, cum in hoc summum vergat periculum. Provideat etiam, ut confessores, praesertim in claustris monialium sint viri senes, docti et experti, ut cesset omnis suspicio; quodque singuli confessores admittant ad munus semel in anno discretos senes sacerdotes seculares, quibus dictae moniales libere, si velint, confiteri possint ea, quae forte suis confessoribus regularibus dubitant propalare.

Ad sextum et septimum articulos respondet, quod ad contenta in illis omnino inclinatus est, et jam, quantum in se est, providit et cum tempore magis providebit, nisi per exemptos et curiam secularem impediatur.

Ne de cetero nova indicantur festa publice omnibus celebranda, ymo tollantur nonnulla festa simplicia, maxime in Julio et Augusto occurrentia, saltem, ut, audito officio, in dictis festis laicus impune possit ad officium suum mechanicum pro victu et vestitu uxoris et prolium recurrere, potius, quam totis postprandiis tabernis insidere, unde proveniunt ebrietates, rixae, pugnae, homicidia et infinita alia mala.

Ad octavum respondet, quod ad contenta articuli inclinatus est et fecit desuper concipi certas ordinationes, quas in proxima synodo, mense Octobri, faciet publicari. Licet ecclesia per modicam sanguinis effusionem, praesertim, quae secrete fiat, non polluatur, et ubi per sanguinis effusionem fuisset polluta, deberet reconciliari per episcopum expensis delinquentium, et non ob id molestari communitas; attamen infra mensem decanus Westfrisiae in ecclesia de Berchout ob id, quod custos cum capellano soli, prandio facto, in ecclesia rixantes, eundem offendisset ad nasum, ita, ut nonnullae sanguinis guttae inde effluxisse dicantur, inhibuit divinorum ministrationem, nisi per communitatem ejusdem villagii, ejus rei insciam et insontem, sibi certa magna pecuniae summa soluta fuisset; quo facto, putabat reconciliationem pecuniae datione fieri, quae et absurda sunt et concussionem sapiunt. Quare illi decano inhibeatur a vexatione dictae communitatis desistere, et provideatur, ne similia ab eo vel ab aliis de cetero contingant.

Ad nonum articulum respondet, quod, quo casu polluatur ecclesia, relinquit dispositioni juris communis et statutorum provincialium et synodalium, et quod tales delinquentes plerumque aufugiunt, ita, quod ordinariis durum foret tales prosequi. Sed, quia parochiani hoc facilius possunt, fit cessus, donec ordinario deliberentur, non autem interdictum ponitur. Quo ad factum ecclesiae de Berchout, dicit ex informatione dicti decani, quod fuit notabilis et copiosa sanguinis effusio in ecclesia; et quod ipse ob id interdictum non posuit, sed vicecuratus et altaristae, scientes ecclesiam pollutam, in vim statutorum provincialium et synodalium, cessarunt a divinis, motu proprio, nec ipse decanus causa relaxationis aut reconciliationis interdicti aliquid recepit, sed curia Hollandiae mandato saeculari in praejudicium jurisdictionis ecclesiasticae mandavit capellanis et altaristis in ecclesia sic polluta celebrare et divina reassumere, licet ad illius cognitionem non spectaverit, an ecclesia fuerit violata nec ne.

Contra jus commune, bullam Leonis et concordata hucusque saepius est attemptatum, ut subditi C. M. in prima instantia traherentur extra dictos comitatus; provideatur igitur, ne de çetero subditi C. M. laici aut clerici in prima instantia trahantur Trajecti extra jurisdiction nem C. M.

Ad decimum artic. respondet, quod jure communi ecclesiastici et laici in causis ad forum ecclesiasticum spectantibus, possunt etiam in prima instantia trahi ad curiam Trajecten., et quod nulla unquam fuerunt aut sunt concordata, in quibus episcopus et archid. Traj. et eorum officiales pro tempore in causis majorum excessuum...., aut quando agitur ad concessionem privilegii per episcopum prohibeantur subjecti comitatus Holl. Zeeland. et Frisiae, in quacunque instantia trahi ad Trajectum; et quod bulla Leonis Papae in nullo jurisdictioni ordinariae praejudicat, referens se ad illius tenorem ac declarationem abbreviatorum, qui eam judicarunt.

Provideatur etiam, ne de cetero molestentur judices provinciales C. M. aut subalterni, ob id, quod jurisdictionem Caesaris tuentes, exequntur jus commune, concordata Rodolphi a tempore memoriam hominum excedente observata, vel aliquam ex bullis Leonis, quae pro intimatis habeantur.

Ad undecimum respondet, quod judices provinciales et subalterni jurisdictionem C. M. defendentes, non molestantur nec molestabuntur, modo ipsi jurisdictionem ecclesiasticam non perturbent; et ad concordata Rodolphi episcopi respondetur, quod personalia fuerunt et cum personis extincta.

Cum hoc tempore magis expediat populum ad divinum cultum exhortari, quam retrahere, tollatur abusus, per quem ob debitum personarum privatarum ponitur interdictum generale, vel, ut vocant, personale, sed fiat prosecutio contra eum, qui deliquit, ut sic delicta suos sequantur auctores et non insontes, cujus tamen contrarium actum est per interdictum in Delff temere positum ob id, quod per aliquas personas privatas executor justitiae in ecclesia de Delff fuit prosecutus et inde violenter ejectus; et per interdictum temere in Rotterdammis positum ob id, quia duo fratres administrabant bona et personam sui agnati sacerdotis frenetici; et in Goes ob homicidium commissum per quendani in personam presbyteri, qui ultra adulterium cum illius uxore perpetratum, eundem occidere minatus fuerat; et in Veenhuysen, ob verba cujusdam privati injuriose custodi in ecclesia dicta; et in Berchout, ob id, quod in cimeterio ibidem sepulti fuerunt aliqui executi per justiciam; qui sunt abusus non tollerandi.

Ad duodecimum artic. respondetur, quod interdicta non ponuntur, nisi ex determinatione juris ac statutorum provincialium, quae mutare non est in potestate sua, et in casibus articulatis interdicta fuerunt posita juxta determinationem juris et statutorum praedictorum, et indebite et temere per Judices laicos impedita; quo ad casum de Berchout, dictus decanus Westfrisiae dicit scriptorem errasse.

Tollatur abusus, quo officiarii D. Traj. et archid. conantur impedire temporalem jurisdictionem C. M., quo minus extrahantur et justitia fiat de homicidiis voluntariis, per insidias et aliis, confugientibus ad ecclesiam, qui extrahi possunt de jure vel ex dictis concordatis Rodolphi, a tempore memoriam hominum excedente observatis, cum hoc bono publico et reipublicae expediat et juri divino non repugnet, ymo consonet, nec debeat sub praetextu immunitatis ecclesiae limitate concessae justicia, quae summum bonum est, extra terminos indultae immunitatis impediri.

Ad decimum tertium respondet, quod ipse et archid. non intendunt impedire extractionem in casibus jure permissis, sed quidem cognito, an ad ecclesias confugientes debeant gaudere privilegio vel ne; idcirco non debeant extrahi, antequam per judicem seu judices ecclesiasticos declaratum sit, eos non debere privilegio gaudere. Cum bona patrimonialia clericorum et sacerdotum, nec non ea bona, quae ipsi sua industria acquisierunt, etiam de jure canonico debeantur heredibus ab intestato, abstineant de cetero judices ecclesiastici, ea bona, clericis ab intestato decedentibus, apprehendere aut se intromit

« ÖncekiDevam »