prout juravit, tunc perdet omnes fructus beneficii sui, de quo agitur, a tempore, quo juravit, en non percipiet aliquos fructus in dicta ecclesia de beneficiis seu beneficio, quousque emendaverit dictis decano et capitulo, et omnes tales fructus cedent fabrice dicte ecclesie. Nomina vero decani et canonicorum, qui huic ordinationi, declarationi et additioni interfuerunt, sunt hec, videlicet: Petrus de Leuwenberch decanus, Gumperdus de Arkeler, Joannes Grobbe, Johannes Tamme, Arnoldus Vos, Erpo de Bramme, Otto de Ommeren, Thyaso then Orthen, Henricus Beesde, Theodoricus Bovinc, Rodolphus Tamme, Reynaldus Reynaldi de Novimagio, Herbernus vander Donc, Hector Vilt, Johannes Symonis. Datum et actum in domo nostra capitulari, sub anno dni millesimo trecentesimo octuagesimo septimo, ipso die Calixti pape.

(Statutum istud habetur in libro piloso).

XL. STATUTUM SUPER MODO PROMERENDI COTIDIANAS

DISTRIBUTIONES. (1417).

In nomine domini Amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno nativitatis ejusdem millesimo quadringentesimo decimo septimo, indictione decima, secundum stilum, usum et consuetudinem civitatis et dioecesis Trajecten., mensis Decembris die tertia, hora tertiarum vel quasi, pontificatus Sanctissimi in Christo patris ac dni nostri, dni Martini, divina providentia pape Quinti anno primo, in mei notarii publici et testium infrascriptorum, ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presentia, propter hoc personaliter constituti, venerabiles et circumspecti viri, domini et magistri, Johannes Wyt, de Delft, decanus, Reynaldus Reynaldi de Noviomagio, Rodolphus Tam, Hector Vilt, Wouterus de Inghen, Johannes Ryser, Johannes Koc, Arnoldus Herboert, Theodoricus Weert, Stephanus Voet, Ludolphus Schulte, Henricus Zoudenballich, Thomas Blauwert, Petrus Passert, Lambertus Vliegher et Folckerus de Lichtenberch, canonici capitulares ecclesie beate Marie Trajecten., in loco capitulari ejusdem ecclesie capitulariter congregati, domino Gerlaco Florentii, summam missam super chorum celebrante, consentiente, capitulum pro tunc facientes et representantes, et capitulo ad infrascripta, ut asseruerunt, specialiter indicto, sponte, libere et scienter et animis diu deliberatis, ad laudem et honorem omnipotentis Dei, beate Marie Virginis gloriose, ejus genetricis ac omnium sanctorum, nec non salutem animarum atque divini cultus in eorum ecclesie auctamentum, pie statuerunt, ordinantes et mandanomnibus et singulis canonicis, vicariis et chorisociis ecclesie sue predicte, qui distributionum quotidianarum in dicta ecclesia voluerint esse participes, eas de cetero deservient, prout in quadam cedula papyrea ibidem manualiter .... et prelecta, continetur, compromiserunt etiam tunc predicti domini, decanus et canonici capitulares mutuo, bona fide et per eorum juramenta, dicte ecclesie sue ab ipsis corporaliter prestita, et quilibet eorum, simili modo, promisit bona fide et per juramentum suum in manu mea, notarii publici suprascripti legitime stipulantis et recipientis, vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest vel interesse poterit quomodolibet in futurum, se ipsos caritative et fraternaliter confederantes, quod si, quod Deus avertat, aliqui se dicte salubri ordinationi de distributionibus quotidianis edito, opponant seu aliquem vel aliquos, conjunctim vel divisim, ex dictis dominis decano et canonicis capitularibus molestaverint, quod illis resistent expensis capituli, prout etiam in dicta cedula plenarie continetur, cujus quidem cedule tenor sequitur in hec verba ad gloriam, laudem et honorem sancte et individue trinitatis, Patris, et Filii et Spiritus Sancti.

tes,

Nos, Johannes Wit, decanus, Reynaldus Reynaldi de Noviomagio, et ceteri canonici ca→

...

pitulares predicti, ecclesie beate Marie Trajectensis in loco capitulari ejusdem ecclesie capitulariter congregati, capitulum facientes et representantes, omnibus ad dicte ecclesie capitulum vocari solitis et consuetis, vocatis et congregatis, universis et singulis in terra bone voluntatis hominibus pacem cum eo, qui princeps est pacis, infrascriptorum noscere veritatem. Quia certas quotidianas distributiones pro omnipotentis Dei et gloriose virginis, ejus genetricis, diversorumque sanctorum apostolorum, Martini confessoris, ac virginum (!) festis, in ecclesia nostra predicta celebrandis, nec non pro christifidelium defunctorum memoriis peragendis, ad divini cultus augmentum ab antiquo devote et salubriter ordinatas quidam pestifer et periculosus error et abusus per predecessorum nostrorum circa divinum cultum negligentiam introductus, canonicis, vicariis et chorisociis ecclesie nostre predicte occasionem tante dedit deordinationi et corruptele, ut ab horis canonicis, nocturnis et diurnis, missis et vigiliis in ipsa ecclesia faciendis, se penitus subtraherent et absentarent, predictas distributiones cotidianas indebite recipientes, in obsequiorum ecclesie nostre predicte debitorum defraudationem, omnipotentis Dei, gloriose ejus genetricis ceterorumque Sanctorum ejus injuriam, animarumque in locis purgatoriis degentium dispendium non modicum, et scandalum grave plurimorum; ad tam pestilentis igitur erroris, abusus, deordinationis et corruptele extirpationem et divini cultus in dicta ecclesia nostra reformationem, divina inspirante gratia, multo tempore sollicitudine debita intendentes, matura deliberatione, pluribusque capitulis et consiliis prehabitis, tandem capitulo super premissis per decanum nostrum specialiter indicto, omnibus et singulis canonicis, vicariis et chorisociis ecclesie nostre supradicte, mandamus, intimantes, ut, si dictarum cotidianarum distributionum vellent esse participes, temporibus debitis, quibus hujusmodi festa celebranda et defunctorum memorie peragende sunt, ecclesiam nostram sepedictam frequentarent et divinis officiis interessent, sicque ecclesie nostre sepedicte debita obsequia, omnipotenti Deo debitus cultus, gloriose ejus genetrici ceterisque Sanctis in suis festis debita veneratio, animabusque Christifidelium debita missarum et orationum suffragia, quibus per errorem et abusum spoliati fuerant, esti per nos, non tamen ex nobis, sed divina sunt gratia perficiente restituta. Ceterum, ne, antiquo hoste omnis devotionis et divini cultus innimico procurante, talis error, abusus, deordinatio et corruptela ullam denuo in sepedicta ecclesia nostra pullulandi materiam valeat invenire, omnem antiqui hostis artibus, fraudibus et machinationibus viam, quantum nobis a patre donatur luminum, precludere cupientes, sponte, libere et scienter, animis mature deliberatis, nos in vinculo fraterne caritatis, concordie, unionis et pacis confederando, colligando et per juramenta ecclesie nostre sepedicte per nos praestita obligando, omnes simul singulariter singuli compromisimus mutuo bona fide, quod si aliquis seu aliqui, cujuscunque status, gradus, conditionis, nobis conjunctim, aut aliquibus vel alicui nostrum divisim vexationes, injurias sive lites qualescunque inferre presumeret, vel presumerent aut prebendas, vel prebendam aliquorum vel alicujus ex nobis impetraret vel impetrarent premissorum occasione, etiam aliis coloribus, occasionibus, titulis, juribus, modis, causis vel formis quesitis quibuscunque, illi et illis fraternaliter et unanimiter, sine contradictione, communibus consiliis, auxiliis, adhesionibus et favoribus, capituli nostri expensis resistemus, causam ipsam vel causas juridice prosequentes et defendentes ipsas singulares personas vexatas ab omni expensarum damno et onere, expensis capituli relevando, nec a persecutione seu defensione hujusmodi desistemus, donec a vexationibus, injuriis, molestiis, litibus et damnis illatis, Deo, ecclesie nostre, nobis ac singularibus personis vexatis fuerit legitime satisfactum, aut cause ipse, juridice vel amicabiliter fuerint terminate. Recognoscimus insuper omnes predicti et singulariter singuli, si, quod avertat Deus, aliquem nostrum a premissis resilire aut eisdem contravenire facto vel verbo contingat, publice vel occulte, quod taliter a perceptione fructuum prebende sue suspensus est, ipso facto, nul

III.

47

latenus ad ipsam perceptionem restituendus, nisi prius de tali perjurii reatu, Deo, ecclesic nostre et nobis, emendam perfecit congruentem. Super quibus omnibus et singulis prefatus Dominus Johannes Wyt, Decanus, sui et capituli sui nomine, petiit fieri sibi conjunctim vel divisim a me notario publico suprascripto publicum instrumentum, sub ibidem presentium testimonio personarum, sigillo capituli eorum in majoris roboris firmitatem muniendum. Acta sunt hec Trajecti, anno, indictione, mense, die, hora, loco et pontificatu predictis, presentibus tunc honestis et discretis viris Dom. Johanne Wouteri et Jacobo Ruter presbiteris, perpetuis vicariis in ecclesia beate Marie Trajectensis predicta testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

Et ego Johannis Gherardi, alias de Ema, clericus Trajecten. dioec. publicus imperiali auctoritate notarius, premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, una cum prenominatis testibus presens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi, ideoque hoc presens publicum instrumentum, per alium fideliter scriptum, supervidi, confeci, signoque meo solito signavi, una cum appensione sigilli capituli et dictorum dominorum rogatus et requisitus in testimonium premissorum.

(Statutum est in archivis, et copia habetur in libro piloso).

XLI. STATUTUM DE LIBRARIA ECCLESIE NOSTRE.

(1476).

Anno LXXVI, die Veneris, vin Novembris, hora capitulari, domini Johannes de Mekeren vicedecanus, Hu. Boechout, Amerongen, Tyla, Noerd, Minnenprys, Helmont, Hornse et Mouwer, statuerunt et ordinarunt circa librariam ecclesie nostre, quod custos debeat singulis diebus de mane post matutinas aperire exteriorem seram ejusdem, de vesperi, quando claudatur, eandem claudere, neque cuiquam illius clavem tradere, nisi expresso capituli consensu interveniente.

Item habebit singulis septimanis semel dictam librariam intrare et singula volumina numerare, et alia, que necesse erit, et si qui defectus fuerit, respicere et referre. Et pro laboribus suis hujusmodi habebit annuatim unum scutum aureum.

Quoad eos vero, quibus alterius cotidiane sere dicte librarie claves tradentur, haec infrascripta statuerunt:

Inprimis, ut neminem extraneum aut alium clavem non habentem, in dictam librariam inducant, nisi apud ipsum manere et eundem educere vellent.

Item, ut nec ipsi quicquam in dicta libraria scribant, aut, quos ipsi induxerint, scribi vel excopiari sinant, sine consensu capituli antedicti.

Item, ut nemini clavem suam prestent, aut similem fieri pro alio permittant, nisi de consensu capituli prelibati.

Item, nemo cum luminaribus sive candelis in ipsa libraria legat sive studeat. Moderatione capituli in premissis semper salva.

Actum in domo capitulari, die superius specificata.

Anno xxcш, die Veneris, ir Oct. domini decanus et capitulum statuerunt custodi deinceps non esse solvendum scutum aureum de custodia libraria, sed commiserunt illius curam magistro fabrice pro tempore.

(Ex protocollo nostro).

(Het vervolg van deze Statuten in het volgende Deel).

BRIEVEN

DER

UTRECHTSCHE GECOMMITTEERDEN TER GENERALITEIT

AAN HUNNE LASTGEVERS.

UIT DEN JARE 1628.

I.

W

Edele Mogende Heeren.

t Vranckryck ende Engelandt en is niet schryvens weerdich aengecomen. De Keyserschen hebben eenige troupen in Oostvrieslandt omtrent Lier gelogert onder 't canon van Lieroort, den Commandeur over selvige troupes vermaent zynde, dat sulcx was tegens crychs gebruick ende dat sich wilde retireren, heeft eenich weynich dagen wtstel versocht, tot d'aencompste van den Grave van Anholt, die verwacht wierde, omme te bethonen, dat het canon van't voorsz. fort hun so verre streckende was, heeft zijne G. Stadthouder eenige volden laten doen. Gemelten Anholt schryft aen den Grave ende stadt van Empden, by aldyen hy eenich volck van oorloge, 't zy in haeren oft harer Ho. Mog. dienst in eenige plaetsen ten platten lande hadden, die te willen ruimen, tegens d'aencompste ende logeringe vande Keyserschen aldaer, waerop by de stadt geantwoordt is, dat sy alleenlyck eenich volck hadde gelogeert in eenige dorpen, onder haere jurisdictie behorende, die met het canon vande stadt connen bereyckt worden, of men deze a force sal willen doen delogeren, ende wat daer tegens sall werden gedaen, sall men metter tyt vernemen. Het collegie ter admiraliteit tot Amsterdam schryft by de haere vanden 7. deser, nieuwen styls, geen middelen in voorraet te hebben, omme de twee ofte drie versochte schepen te equipperen ende naer de Demse te senden, waerop goet gevonden es, haer te lasten, eenige van haere cleyne convoyers, tegenwoordich in dienste, daertoe te gebruicken, nyettegenstaende alle ordre is te beduchten, dat de ingesetenen deser landen nyet als all te groote toevoer en sullen doen, wy laeten staen Empden selfs.

Die van Wesel adverteren van den 2. deser, dat zy by schryvens des Hartoghe van Nienburch, vanden XXI. Decemb. gedreycht werden van gepriveert te werden vande exercitie der gereformeerde religie aldaer, ten zy binnen XIII dagen bleeke, dat den paep ende papisten binnen Ravensteyn weder innegeruimpt wierden de capelle, omme hare ceremonien ende exercitie van religie te plegen, waervan zy zedert 't afsterven vanden laetsten capellaen gepriveert zyn geweest. Hyer op es met advys van zyne F. G. den Prince van Oraigien goetgevonden, den Gouverneur van Ravesteyn aen te schryven, dat hy alles sal hebben te stellen in sulcken state als het was van date van 't overlyden vanden voorsz. cappellaen, ende dat hy in plaetse van inde capelle sall doen predicken op de groote sale.

Also die van't landt van Gulick in gebreke bleven haere beloofde contributie te furneren, ende men vermits het Spaensche crychsvolck in die quartieren geen andere executie en conde

doen, zyn op't aenschryven van de heeren Raden van State by den Ontfanger Renssen aengehouden ende alhyer gebracht twee Gulicksche Edelluyden, met namen Simonius Rits ende Dirck van Leeck zu Hillenraet. Den eersten sustineert neutrael ende een inwoender van Ceulen te zyn.

Wy hebben voor eenigen tyt vermaen gedaen, omme te verstaen U E. Mog. intentie, rakende de presenten van eenige Engelsche heeren. Wy werden dickwyls gesommeert, ons daerop te verclaeren, 't welck wy excuseren by gebreck van last. Alle de provincien consenteren daer inne, wtgesondert Vriesland: ende Overyssel, dewelcke difficulteren haer te verclaren, sonder alvorens onse verclaringe gehoort te hebben. Die genige, die deze vereeringe presseren, allegeren daertoe voor het principaelste argument, dat die over eenige jaren by advys van zyne Ext. syn gearresteert ende gereperticert, ende sonderlinge, dat den heer Ambassadeur Joacihmi, by ordre ende last van hare Ho. Mog. sulcx de voorn. heeren soude hebben aengeseydt, ende daerom van deselve nu en dan werdt aengesprocken, ende aengesien, of die al hadde ontfangen.

Haere Ho. Mog. hebben goetgevonden, dat by den Raedt van State alle Capt" aengeschreven sall worden, haere compagnien compleet te mcken tegens den 1. Aprilis toecomende. Den heere Raedtpensionaris Duyck ende de heere Bleeswyck syn op gisteren met de heeren Broickhoven op Leyden verreyst, om redenen, so wy verstaen, dat deselve van Leyden difficulteren den voortganck van't redres der verpondinge, so lange die van Rotterdam weygerich syn het placcaet tegens de vergaderinge van de remonstrantsgesinde, volgende de resolutie van de heeren Staten van Hollandt, in hare stadt by publicatie te renoveren.

Wat wy opte versochte consenten totte fortificatic, item de subsidien voor de respective admiraliteyten, by ordre van Uwe Ed. Mog. ter generale vergaderinge hebben verclaert ende by geschrifte overgelevert, wat den heere Ambassadeur van Vranckryck op syne gedane propositie schriftelyck is geantwoordt, wat de heere Agent Brederode van de reyse des heeren van Oostenryck, Ambassadeur by de republycke van Venetien (van dewelcke men tot noch toe niet sekers vernomen en hadde) ende van andere occurrentien adviseert, sullen U E. Mog. nevens desen ontfangen.

Den Agent Coy notificeert wt Algir vanden 27. Octbr. verleden, dat de Algiresen aen de Thunetanen den oorloge hebben verclaert ende gedenuncieert, ende dat de Engelsche Consul tot Algir gevangen heeft geseten, met boeyen aen de beenen ende den hals, ende ontslagen onder belofte van aldaer te sullen leveren eenige Turquen, by de Engelschen verovert ende in Spaengien vercocht. Ilyermede sullen wy ons gedienstelyck gebieden in Uwer E. Mog. goede gratie, ende Godt den Heer Almachtich bidden.

Edele Mogende Heeren, voor den welstant ende prosperiteyt van U E. Mog. ende derselver regieringe. In 's Gravenhage, den III. January 1628.

U E. Mog. dienstwillichste dienaers ende medebroeders,
A. PLOOS, A. VAN ZUYLLEN VAN NYEVELT, ANTHONIS DE RODE.

Dezen gereet wesende, om te sluiten, heeft den Ambassadeur van Vranckryck audientie proponerende door last vanden Coninck, by zyne Ex. op nieus zedert d'antwoorde overgelevert, ontfangen, dat zyne Mat. onaengenaem soude wesen, byaldyen d'Ambassadeurs derwaerts gedestineert, yets soude willen proponeeren, contrarie het tractaet met den heer van Langeraeck geconcludeert ende gearresteert, ende so zy soude comen met last, omme daerinne yets te innoveren, dat zyne Mat. liever sage, dat zyl. de moeyte nyet aen en namen, also syne hoochstgem. Mat. hunl. nyet en soude connen aendoen alsulcken accueil, als deselve gewoon es de Ministers van hare Ho. Mo. te bewysen, ende dat de com