den brieff vanden raet van state gelesen hebbende, heeft verclaert, dat hy hem refereert tottet gene dat de heeren staten generael sullen goetvinden daerop te resolveren, latende Syn Excell. hem alnoch beduncken, dat men de saecken binnen Utrecht niet en behoort te verbitteren, noch die borgers meer te irriteeren, maer veel meer met gevoechlyckheyt alles te accomdeeren, daerinne dat de meeste gerustheyt ende verseeckertheyt vande stadt, voor het toecomende sal bestaen.

Hierop gedelibereert wesende, is geresolveert t'antwoorden, dat d'heeren staten vuyt het voorsz. schryven met verwonderinge hebben vernomen, dat het voorsz. affirmeeren vanden raetsheer Leeuwen onwaerachtich is, dewyle de voorsz. Leeuwen 't selve syn seggen met eedt heeft gepresenteert te bevestigen, ende dat oversulcx (illo praesupposito) hare Ho. Mog. intentie ende begeeren is, dat den raet haeren voorgaenden last ende instructie sullen achtervolgen ende effectueeren, met alsulcke voorsichticheyt ende goede discretie, als de saecke vereyscht, ende hare Ho. Mog. deselve toevertrouwen, sonder eenigen naerderen last vande selven daerop ofte dien aengaende te verwachten, opdat van alles een goet eynde gemaeckt ende het leger gedissolveert mach worden, tot soulagement vande huysluyden ende verhoedinge van derselver voirder schade.

Item, dat men genoech in gelycke substantie sal antwoorden aen Syn Excell. graeff Henrick ende heren staten van Utrecht, ende versoucken, dat dieselve den raet daerinne willen seconderen ende assisteren, ten fine voorsz.

LUNAE, den xix. Aprilis.

Presid.: Moersbergen. Presentes: Dorth, Brienen, Oldenbarnevelt, Symsz., Magnus,
Jongema, Sloeth, Jellisz., Clant.

Ontfangen ende gelesen eenen brieff vanden raet van state, vanden XVIII. deses, daerby haer E. adverteeren, dat die heeren staten van Utrecht meest alle binnen Utrecht syn gecommen, vuytgesondert eenige, die naer haere huysen getrocken syn, ende dat haer E. gisteren morgen (alle de compagnien eerst vertrocken synde) mede binnen Utrecht gecommen syn, vindende tot noch toe alles aldaer in stilte; is geresolveert ende gelast te rescribeeren, dat de heeren staten haer E. versoecken, opte aenstaende vergaderinge vande heeren staten van Utrecht, alle mogelycke bevorderinge ende debvoiren te willen doen, dat by haer E. den staet van oorloge aengenomen ende de versochte consenten voor het loopende jaer soo byde propositie vanden raet van state, als by hare Ho. Mog. totte saecken van Cleve etc. vruchtbaerlyck gedragen mogen worden, aengesien dat d'selve consenten sonder overgroten ondienst ende prejuditie vande gemeene saecke, langer nyet en cunnen vuytgestelt

worden.

Te schryven aen de heeren staten van Utrecht, alsoo die heeren staten generael geloofweerdich bericht syn, dat openbaerlyck binnen Utrecht alnoch vercocht wordt seeker geschrifte, geintituleert: Cort vertooch, inde selve stadt gedruckt by Herman van Borculoo, geduyrende d'alteratie aldaer, tot nadeel ende prejuditie vanden staet van 't landt, ende dat hare Ho. Mog. verstaen, dat d'ampt vande heeren staten van Utrecht is, daertegen te versien ende te procureren by alle mogelycke middelen, dat de saecken binnen Utrecht tot onderlinge eenicheyt, vruntschap ende goede correspondentie beleyt, ende tot dien eynde geweert worden alle oorsaecken van verbitteringe, dat daerom haer Ho. Mog. begeeren, dat haer E. het vorder vercoopen ofte divulgeeren van 't voorsz. geschrifte, mitsgaders van alle andere fameuse libellen by placcaet communicatie mette borgermeesters van Utrecht ofte andersints gelyck voor het beste gevonden sal worden, sullen verbieden ende doen ophouden.

MARTIS, den xx. Aprilis.

Presid.: Moersbergen. Presentes: Dorth, Brienen, Oldenbarnevelt, Symsz., Magnus,
Jongema, Sloeth, Jellisz.

Opte requeste vanden capiteyn Jemes Setton, is geaccordeert, te schryven aen de heeren staten van Utrecht, dat sy dese ende andere compagnien, tot haren last byden staet van Oorloge gerepartieert, willen aennemen, om confusie inden staet vanden lande voor te commen. Item, van gelycken aen den raet van state, dat haer E de hant tot het voorsz. aennemen der compagnien, byde heeren staten van Utrecht willen houden.

President ende presentes die voorsz.

SABBATI, den xx. Aprilis.

Ontfangen ende gelesen eenen brieff vanden raet van state, gedateert binnen Utrecht den. Is geadviseert, opte brieven voorden middach ontfangen vanden raet van state ende der stadt Utrecht, ende de heere advocaet van Hollandt versocht, d'antwoort opte selve te concipieeren, volgende d'advysen vande provintien daerop verclaert, omme daer nae gearresteert te worden nae behooren, hetwelcke syn E. heeft aengenomen.

SONDACH, den xxv. Aprilis.

President ende presentes die voorsz., behalven Dorth.

Syn gelesen die concepten vande brieven, te schryven voor antwoort aen den raet van state ende magistraet van Utrecht, op derselver brieven, gisteren ontfangen, ingestelt byden heere advocact van Hollandt, ter requisitie vande heeren staten generael.

Is gelast copie vande voorsz. brieven, mitsgaders vande antwoort opte selve, te senden aen de heeren staten van Utrecht, ende deselve te vermaenen, het senden van haere gedeputeerde te willen accelereren, opdat de saecken binnen Utrecht afgemaeckt mogen worden.

LUNAE, den XXVI. Aprilis.

Presid. Sloeth. Presentes: Brienen, Bentinck, Oldenbarnevelt, Walenburch, Symsz.,
Magnus, Moersbergen, Jellisz., Clant.

Ontfangen ende gelesen eenen brieff van borgermeesteren, schepenen ende raet der stadt Utrecht, gedateert den XIII. Aprilis, daerby sy adviseeren, dat sy in handen vanden raet van state overgelevert hebben de resolutie, inde magistraet genomen, ende oock inde vergaderinge vande heeren staten van Utrecht ingebracht, op het concept van het compromis, ende alsoe sy niet anders en vermoeden, ofte d'heeren staten sullen verstaen, datgene, dat by hen wordt gesustineert, en is in recht ende redenen gefundeert, ende dat voor gantsch absurd ende onredelyck geacht moet worden, 't gene ter contrarie byde twee leden vande staten van Utrecht wordt gesustineert, dat sy daerom goetgevonden hebben, haere Ho. Mog. stracx daervan te adverteeren, ten eynde hare Ho. Mog. deselve twee leden believen te bejegenen, dat sy condescendeeren in 't gene dat byde magistraet naer recht ende reden wordt gesustineert, want haer soo voor haer selver als van wegen hare borgerye nyet geraden en is, in andere voegen te handelen, ofte die questieuse poincten te submitteeren.

Presid. ende presentes die voorsz.

Eod., post prandium.

Compareren die heeren: Schade, Goyer, van Amerongen, Hoeflaken ende secretaris Ledenberch, gecommitteerde vande heeren staten van Utrecht, hebben geproponeert ende schriftelyck overgegeven, 't gene hier nae volcht geinsereert:

Hooge Mogende, edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyse ende seer voorsienige heeren. Wy en twyffelen nyet, of uwe Ho. Mog. syn door de dagelycxe advertentien vande heeren raden van state ende anderen, wel geinformeert, van 't gene inde saecken van Utrecht gepasseert is, sedert 't vertreck vande voorsz. raden vuyt den Hage tot derselver wedercompste toe, vuytgesondert van 't gene, dat den voorsz. rade de vier leste dagen binnen Utrecht gebesoigneert heeft, omme te hebben voldoeninge van twee poincten, die den voorsz. rade verstonden, dat vande capitulatie binnen Jutphaes gemaeckt, noch niet voldaen en waeren, daervan het yerste was, het intrecken van seecker fameus libel, t'Utrecht gedruckt, by Harman van Borculo, 't welck daer noch openbaerlyck wordt vercoft; het andere was, het instellen van 't compromis inde voorsz. capitulatie gementioneert. Omme het yerste hebben die vanden voorsz. raet van state, den heere secretaris Huyghens gesonden inde vergaderinge vanden jegenwoordigen magistraet, ende deselve seer ernstelyck doen versoecken ende vermaenen, tot voldoeninghe vande voorsz. capitulatie, ende tot intreckinge van 't voorsz. fameus libel, dan en hebben die vande magistraet daertoe niet connen beweecht worden, gelyck uwe Ho. Mog. 't selve breder ende particulierlycker sullen mogen verstaen, vuyt den monde vanden genen, die hetselve wedervaeren is, daertoe wy ons refereren. Op het tweede hebben die staten van Utrecht verclaert, nyet van noode te wesen eenich nieuw compromis te maken, dewyle de geheele saecke vande ontstane commotie verbleven was ter dispositie vande heeren ambassadeurs der Coningen van Vranckryck ende Groot Britannien, uwe Ho. Mog., Syn Excell. ende den raet van state, als wesende eene saecke die generaliteyt in 't gemeen ende geheel toucherende, daervoor die oock by uwe Ho. Mog. aen ende byder hant genomen is, doch dewyle de voornoemde capitulatie daervan mentie maeckt, waren te vreden ende versochten (gelyck oock de gecommitteerde vande stadt Utrecht), dat den raet van state de voorsz. acte van compromis soude willen instellen, 't welck den voorn. rade aengenomen ende daen hebbende, heeft het concept vandien de heeren staten voorgelesen, ende is 't selve oock terstont by alle de steden goetgevonden, vuytgesondert by de gecommitteerde der stadt Utrecht, die verclaerden last te hebben, daerinne nyet te consenteeren, ten ware daer vayt gelaten worde de qualiteyt vande heeren staten 's landts van Utrecht in 't geheel, maer dat alleen gebruyckt soude worden de naem vande twee leden ende cleyne steden, ende dat oock de cleyne steden, gesien hebbende de poincten differentiael byden magistraet gemoveert, souden hebben verclaert, in wat poincten sy hemluyden jegens den magistraet oft tegens de twee eerste leden vande staten, in 't submitteeren, parthye souden willen maecken, dat oock, alvorens de voorsz. acte van submissie te passeeren, die voorsz. twee leden gehouden souden wesen, den magistraet te openen de poincten differentiael, die haer E. aen hare syde gesubmitteert souden willen hebben, in allen schyn, als oft hier waer een particulier questie, tusschen eenige leden vande staten van Utrecht alleenlyck, d'welcke niet en is, maer is dese saecke, gelyck vooren geseyt is, eene algemeene saecke, volgende d'Unie den bontgenoten t'samen toucherende. Want waer mede can den staet vande geunieerde landen, by Godt den Heere soo wonderbaerlyck bewaert ende gesegent, meer gekrenckt, in disreputatie ende ruine gebracht worden, als dat men sich by verrassinge ende tumulte tegens den wettigen rnagistraet opwerpt, deselve verwerpt, datelyck andere invoert, ende voorts de regieringe van een

ge

geheel lantschap poocht te renverseeren, de fondamentale wetten, contracten ende ordonnantien vanden lande te breecken, ende te nyet te doen, andere nyeuwicheden naer appetyte inne te voeren, ende soo voorts in effecte het onderste boven te keeren. Uwe Ho. Mog. hebben seer wel geoordeelt, ende een yegelick can lichtelyck oordeelen, dat dit geen saecke en is, questieus tusschen eenige leden ofte personen vande staten van Utrecht in't particulier, maer dat deselve raeckt de conservatie, eere, ruste ende welstant vanden geheelen staet der geunieerde Nederlanden, waeromme uwe Ho. Mog. oock goet ende nodich gevonden hebben, de saecke selfs byder hant te nemen ende te reprimeren de moetwillicheyden t'Utrecht aengevangen, die ongetwyffelt vorder gelopen souden hebben, ende noch vorder loopen sullen, indien by uwe Ho. Mog., die nu door Godes genade binnen de stadt Utrecht, door het wys ende voorsichtich beleyt van Syne Excell. Prince Hendrick van Nassau ende den raet van state een tamelyck garnisoen gebracht hebben, nyet vorder ende sekerder voorsien en wordt; ende hebben daeromme de heeren staten van Utrecht niet goet gevonden te stellen eenige particuliere poincten tegens andere poincten, byden magistraet onder den naem vande gemeente gepretendeert, ende alsoo van eene gemeene saecke te maecken eene particuliere, ende daerop te commen in particuliere altercatien, debatten ende contrebatten, tot verweckinge van nyeuwe swaricheyden, scheuringe onder de leden ende enervatie vande yerst gedane submissie; alle 't welcke byde heeren raden van state aengehoort ende gemerckt synde, ende dat haer E. die vande magistraet der stadt Utrecht nyet en conden bewegen, omme de acte van compromis sulcx die by haer E. ten versoucke als voren ingestelt was te accepteeren, ende dat haer E. geen voordeel meer binnen Utrecht en conden doen, hebben goetgevonden, haer weder naer den Hage te begeven, ende, afscheyt genomen hebbende, hebben de heeren staten van Utrecht ons belast ende gecommitteert, omme ons oock herwaerts te transporteeren, ende uwe Ho. Mog. te bedancken vande trouwhertige gesorge, die deselve met affectie ende daet voor de conservatie vanden welstant ende staet vande geunieerde landen in't gemeen ende van de provintie van Utrecht in't particulier syn dragende, versouckende, dat uwe Ho. Mog. gelieve de saecken nu voorts byder hant te nemen, ende te dresseren ende restitueren, alle 't gene tegens de gewoonlycke ordre des gemeynen landts tractaten ende wetten is ingevoert, voor soo veele 't selve tegens de capitulatie, tot Jutphaes gemaeckt, nyet en stryt, ende dat uwe Ho. Mog. binnen de stadt Utrecht nu soodanige vaste ordre ende remedie willen invoeren ende stellen, daermede de christelycke gereformeerde religie gemaintineert, de regieringe vanden lande ende publycque authoriteyt geasseureert, ende de gemeente in ruste, vrede ende eenicheyt gehouden mach worden, sulcx dat uwe Ho. Mog., Syn Excell. ende de heeren staten van Utrecht, gelycke inconvenienten, als nu aldaer, Godt betert, gevallen syn, niet meer en hebben te verwachten, ende aengemerckt daerinne gelegen syn alle de vruchten van soo vele moeyten ende costen, als by uwe Ho. Mog., hare Excell. ende raden van state syn aengewendt ende gesupporteert, die anders te vergeefsch ende sonder effecte soude wesen, soo vertrouwen wy, dat uwe Ho. Mog. dese saecke terstonts voorts byde hant sullen nemen ende ten goeden ende gewenschten eynde brengen.

Hierop geadviseert wesende, is geantwoort, dat de heeren staten met grote devotie hebben verwacht, dat den raet van state, wesende t'Utrecht, aldaer souden hebben verricht, 't gene dat hun expresselyck was belast, namentlyck het dragen vande versochte consenten voor het loopende jaer, oock tot de saecke van Cleve ende het aennemen vanden staet van oorloge, dat daerom haere Ho. Mog. versoucken te verstaen, oft die heeren comparanten daerop gelast syn, ingevalle nyet, dat d'selve daertoe debvoir willen doen, ende de generaliteyt contentement geven, ende voor soo veele aengaet haere gedane propositie, is verclaert, dat de heeren staten de saccken van Utrecht altyts hebben gehadt in sonderlinge recommandatie,

gelyck deselve dat noch sullen doen, als daerane dat den staet van 't landt in 't generael ende in 't particulier ten allerhoochsten is gelegen, ende dat daerom hare Ho. Mog. opte voorsz. propositie (het rapport vanden raet van derselviger besoigne gehoort), sullen resolveren naer behooren.

Presid. ende presentes die voorsz.

MARTIS, den XXVII. Aprilis.

Die heeren raden van state, ter presentie van Syn Excell., doen sommier rapport van haer gebesoigneerde inde saecken van Utrecht, tot Jutphaes ende binnen Utrecht, met die vanden magistraet derselver stadt, ende in wat poincten dat haer E. de saecken aldaer gelaten hebben, van Utrecht vertreckende, communiceren de resolutie, die byden voorsz. magistraet haer E. in handen is gestelt, ende nae dat hiernae geresumeert was, den brieff vanden magistraet van Utrecht, vanden XIII. deses stilo antiquo, aen de heeren staten generael geschreven, mitsgaders d'antwoordt, daerop gerescribeert, ende den brieff die geordonneert was te schryven aen den raet van state, meenende, dat haer E. aldaer noch souden hebben gebleven, ende oock gelesen de remonstrantie, gisteren overgegeven byde aenwesende gedeputeerde vande heeren staten van Utrecht, ende op alles gedelibereert, is geordonneert te schryven aenden voorsz. magistraet, dat de heeren staten wel hadden gemeent (beantwoodende haeren voorsz. brieff), dat den raet van state noch voor seekeren tyt tot Utrecht soude hebben gebleven, ende daerom goetgevonden, mette selve occasie, aen denselven raet te schryven, ende deselve te lasten het committeeren ende herwaerts senden vande gedeputeerde van Utrecht, tegen den bestemden dach van Maendage naestcommende, byden magistraet te vorderen, gelyck sy vuytte byleggende copie vanden brieff souden verstaen, maer alsoo haer E. op het afgaen vanden brieff inden Hage syn aengecommen, dat denselven is opgehouden, ende synde des anderen daechs oock alhier aengelant die gecommitteerde vande heeren staten van Utrecht, diewelcke seer urgeren ende daerop aenhouden, dat de saecken van Utrecht byder hant genomen, ende daervan een eynde gemaeckt soude worden, hare Ho. Mog. dienelyck hebben geacht, haer te doen dese rencharge, begeerende dat deselve niet en willen laten hare gedeputeerde in conformité van hare Ho. Mog. voorgaende, tegen den voorsz. dach precies alhier te senden, diewyle die besoigne ende die voorsz. gecommitteerde vande heeren staten van Utrecht, daernae opgehouden sullen worden, niet hebbende hun willen onthouden, dat die heeren staten van Utrecht tot Woerden hebben geproponeert, ende voor differentiale poincten van haerder syden, haere Ho. Mog. ende de gedeputeerde van Utrecht voorgestelt, ende daernae alhier doen reïtereren, gelyck deselve gedeputeerde alsdoen is verclaert (daerop dat haer E. gecommitteerde als nu wederom urgeren), te weten, eerst, dat het gepasseerde binnen Utrecht geduyrende die emotien gerepareert, ende dat voor het tweede poinct, ordre opte verseckeringe vande stadt, ende dat van gelycken voor het toecommende nyet meer en sal geschieden, metten aencleven vandien, genomen ende gestelt soude worden, tot ruste, vrede ende eenicheyt vande stadt ende de goede borgeren derselver.

Is oock geordonneert te senden copie vanden brieff, byde heeren staten generael ontfangen vande magistraet der stadt Utrecht, mitsgaders van 't gene daerop geantwoort is, ende oock aen den raet van state geordonneert was te schryven, meenende, dat haer E. aldaer noch souden hebben gebleven, ende vande voorsz. rencharge aen den welgeboren heere graeff Ernst van Nassau ende synder E. te versoucken, dat hem gelieve dienvolgende de goede bevorderinge byden magistraet te doen, ende de hant daeraen te houden, dat deselve hare gedeputeerde tegen Maendage naestcommende alhier precies senden, ende dat syne E. het commandement binnen Utrecht alnoch wil continueeren.