ten op den dienst vande Spaensche galeyen, soo heeft Godt den Heere gewildt, dat hy aldaer soo geluckkelyck gearriveert is, dat hy die heeft gemoet, ende op deselve een soo notabel dienst gedaen, als eenichsins waere te wenschen. Hy is met den commis Hoevenaer my de tydinge hier commen brengen, omme my oock te kennen te geven, in wat gestaltenisse zyn schip was, oock om met eene de voordere intentie van haere Ma'. te verstaen, ende wat hy nu voorts soude hebben te doene. Den voorsz. heere secretaris hadde my genoech op deselve ure van 't arriveren vande voorsz. Cant, by laste van haere Ma'. in poste by syne brieven daervan zeer goede tydingen ontboden, te weeten, dat haere Ma'. geadverteert was, dat twee vande Spaensche galleyen gestrandt waeren op de coste van Vlaenderen, omtrent Nieupoort, een ander tusschen Duynkercken ende Grevelingen, dat er oock eene in zee gevonden was vlootende, ende dat d'andere twee gevolgt wierden van haere Ma'. ende de schepen van uwe E. landen, dacr hare Ma'. verhoopte, dat ze goede reckeninge van soude bringen, doch soo haest als ick den voorsz. Jan Adriaensz. Cant hadde hooren spreecken, soo hebbe ick my terstont met hem ende den voorsz. Houvenaer naer 't hof t'Otland (daer haere Ma. noch jegenwoordich is) begeven. Haere Ma'. heeft my terstont by haer doen commen, ende naerdien zy met my alleene gesproken hadde, soo heeft sy oock wel begeert, den voorsz. vice-admirael Cant ende Houvenaer te zien. Sy heeft heml. afgevraecht in presentie vanden grooten tresorier, grooten admirael, haeren controlleur ende den voorsz. heere secretaris met veel meer groote heeren ende vrouwen, die daer oock in haere secreete camer waeren, de particulariteyt van haerlieder ervaerentheyt, die byden voorsz. vice-admirael Cant wel verclaert werden, daer haere Ma'. zeer groot contentement in nam, met een zoo blyde

ende vrolyk gelaet, dat men wel conde mercken, dat die tydinge haer ten hoogsten behaegden. Haere Mat. hadde oock van te vooren haeren admirael vande nauwe zee, Sir Robert Mansfield hooren spreecken, die met Adriaensz. Cant te samen te poste van Doever was gecommen, ende die oock haere Ma'. genouch hadde laten weeten van 't goet debvoir, 't welck uwe E. scheepen in desen dienst hadden gedaen, ende sonderlinge verhaelde dickmael van twee, onder anderen, die de galleyen hadden commen volgen, die (soe hy haer hadde geseyt) hemlieden, soe clouckelyk hadden gequeten met continueel schieten door ende op de galleyen, dat het wonder was om te hooren, soe dat hy oeck geseyt hadde, dat hy niet gerust en soude wezen, tot dat hy de namen vande capiteynen vande voorsz. twee scheepen soude hebben, daer naer haere Mat. verclaerde henlieden, dat al wast soo, dat deesen dienst meest voor ons lant geschiet was, doordien deeze galleyen op onsen hals quaemen, nochtans dat zy estimeerde, dat hetzelve oock voor haer was gedaen, soe dat zy daervan Godt ten hoochsten bedanckte, die haer (zoo zy seide) altyts tot noch toe, in alle haere voornemen een geluckige ende voorspoedige uytganck hadde gegeeven, uwe E. oock daer vooren seer hoochlyck bedanckende ende belast hetzelve henlieden uwe E. alsoe van haeren weghe_te rapporteeren, ende hoe veele sy van haerlieder vrientschap achte, daerby noch vougende, dat zy henlieden altyts getrouwe vriendinne soude blyven, Godt tot getuychenisse nemende, dat, al wast zoe, dat men haer noch maer vier daegen geleden van 's viants weghen soo groote offerten ende conditien gepresenteert hadde, dat zy henlieden nimmermeer en soude verlaten willen, als wel weetende, dat 't selve alleenlyck geschiede, fom UE daer doere te verderven, maer dat sy liever niet en soude willen leven, dan dat sy haerlieder verderf voor haer oogen souden moeten sien, somma haer woorden waeren zeer gratieus ende vol troosts, soe de bringers dezes uwe Mo. E. meer in 't breede sullen connen seggen, aen wien ick my oock dies aengaende refereeren sal, ende Godt bidden, dat hy haer conincklyk gemoed hoe lanck hoe meer daerin wil verstyven. Voorder soo riep my haere Ma'. noch alleene by haer, my seggende, dat se wel ligtelyck konde considereren, dat dese schepen

(in desen dienst te doene) seer geramponeert mosten weezen, dat zy oock medelyden hadde op de groote costen, die uwe E. alle dit jaer hadden moeten doen, ende daeromme dat zy henlieden van voorder cost (in 't regard van deze schepen) wilde ontslaen, ende dat d'selve wel mochten naer huys keeren, als van haeren weghen deselve oock licentieerende, ende myn heeren daervan seer hoochlyck bedanckende, haer mitsdien keerende tot den voorsz. vice-admirael Cant, seyde hem, dat sy my haere resolutie hadde laten weeten, nopende 't gene hy nu met de schepen, die hy onder syn bevel hadde, soude doen, soo ick hem oock verclaert hebbe, ende soo hier jegenwoordichlyck niet anders meer en offereert, soo will ick Godt bidden dat hy uwe Mo. E. etc.

Van Londen, den 28. Septembris 1602, oude styl.

Onder stont geschreven: Den al uw Mo. E. oitmoedich ende getrouwe dienaer,

Vuyt brieven van graeff Lodewyck, vanden XI. deses, stilo novo, hebben wy verstaen dat zyne Gen. deselven daechs S'. Vit ingenomen, naerdat hy omtrent drye daghen daervoor geleghen hadden. Dit stedeken was beset vandes vyants wegen met XL ruyteren ende LX soldaten, ende dat zyne Gen. daerin gelaten hadde ... van ruyteren ende twee compagnien soldaten, gaende sanderen daechs voorts met syn volk na Bastoigne. Ende soe wy voorders niet en hebben etc.

's Gravenhage, desen 10. Nov. 1602.

Uwe etc.

NICLAES VAN BERCK, GH. de Renesse.

Onse voorspoedige aenslaghen van Oostvrieslandt sullen UE. verstaen vuyt die copyen, byden heere vander Aa overgesonden.

Opschr.: Edele etc. de gedepp. vd. stat. v. Utrecht.

R. 12. Nov. 1602.

(Naar het origineel).

XXVI.

Edele etc. hecren.

Wy achten ootmoedich UE. te verthoenen ende te vermaenen, die swaricheyt ende becommernis, daer het landt hem tegenwoordich in vindende is, soo in regardt vande stadt van Oostende, d'welcke die viant seer hart belegert ende besloten heeft, als oock vande stadt van 's Hertogenbosch, d'welcke Syne Excell. met goede couragie aengegrepen ende hem daervoor Soo wyt geengageert ende ingelaten heeft, dat het hem onmogelyck ende niet zonder merckelycke prejudicie wesen soude in syne voornemen veranderingen toe te staen ofte hem daervan te laeten disapoincteren, gelyck UE. wel cunnen considereren, hoe grotelycx die

cere, reputatie ende welvaeren, zoe van onze gemeyne saecke als oock van Syner Excell., daeraen gelegen ende debvoir vereyschende is, mitsgaders hoe nootsaecklick het wesen sal, dat die provincien hem promptelyck resolveeren, om Syne Excell. in deze heroyque entreprince mit alle vermogen te secondeeren ende de handt te bieden, als oock de stadt van Oostende te versorgen met ververschinge van garnison, het oude nu gans verswackte, ongesont ende buyten couragie weezende, 't welck den staten generael ende raede van state in deliberatie geleyt hebbende, ende bemerckende dat die voernaempste ende principaelste swaericheyt bestaende was in manquement ende gebreck van krychs volck, ende dat daerdoer zoe wel d'een als d'andere zaecke pericule ende fortune soude moegen loopen, hebben goet ende voor 't beste remedie gevonden, terstont ende metter daet te procederen tot lichtinge ende wervinge van twee duyzent soldaten ofte borgers, sulcx best te becomen souden syn, omme ten deele daer mede neffens 't volck, dat uyt Oostende getoogen sal worden, te suppleeren die plaetsen vande guarnisoenen, die derwaerts uyt Zeelant gesonden zullen worden, ende dat ten anderen deele daer met gesupporteert ende becleet soude worden die frontierplaetzen van Brabant, daeromtrent ende elders, uyt d'welcke die guarnisoenen getoogen ende Syne Excell. sullen bygevoecht worden, tot versterckinge van zyne belegeringe, verhoopende daer mede haer Mo. E. beyde die poincten in versekerheyt ende gouden aensien ende den vyant in confusie ende verloop te brengen.

Die repartitie van deze II" man is gemaeckt over Hollandt, Zeelant ende Utrecht, onvermits d'andere provintien wat verre ende ongereet syn geseten, ende die commoditeyt niet en hebben, omme met volck buyten vertreck ofte uytstel dese noodelicheyt te hulpe te comen. Hollant is beraempt op xшr, Zeelant op ш, Utrecht op r man, d'welcke by deze provintien zullen aengenomen worden voor seeckeren corten tyt als wy verhoopen, ende in voegen die soldaten, ende niet als de waertgelders aengenomen worden, ende 't zelve sal den voorsz. ende respective provintien valideren an haere consenten vande Ix gulden by haer ingewillicht, waervan wy ons wyders referreeren tot het scryven ende versoeck deser aengaende aen UE. byden staten generael gedaen. Biddende dienstelick dat UE. deze saecke ten hoochsten willen behartigen, ende buyten eenige difficulteyt ende disputen met sulcken ernst ende affectie amplecteeren, als d'importantie derselve datelyck vereysschende is, niet twyffelende soe wy die stadt vanden Bosch, door Godes genade commen te veroveren ende Oostende mogen behouden, oft die authoriteyt, reputatie ende credyt des vyants sal hierdoor verdwynen ende ten eynde gebracht worden, niet alleen byden zynen, maer by alle naem (!), die tot noch thoe den macht vande coning van Hispanien zoo hooch geestimeert hebben, datze onverwinnelyck ende niet te resisteeren en soude wezen, 't welck die almogende Heere ons gunnen wil, die wy bidden neffens onse hartgrondige gebiedenisse UE. elc.

Uyt 's Gravenhage, desen xv. Novembris 1602.

UE. dienstwillige vrunden ende medebroederen,

G. VAN RENESSE, NICOLAES VAN BERCK.

Hier wordt verstaen, dat wy die n man souden aennemen onder eenen capitain ende een compaignie van maecken, omme de costen te vermyden. UE. sal gelieven ons metten eersten van UE. goede meyninge te verwittigen ende die zaecke spoedigen mit alder haest. Die van Hollant hebben al ordre op heure lichting gestelt en zyn daer met doende.

Opschr.: Aen myn heren gedeputeerde vande

staten vanden lande van Utrecht.

(Naar het origineel).

XXVII.

Ick Steven vander Hagen, generael van deze armade, van wegen de Edele Mog. heeren staten der vereenichde provincien ende van Syne Excell. graef Maurits, prince van Oraengien, als admirael ende cap". generael te water ende te lande, door die E. M. heeren staten generael, so geve ick perdoen, liberteit ende doe verseckeringe aen den coninck van 't eylandt Oma, met alle die inwoonders van die stedekens ende vlecken van 't eylant, wesende hunne vasallen, opdat den voorseyden coninck met syne vasallen mach gerust ende versekert in syn lant wonen, ende dat de coninck met de synen met onse licentie mach vrielicken gaen ende comen, handelen ende traficqueren aen ons casteel, gelyck als goede getrouwe vasallen vande E. Mo. heeren staten generael, ende alsoo beloven wy van onsent wegen, dat den coninck van Oma met die synen niet en sullen qualicken getracteert worden, noch vande genen, welcke hier ter bewaernisse van dese forteresse sullen blyven, noch vanden genen, die namaels vande E. M. heeren staten generael souden mogen gesonden worden, maer ter contrarien so sullen se wel getracteert worden, gefavoriseert ende geholpen worden, gelyck als goede ondersaten tegen allen vyanden, die haerluyden souden willen offenderen ofte misdoen, ende datselve is met alsulcke conditie, dat die coninck van Oma met alle zyne ondersaten gehouden sal wesen, den dienst te doen, die hen den goeverneur van 't casteel ende archipelage van Amboina gebieden sal te doen, d'welck syn wercken vande fortificatie ende denselven dienst, die hy te voren aen de coningen van Portugal was verobligeert te doen, gelyck als 't wesende syn vasal, ende in teyken der waerheyt, dat den coninck van Oma 't selve begeert te voldoen, soo sal hy syn eed van getrouwicheyts doen aen die E. M. heeren staten generael ende Syn Excell. graef Mauritio, als souverayne heere van die voorsz. eylanden vanden archipelage van Amboina ende oock mede aen den gouverneur van die forteresse ende den archipelage van Amboina ende in zyn absentie ofte by versterven andere, die in syn plaetze vande E. M. heeren staten generael sullen mogen gesonden ofte geordonneert worden, ende desen eed sal hy doen in presentie vanden admirael van dese armade, Steven vander Haghen, denwelcken hem den eed sal afnemen van wegen die E. M. heeren staten generael, als haren lieutenant ofte stadthouder, in dese quartieren van herwaerts over. Aldus gedaen in Amboina, den 25. February 1603.

Opschr.: Aen myn heren, de heren

staten 's lants van Utrecht etc.

STEVEN VANDER HAGHEN.

(Naar copij, geschreven door Arn. v. Buchell).

Myn heeren.

XXVIII.

Wy seynden UE. copie van eenen brief van XIIII. Aprilis, stilo novo, lestelick byden gouverneur van Ostende geschreven, waeruyt UE. verstaen sullen 't gene (Godt betert) daer gepasseert is, ende wat daer vereyscht wordt ende van nooden is tot empechement van des vyandts vorder approches ende tot versekertheid vande stadt, soo veel het volck aengaet, dat daer wordt versocht, is ten deele voorsien als by seven compagnien, die op datum voorsz. daer binnen gecommen syn. Dan 't selve niet genoech wesende, is Syn Excell. versocht terstonts ende zonder vertreck derwers noch te schicken x compagnien voor 't eerst, ende noch andere thien, die dezelve op 't spoedichst sullen volgen, altezamen met goede oevericheyt geassisteert, te weten, colonells Marquette, Pyron ende Dorth, ofte in plaetze van Marquette, Ogle,

lieutenant vande generael Veer, daerinne niet gesuimt noch getardeert en wordt. Men heeft altyts staet gemaeckt, dat die vyftich compagnien, die daer binnen gelegen hebben, sterck souden geweest zyn over die vier duysent man ofte ten naesten by, gelyck die gouverneur onlancx den staten generael geadviseert hadde, het garnison bastant te wesen tot die besettinge ende bewaernisse der stadt, ende dat die lieutenant-colonel Dufort daechs voor dit ongeluck vuyt Ostende gesonden wesende, mede Syn Excell. heeft willen persuadeeren, by manne waerheyt ende zynen eedt, dat daer noch binnen waeren over 3500 weerachtige soldaeten, waermede wy bevonden hebben, dat het landt geabuseert ende schandelick bedrogen is geweest, zoe voirmaels als nu, 't welck wy gisteren avondt oock vernomen hebben vuyt den commissaris, die den XVI. dezer 's nachts daer vuyt gecommen is, die aen den staten generael verclaert heeft, dat hy oever die vier maenden daer binnen geweest was met andere commissarissen, omme 't volck alle x daegen te monsteren, ende regart daerop te nemen, maer wat instantie ende induiten sy gedaen hadden, dat evenwel die capiteynen noet monsteringe noch revuen hadden willen gedoogen, ende dat hy voir secker hieldt, dat al't volck geen XVIII man en soude kunnen vuytbrengen, ende een ander hiervan ondervraecht zynde, seyde van xv, UE. kunnen bemarcken hoe het landt gedient wordt, ende in wat periculen 't selve gestelt wordt deur die frauden ende baetsukeryen vande capiteinen ende officieren. Wes belangt het geschut andere materialen, mitsgaders het gelt, ende 't gene daer ten hoochsten gerequireert wordt, soo sal UE. gelieven te verstaen, hoe dat over ettelycke daegen derwaerts gescheept zyn geweest acht halve cortauwen, d'welcke deur contrarie wint voor Vlissingen sekeren tyt hadden blyven leggen, ende wy buyten twyffel achten, ofte sullen nu al binnen die stadt gecommen wezen, ende dat die vorder ordere, die daervan gegeven is, UE. deur den heere Ledenberch medegedeylt sal wesen, aen dewelcke dezes aengaende ende van 't gene vorders tot die conservatie deser plaetze van noode gescreven is, mitsgaders dat daerthoe genegocieert worden CL L., deurdien die gelegenheid niet lyden en konde, dat d'selve aen de provintien versocht ende daervan verwacht souden worden.

Wy seynden UE. neffens dezen die repartitie, die gemaeckt is over het crychsvolck, wesende buyten den staet van oorlog, bestaende in seven en dartich compagnien ende derthien van St. Andries ende Crevecoeur ende noch vier nieuwe compagnien van Vrieslandt, voetvolcx, ende drye compagnien ruyteren, mitsgaders van verscheyden tractementen, die tot noch toe geen repartitie en hebben gehadt, belopende te samen op die corte maent ter somme van LXXIIIITM CXXV L., waervan die betaelinge versocht wordt by die provincien aengenomen te worden opte versochte extraordinaris c" L. ter maent, ende dat alleen voor den tyt van v ofte ses maenden, blyvende den staet van oorloge vande III LXXXITM L. inden jaere XCIX gemaickt in esse ende in syn geheel, gelyck UE. by examinatie vande voorsz. lyste claerlick te sien sullen hebben. Waerop wy verclacrt hebben dat wy den ouden staet van oorloge vorders nyet en kunnen zennemen, als den staet medebrengende is, neffens onze consenten van desen jaere overgele vert, ende sulcx wy vanden beginne aff gewoonlich syn geweest te betaelen. Ende zoe veel deze repartitie soude moegen aengaen, dat wy alvoorens begeren souden, dat die van Gelderlandt ende Overyssel daerinne gestelt soude worden op haer behoorlicke quote; dan soe wy meede sustineerden neffens 't meerendeel van die provincien specialick daerthoe niet gelast te wesen, edoch wel te verhoopen, dat UE. niet laten en soude te doen, wes mogelyck ende redelyck waere, presenteerende van onse syde, dese saecke aen d'selve ten hoochsten te recommandeeren. Dus is ons vrundelyck begeren dat UE. dese repartitie gelieve te overleggen, of wy daerinne boven onse gewoonlycke quote beswaert souden mogen wezen; als ons dunckt neen, gelyck oock of het al waere, dat het een weynich soude mogen falen, dat in dese gelegentheyt geen disputen ofte difficulteyten soude dienen gemaeckt. Die meeste swaricheyt soude