LANDTSCHEYDINGE

TUSSCHEN

DIE GELDERSCHE ENDE DIE VAN UTRECHT.

(1552.)

Omme achtervolgende u luyden, myne heeren, den commissarissen, deur bevell ende ordon

nantie vande Ma'. vande coninginne van Hongryen ende van Boheemen, regente ende gouvernante, etc., gedeputeert ende gecommitteert, omme te verstaen op scheyden ende verordenenen der limiten, ende die bepaelinge vanden twee lantschappen, als, van Gelre ende Utrecht, omtrent bisschop Davidts grift, met datter aencleeft, etc., bevel, ordonnantie ende disposityff den naerbeschreven parthyen schriftelicken gepronunchieert in Octobry 1552, te poseeren in 't cortte, van weegen des procureur generaels s'hoofs ende der landen van Utrecht, metsgaders der gemeen geërffden vandien, de feyten dewelcke sy luyden intendeeren te vougen totten anderen feyten. landeren tyden voor u luyden geposeert, omme tsamentlicken die te probeeren ende verifieeren, ten eynde hem luyden mochte toegewesen werden die fynen ende conclusien gestelt ende getoucheert achter in 't eynde van desen, ofte andere sulcke als ghy luyden, myne heeren, ex officio et ex deductis, probatis seu meritis causae, sult bevynden best oerbaerlicxst, versueckende tot dien eynde, recht ende justicie, hem op als gedaen ende geadministreert te werden, jegens die voecht des raets verordent in den lande van Gelre, metsgaders de gemeen geërffden van denselffden landen, in dese parthye formeell, ende dit onder alle behoirlicke presentatien, oblatien ende protestatien, nae rechte ende style gewoenlicke ende geuseert, u luyden, mynen heeren, eedell. officie in ende op als implorerende :

In den yersten, alsoe daer drie poincten syn, daer 't geheel different ende debath van parthye op rust, ende die decisie van der geheelder saecke op staet, als in den yersten, omme te weten, waer men de limiten vanden voorn. twee lantscappen, van Utrecht ende van Geldre, ende de uyterste paelen van dien behoert te nemen voir een gesceyt derselfder. Merckelicke van daen, daer de Cromme Eem omtrent het Geldersche sluysken ofte schut aengaende es, uytten zuydtoesten ten noerden, tot aen de Horncolck toe, alsoe die van Utrecht pretendeeren ende wel hopen te bewysen;

Off aen seeker pretense Blynde Eem, by die vanden lande van Geldre buyten alle billicheyt voertgestelt;

Ende dat poinct aengaende, omme te fundeeren d'intentie van die vanden landen van Utrecht, soe stellen sy in feyt, dat de limiten van denselfden landen, van beghin dat bisschop Davidis grifle noch lange ongemaect es geweest, in 't maecken, ende oock lange daer naer, hem bestreckt ende geëxtendeert hebben, over bisschop Davidis grift tot aende Cromme Eem toe, soe verre als die selve Cromme Eem beghintsell neempt, ende ten eynde toe d'selfve haer bestreckende es, te weten tot den Horncolck toe.

Soe dat de Cromme Eem een gerechtelicke gescheytsel es vanden voorn. twe lantschappen. sonder dat men aenscou sal nemen opte pretense Blynde Eem, buyten enyge apparentie van waerheyt opgeworpen by den Gelderschen gelanden.

Overmits dattet ex inspectione oculari blyckt, dat alle die erven ende die gronden, leggende aen de Stichtse ofte Utrechtsche syde, commen vuyten westen, ten oosten hem extenderen aen de Cromme Eem, dwers over bisschop Davidts grift.

Ende dat deselve erven ende gronden hem extenderen als boven van allen ouden tyden, ende langher enyghe menschen memorie gehuecht van elckerlicke geacht, gereputeert ende genoempt syn geweest voer Stichtsche ofte Renensche gronden, erfven ende landen.

Item, dat dyen achtervolgende de proprietarissen vandyen, ende oeck respective de pachters van allen ouden tyden, ende merckelicke de laetste jaerscaeren (!) al advenant ende in der brete vanden gronde gelegen, westwaerts over bisschops Davidts grifte, die totte Cromme Eem gebruyckt, gehoeydt, ende geweydt hebben, sonder yemandts contradictie tot op den dach van huyden.

Als namentlicken het convent van Rhenen, als eygenaers, ende heure respective pachters, vuyt oersacke van hemlieden erve, meestdeels gelegen vande voirn. grift gebruyct, gehoyt, geweydt hebben, oostwerts van dyen XXIII roeden vIII voeten erve, tot aen de Cromme Eem toe, merckelicke noch huyden op den dach.

Item, dat die dellinge, sleuck ende leechde, de Blynde Eem by den Gelderschen gelanden gebaptiseert, noyt voer een scheytsel gegraven ofte gelegen heeft, mer es allene gegraven by den bruyckers vanden Renensche hoylanden, tot beschudde ende conservatie vanden erve die sylyeden hebben leggende, ten oesten over bisschops Davidts grift tot aen de Cromme Eem toe, ten eynde die deur 't water van deselfde Cromme Eem nyet bevloeydt ende

verdrincken en soude.

Alsoe deselfde bruyckers over menich jaeren eene hoochte ofte somerdycxken hebben doen maecken omtrent drie roeden breete lancks deselfde Cromme Eem, verbesigende ende nemende tot dien die eerde wter plaetsche ofte leechde gegraven, die als nu die Blynde Eem gebaptiseert wort.

Item, ende dat diversche geerfden vanden Renenschen hoylanden ende erfven, ende merckelicken die vanden convente tot Rhenen, liggende eensdeels ten westen over die voorn. grift tot in de Cromme Eem xxIII roeden....gancx, comende vuyt de erfve, daervan boven gearticuleert es, articulo nono deser feyten, gebruyct, geweydt, gehoydt ende gepossideert hebben. Item, dat die pretense leechde, by den Gelderschen, ghenaempt de Blynde Eem, haer nyet en continueert vanden beghintsell vande Cromme Eem totten Horncolck toe, merckelycke nyet en appareert, ofte bevonden en wordt in de plaetschen die smal syn, omtrent ende tusschen bisschop Davidts grift ende de Cromme Eem, als in Volderbrouc k ende andere erfven daervan noortwestwaerts gelegen.

Sal noch by oculaer inspectie ende andersins wel blycken, datter diversche andere ende menichfuldige scheygruppelen gegraven syn, streckende vuyten hoylanden van Rhenen diversche geërfden toebehorende, tot aen de voorn. Cromme Eem, gantselyck deur de pretense Blynde Eem gaende.

Als tusschen Henrick Beyers landt ende den Poetkamp, ende weder tusschen denselfden ende 't lant, toebehorende die van Leefdale, ende noch weder tusschen dat ende Helchmichmaet, die Keyz. Mat. toebehorende, 't welck voerts weder gesceyden wordt bevonden van der canonicken lant van der Horst, ende soe voert weder tusschen den landen ende erven van der kercke van Rheenen, van Zweer Henricks cum suis, vanden convente van Rheenen van Dyerick de Bruyn, van die van Soudenbalch ende noch van gelycke tusschen negen

percelen van erfven, die men met gelycke schey gruppelen sal bevynden vanden anderen verdeylt ende afgegraven te syn, dewelcke scheygruppelen oerspronck nemen, ende hem bestrecken als boven vanden anderen geposeert es geweest.

Item, boven alle de voirgearticuleerde Utrechtsche sloeten, sal noch blycken, dat de sloet, bepalende Vogelaerscamp, die ten noorden vanden berch van Rhenen afstreckende es, ende haer continueerende es, over bisschop Davidis grift tot in de Cromme Eem toe, vuytwaterende die erfven ten beyden zyden van dyen gelegen, als in huer vuyterste paelen.

Item, ende oeck, dat de eygenaers vanden selfden Vogelaerscamp oeck goede possessie gehadt hebben over bisschop Davidis grift tot in de Cromme Eem toe, sonder becroen van yemande, soe dat overmits sulcke goede gebruyck by den gelanden vande Utrechtsche syde gehadt over die grift voirnt. van 't Geldersche sluysken af tot aen den Horneolck toe, te rechte geconcludeert wordt, de Cromme Eem verclaert te worden, te wesen een gerechtel. gescheytsel der voirn. twee lantscappen, als van Geldre ende Utrecht.

'T welck oeck noch bevesticht wordt overmits de Keys. Mat. als erfheere der landen van Utrecht, continueerende d'oude possessie der bisschoppen, ante translationem temporalitatis in Caesarem, terstont ab ipsa translatione, vercregen heeft gehadt over bisschop Davidis grift, regel rechte, dwers over de Utrechtsche hoylanden, 't gebruyck vande maete, te weten, de possessie van seker camp, lanck Lx roeden ende breede LXXV, responderende op deselve Mat' camp, gelegen aen de westsyde der grifte Helmichs maet genaempt, vanden welcken voeren verhaelt es aro XV van desen.

Hier by vougende, dat, soe wel de principale camp, Helmichmate genaempt, als die mate, daer van dependeerende, omtrent die xxxv jaeren, by tyde der bisschoppen ende totter selfder behouff by Lambert Jansz. ende Roelof Geritsz., ten beyden seyden van der grift gehoyt ende gebruyckt syn geweest, merckelicken aen de Cromme Eem toe, over de pretense Blynde Eem, negen jaeren achter een.

Item, dewelcke mate camp, groot vier mergen, over de grift Keys. Mat' rentmr. t'Utrecht verhuert heeft gehadt_menich jaeren, sonder contradictie van yemanden, duerende het leven van heer Kaerle van Egmont, ten tyde hy het furstendom van Geldre occupeerde, ende in levenden lyve was, totten jaere XL toe incluys, buerende tot de Keys. Mat. prouffyt, daer van die jaerlixe pachten van Symon Voel pachter principael van denselfden camp.

Ende overmits het verloop, gecommen in Geldre omtrent den voorsz. tyt, ende overmits de voorn. rentmr. verstaen hadde Symon Voel syne pacht in 't heymelicke eenyge gelanden in Geldre overgedaen hadde, soe es 't, dat de huyre voorn. denselfden Symon Voel genomen es geweest, ende deselfde Helmichmacts camp verhuert geweest aen Visscher, als doen schout van Rheenen, die 't selfde oeck ten beyde syden der grifte van bisscop Davidt gebruyckt ende gehoeyt heeft gehadt, als andere pachters van te vooren 't selfde gebruyckt hadden.

Ende al es 't, dat by joncker Jan van Renesse tot Wageningen, ende andere Geldersche, aen Visscher zeker indracht gedaen es geweest, soe es nyettemin naer enyge communicatie deselfde indracht afgedaen geweest, ende by provisie 't gebruyck toegelaten geweest den voirn. Visscher ende andere Keyz. Mat pachters, die sichtent die voirn. vier mergen maets tot aen de Cromme Eem toe, vredelick sonder croot ofte contradictie van yemanden gehoydt ende gebruyckt hebben, betaelende Keyz. Mat rentmeyster, daer van jaerlicx de pachten tot noch op den dach van huyden.

Soe dat mitsdien blyckt te rechte gesustineert te worden, dat de Cromme Eem verclaert sal worden by vonnisse, te wesen een gerechtige limite ende scheytsell der voirn. twe landen van Geldre ende Utrecht.

Comt hier nu voirts te bethonen aengaende 't tweede poinct, wesende alhier in different,

te weten, waer men van 't point van de voirn Horncolck ende den houck van dyen aff vuyten suydoesten naer den noortwesten behoirt te baekenen, omme te designeren de vuyterste paelen ende limiten der voorn. twe lantscappen, ende dit ten eynde van te commen tot een gerechtich gesceyt vande voorn. twe landen van Geldre ende Utrecht.

Ende ten eynde, dattet soude mogen blycken, dat de geërfden vanden landen van Utrecht duer Bisschops grift noortoostwerts aldaer geërft syn geweest, ende possessie vandien gehadt hebben, als aen de Cromme Eem toe, soe wert hier gestelt in feyte, dat de Cooters van dien dyck ofte der grasburgers van Rheenen goedt, tot aen den scutters van Rhenen venen in syn rechte linie breet es xc roeden, dat het selfde oeck over bisschop Davidts grift voorn. ten noordoestsyde tot aende Geldersche palen streckt inde lengte van xxxv roeden.

Item, dat de veenen vande scutters tot Rhenen voersz., streckende tot aen Pyckers grave toe, syn inde rechte linie breet hondert ende veertich roeden, ende strecken hem insgelycx tot aende Geldersche palen toe, over die voorn. grift inde lengte van XLV roeden ende daer van syluyden by hem selven ofte by heuren pachters possessie altoes off gehadt hebben, over meenich jaeren, ende oeck langer dan menschen memorie gehuecht.

Item, tot verclaeringe ende deductie vande voorn. possessie, stellende in feyte, dat die Voorn. oude scutters over menich jaer, soe vuyt hemluyden, als in den naem van hueren medegrasburghers, de Coolers in de possessie, besit ende gebruyck syn, die voirn. landen die sy respective voirn. hadden, streckende over de voorn. grift, in de voorgearticuleerde lengde, ende die verhuert ende te pachte gegeven gehadt, over de XLII jaeren leden, aen Udo de Boucop, ende oock aen den heeren van Hersloe, ofte aen hemlyeden boulyeden, buerende jaerlicx daer van sekere besproken quantiteyt van byere ende gansen in de plaetse van pachte.

Item, dat Willem Beyer, borger tot Rheenen, wesende coninck vanden voorsz. oude scutters in den jaere xve ende acht, hebbende voer syn mede regeerders ofte schutmeesters, Aert Francken, ende salige Eevert Lyster, gesyen heeft ende geweten, dat eenen huysman uyt de Veluwe, van wegen Udo de Boucop tot Rhenen gecomen es, als de scutters metten anderen teerden, als de gaye gescoeten hebbende, ende voldede de voorn. scutmeesters mit gelde, dat hy aldaer gaf, voer sulcke gansen ofte byer, als by Udo voorn. ofte synen boulyeden belooft was als pacht, voer 't gebruyck vanden voorn. erfven, liggende als 't voersz. es, over bisscops grift, als dependentien vanden Veenen der voorn. schutters, metsgaders der voirn. Cooters.

Item, dat deselfde pacht nyet voer een jaer alleen betaelt ende voldaen es geweest, mer tot vele ende diversche jaeren sonderlinge dat die plach te geschieden byden bouluyden vanden voorn. Udo op sonnendach naer St. Jans dach midtsomer, als die voirn. oulde scutters van Rheenen ter feesten van 't Sunt Joost tot Amerongen plaegen te vaeren.

Jae, dat meer es, soe sal blycken dat deselfde scutters, bevyndende enyge vreemde beesten vuyt Gelderlant weydende op hemlyeden landen, over bisschops grift, ten noortoesten van den selfden, hebben deselfde doen gerechtelyck scutten ende daer af doen voeren.

Item, ende syn de voirn. scutters ven Rheenen nyet alleene geweest de gheene, die gebruyckt hebben de appartenan. van hemlyeden veenen over bisschop Davidis grift, streckende tot aen de Veluwe ten noortoosten, inde breedte, dat dye lagen op de Renensche syde ten suydtwesten.

Alsoe hier gestelt wort in feyte, dat het meestendeel der burgeren van Rheenen soe gemeenlyck over des voern. bisscops grift noortoostwerts plaegen te graeven, de appartenan. van hemlyeden veenen, als aen de Renensche syde ten suydtwesten.

Want alhier noch gestelt wordt in feyte, ende sal oock geverifieert worden, dat de voorn.

bisschop Davidt aenbestadende 't graven vande voorn. grift, aen sekere personen, mits daer voer belovende ettelyke sommen van penningen; heeft noch den aennemers toegeseyt alle den turf, die sy lyeden in 't graven van deselfde grifte, daer wt souden hebben mogen haelen. Ende dat syne Hoochweerdicheyt, omme te badt de voorn. belofte te mogen doen, te voeren met die van syne lantsaeten, ende de ghenen, die in de Rhenensche ofte Stichtsche veenen geërft waeren, ende doer de voern. grift mochten prouffyteren ende verbetert worden, ofte andersins bereyft, enen leendach gehouden heeft gehadt, ende met hemlyeden allen geaccordeert.

Sonder dat by parthye adverse, ofte van wegen der gheërfden des furstendoms van Geldre, geverifieert sal kunnen worden, dat eenich van hemlieden op die raminge ofte concept vande gravinge der griften voorn. geroupen es geweest, ofte dattet van node was dien aengaende met hemlyeden te commen in communicatie, ende dit overmits de voern. bisscop hemlyeden lant ofte gront nyet roeren en wilde, ofte eenichsins te naergaen, op dat hy mitten hertoge in der tyt gheen twist, het graven aengaende, hebben en soude, ofte deur 't graven in ongemack comen.

Soe dat des voirn. bisscops hoochweerdicheyt, gravende notoirlyck in proprio allene alle die costen gedaen heeft van 't graven vande grifte, laetende noortwestwaerts ter Veluwen, aen d'andere syde der grifte, een merckelicke groote erfve wesende, als doen notoirlyken gehouden voer een Stichtsche ofte Utrechtsche gront.

Mede soe staet wel notanter te attendeeren, dat, waert sake, dat bisschop Davidts grift tot dien eynde waere gegraven geweest, omme te wesen een scheytsel van beyde lantscappen, in sulcke geval soude ongetwyffelt deselfde grift gegraven hebben geworden tot coste van beyde de lantschappen, welcke alsoe nyet geschiet ofte gebuert en es.

Dan, es deselfde grift gegraven geworden alleenlyck wt ende opten Stichtschen bodem ende Utrechtse gront wt supra latius articulatum fuit.

Ende die grift voirgenoempt gemaeckt wesende, soe es by den heere vanden lande, als bisschop Davidt, saliger memorie, een jaerlicxe schouwe gheordonneert geweest, waer naer dat men deselfde grifte jaerlicx te schouwen ende te onderhouden plach, 't welck alsoe in der waerheyt blycken sal, est noot, by den schouwbrief, daer van synde.

Ende, indien 't oeck anders geschiet waere geweest, soude ongetwyffelt de schouwe wel mede geraempt, gesloten, gemaeckt ende verordonneert hebben geweest by den furst oft hertoge van Gelder, als by bisschop Davidt geschiet es geweest, ofte ten alreminsten gelyckelicken met malcanderen ende by beyde parthyen, ende van huere beyden weegen gedaen geweest hebben, als 't nyet gesciet ofte gebuert is geweest.

Hier by gevoucht, dat het veen, toebehoorende den ghemeen bueren van Rheenen, 't welck synen principalen aenvanck heeft over Pyckers grave, in de regte linie, breet sal bevonden worden, beginnende van Udo van Boucops goet, ende soe voert aen 't goet van Arckelens, over bisschop Davidts grift in der lengde van vyftich roeden, daer van de voorn. borgeren possessie off gehadt hebben.

Item, aen 't goet vanden heere van Arche ende Hackvoert, wordt de voorn. borgeren veen lanck bevonden over desselfs bisscops grifte, ten noortoesten, over de LXX roeden. Item, sal oeck bevonden worden, dat der Cooters veen, gelegen omtrent die Santvoir, die welcke groot es ses hoeven, maeckende sess ende tnegentich mergen, en soude dieselfde haer mate ende taxe nyet kunnen gecrygen, ten waere sy necessario over die grift ginge, want sy nae die veen boucke boven breet syn XLV, ende beneden r° ende tien roeden, soe. moet het veen lanck syn, seven hondert ende omtrent L roeden.

Ende merckelicken worden die veenen vanden voirn. burgren van Rheenen aen den Sant