Sayfadaki görseller
PDF
ePub

et omnibus quas medias vocant scholis pro juventute catholica destinatis non nisi viri catholici in professores seu magistros nominabuntur, et omnis institutio ad vitae Christianae legem cordibus inscribendam pro rei quae tractatur natura composita erit. Quinam libri in iisdem scholis ad religiosam tradendam instructionem adhibendi sint, episcopi collatis inter se consiliis statuent. De religionis magistris pro publicis gymnasiis mediisque scholis deputandis firma manebunt, quae hac de re salubriter constitutia sunt. Art. 8. Omnes scholarum elementarium pro catholicis destinatarum magistri inspectioni ecclesiasticae subditi erunt. Inspectores scholarum dioecesanos Majestas sua Caesarea ex viris ab antistite dioecesano propositis nominabit . . . In ludimagistrum assumendi fides et conversatio intemerata sit oportet. Loco movebitur, qui a recto tramite deflexerit. Art. 9. Archiepiscopi, episcopi omnesque locorum ordinarii propriam auctoritatem omnimoda libertate exercebunt, ut libros religioni morumque honestati perniciosos censura perstringant et fideles ab eorumdem lectione avertant. Sed et Gu bernium, ne ejusdem libri in Imperio divulgentur, quovis opportuno remedio cavebit. Art. 10. Quum causae ecclesiasticae omnes et in specie quae fidem, sacramenta sacras que functiones necnon officia et jura ministerio sacro annexa respiciunt, ad Ecclesiae forum unice pertineant, easdem cognoscet judex ecclesiasticus, qui perinde de causis quoque matrimonialibus juxta s. canones et Tridentina cumprimis decreta judicium feret, civilibus tantum matrimonii effectibus ad judicem secularem remissis. Art. 19. Majestas Sua Caesarea in eligendis Episcopis, quos vigore privilegii Apostolici a Serenissimis Antecessoribus Suis ad Ipsam devoluti a Sancta Sede canonice instituendos praesentas seu nominat, imposterum quoque Antistitum imprimis comprovincialium consilis utatur. Art. 25. Santitas Sua . . . (Imperatori et Regi) indultum concedit, nominandi ad omnes Canonicatus et Parochias, quae juri patronatus... subsunt, ita tamen, ut seligat unum ex tribus, quos publico concursu habito Epicopis ceteris digniores judicaverint. Art. 28. Archiepiscopis et episcopis liberum erit in propriis dioecesibus ordines seu congregationes religiosas utriusque sexus juxta sacros canones constituere; communicabunt tamen ea de re cum Gubernica Imperiali consilia. Art. 34. Cetera ad personas et res ecclesiasticas pertinentia, quorum uulla in his articulis mentio facta est, dirigentur omnia et administrabuntur juxta ecclesiae doctrinam et ejus vigentem disciplinam a Sancta Sede adprobatam. Jacobson: Desterreich. Konkord. (Leipz. 1856.)

Graf A. Auersperg hat das österreichische Konkordat, nicht mit Unrecht, als das gedruckte Kanossa bezeichnet, in welchem das Desterreich des 19. sec. für den Josephinismus des 18. sec. in Sac und Asche zu büßen hatte. In Folge des vatikanischen Konzils ist aber das Konkordat vom Staat ge= kündigt und durch Staatsgeseß v. 7. Mai 1874, welches die äußeren Rechtsverhältnisse der katholischen Kirche in Desterreich einseitig regelt, seinem ganzen Inhalte nach aufgehoben worden.

3. Das folumbische Konkordat (Pacta conventa) vom 31. Dezember 1887, abgeschlossen zwischen P. Leo XIII. und dem

Präsidenten Nuñes. In diesem Aktenstück ist das katholische Ideal für das Verhältniß zwischen Staat und Kirche feierlich verbrieft.

Art. 1. Religio Catholica Apostolica Romana est religio Reipublicae Columbianae; publica potestas eandem agnoscit tamquam essentiale elementum, quo societatis ordo constat, seseque obstringit eam, prout etiam eiusdem administros, patrocinio suo iuvare ac tutari illamque in usu et fruitio ne suorum iurium ac praerogativarum incolumen servare. Art. 2. Ecclesia catholica plena fruitur ac integra libertate et independentia a politica potestate, quapropter haec ulla ratione intercedet, quin ipsa suam spiritualem auctoritatem et ecclesiasticam iurisdictionem universam libere exerceat suaque iuxta proprias leges moderetur et administret. Art. 3. Ecclesiae leges sunt a civili iure discretae, nec huius partem constituunt; et Reipublicae Magistratus illas in honore et reverentia solemniter habeunt. Art. 8. Reipublicae Gubernium fidem suam obligat, legibus quae poenalia iudicia moderantur, ea praescripta conditionesve adponere, quae sacerdoti dignitatem sartam tectam servent, quoties Ecclesiae ministrum criminali processu qualibet de causa implicari contingat. Art. 10. Poterunt libere institui fundarique in Columbiana Republica regulares ordines, religiosae que sodalitates utriusque sexus, dummodo canonicae eorem erectioni legitima postestatis ecclesiasticae auctoritas accedat. Praefati ordines religiosaeque sodalitates iuxta proprias leges et constitutiones regentur et administrabuntur; attamen ut iuridica frui valeant persona, et patrocinio ac tutela legum Reipublicae iuventur, civili potestati exhibere tenentur testimonium canonicae veniae a respectiva auctoritate ecclesiastica ipsis tributae. . . . Art. 12. In Universitatibus, collegiis, scholis aliisque studiorum institntis publica institutio atque instructio ad normam dogmatum morumque doctrinam Ecclesiae Catholicae conformata ornataque esse debebit. In his omnibus studiorum facultatibus doctrinae religiosae institutio praecepti res erit, piae etium catholicae religionis exercitationes in iisdem frequentabuntur. Art. 13. Quapropter respectivis locorum Ordinariis ius erit sive per se sive per speciales Delegatos in praefatis studiorum facultatibus inspicere, nec non libros, qui pro textu adhibeantur revisere quoad ea, quae fidei doctrinam morumve spectant. Archiepiscopus Bogotensis libros seu textus designabit, qui in Universitatibus legi debeant, ad religionis morumque scientias tradendas; atque ut uniformis sit harum disciplinarum institutio, idem Archiepiscopus, collatis cum aliis locorum Ordinariis consiliis, libros deliget qui pro textu sint in reliquis publicis Athaenaeis. Gubernium cave ebit, ne in humanioribus litteris aut scientiis, et universim in omnium generum disciplinis tradendis, placita evulgentur, quae catholicis dogmatibus et reverentiae ac venerationi erga Ecclesiam debitae adversentur. Art. 14. Quod si contingat, magistratus aut lectores scientiae religionis morumve, contra gubernii edicta et praescriptiones, catholicae doctrinae haud consentanea docere, poterit loci Ordinarius eisdem docendi potestatem adimere. ... Art. 17. Ut matrimonium eorum omnium, qui catholicam religionem profitentur, effectus civiles quoad

contrahentium prolisque personas et bona progignat, iuxta formam a Concilio Tridentino praescriptam contractum esse opportebit. Celebrationi officialis a lege statutus aderit eum tantummodo in finem, ut matrimonium publicis tabulis continuo inscribat; excipitur tamen casus celebrationis matrimonii in mortis articulo, tum enim si haud facile impleri queat huiusmodi iuris solemnitatis, praetermitti et subsidiariis probationibus suppleri ipsa poterit.

§ 5.

Cirkumskriptionsbullen.

I. Cirkumsfriptionsbullen sind einseitige päpstliche Verordnungen (Bullen), welche die Diözesansprengel eines Landes neu abgrenzen (circumscribere). Die deutschen C.B. stammen aus der Zeit nach dem Wiener Kongreß und wurden durch die umfangreichen Säkularisationen zu Eingange sec. 19, in Folge des R.D.H.Schl. v. 25. Februar 1803, veranlaßt. Erlassen sind sie überall im Einvernehmen mit der betheiligten Staatsregierung. Außer der in erster Linie stehenden Sprengeleintheilung sehen sie die Organisation und Ausstattung (Dotation) der neuen Bisthümer, namentlich wegen der Domkapitel, der kirchlichen Lehranstalten (Seminare), der Emeritenund Demeritenhäuser u. a. m. fest. Auch treffen sie meist Anordnung über die Besezung der bischöflichen Stühle und Kanonikate.

Sprengeleintheilung der katholischen Kirche im heutigen Deutschen Reich. A. Preußen. 1. Kirchenprovinz Köln mit dem Erzbisthum Köln und den Bisthümern Trier, Münster, Paderborn. 2. Kirchenproving Gnesen-Posen mit den Erzbisthümern Gnesen und Posen und dem Bisthum Kulm. 3. Oberrheinische Kirchenprovinz (vergl. unter C.) mit den Bisthümern Fulda, Limburg. 4. Eremte Bisthümer: Breslau (Fürstbisthum), Ermland (Frauenburg), Hildesheim, Osnabrück. — B. Bayern. 1. Kirchenprovinz München-Freising mit dem Erzbisthum München-Freising und den Bisthümern Augsburg, Regensburg, Passau. 2. Kirchenprovinz Bamberg mit dem Erzbisthum Bamberg und den Bisthümern Würzburg, Eichstädt, Speyer. C. Südwestdeutschland. Oberrheinische Kirchenprovinz mit dem Erzbisthum Freiburg und den Bisthümern Rottenburg, Mainz. (Fulda, Limburg. Vergl. oben A.) D. Norddeutschland. (Delegaturen und Vikariate.) (Delegaturen und Vikariate.) 1. Apostolische Delegatur für die preußischen Marken und Pommern, verwaltet von dem Fürstbischof von Breslau. 2. Apostolisches Vikariat des Nordens, verwaltet von dem Bischof von Osnabrück. 3. Apostolisches Vikariat im Königreich Sachsen, mit dem Sitz in Dresden. 4. Apostolisches Vikariat für die Anhaltinischen Lande, verwaltet von dem Bischof von Paderborn. 5. Apostolisches Vikariat für die preußische Armee, mit dem Sit in Berlin (,,Katholische Feldprobstei").

Cirk. Bulle für die preußische Monarchie (Alte Lande) vom 16. Juli 1821. Pius episcopus, servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. De salute animarum (Arenga) deque Catholicae Religionis

...

incremento pro Apostolicae servitutis officio impense solliciti curas Nostras continuo intendimus ad ea omnia, quae Christi fidelium Spirituali regimini procurando magis apta et utilia comparare posse dignoscamus. Hoc sane consilio jam diu cogitationes Nostras praecipue intendimus in regiones illas, quae actu Dominatui subsunt Serenissimi Principis Friderici Guilelmi, Borussorum Regis, ut illius intercedente ope ac liberalitate rem sacram ibidem meliori, qua fieri posset, methodo componere valeremus . . . Hujusmodi autem votis Nostris mirifice obsecundavit laudatus Borussorum Rex, cujus propensam admodum invenimus et grato animo prosequimur voluntatem in Catholicos magno numero sibi subditos . . . ita ut omnia tandem fausto felicique exitu componere ac pro Locorum positione atque Incolarum commoditate novum in Borussiae Regno Ecclesiarum Statum et Dioecesium limites nunc constituere singulasque deinde Sedes, ubi deficiant, propriis, dignis et idoneis Pastoribus donare valeamus. (Cirkum skription.) Wratislaviensis Episcopalis Ecclesiae huic Apostolicae Sedi immediate subjectae dioecesim efformabit actuale illius Territorium, exceptis dumtaxat Decanatibus Ostrszeszowensi . . ., at insuper Decanatus Plessensis ... necnon sequentes Paroeciae in Lusatia, videlicet Neocellensis Monasterii Nullius . . quae omnes insimul intra fines Borussici Regni Paroeciae ad 661 numerum ascendent. Conservabit item illas, quas actu habet in Austriaca ditione Paroecias. (Apostolische Delegatur für die Marken und Pommern.) Futuri praeterea ac pro tempore existentis Wratislaviensis Episcopi Administrationi perpetuo subjicimus eas, quae a Vicario Apostolico Missionum septentrionalium fuerunt hucusque administratae Paroeciae in Civitatibus Berolini, Potsdamii, Spandaviae, Francfurti ad Viadrum, Stettini et Stralsundiae, quaeque in posterum vi subdelegationis Episcopi Wratislawiensis a supramemorato Praeposito Parochialis Ecclesiae Sanctae Hedwigis dictae Civitatis Berolinensis erunt administrandae. (Besetzung der Kanonikate.) Futuro autem tempore ac successivis vacationibus a Nobis et Ro. Pontificibus, successoribus Notris, Praepositura, quae major post pontificales dignitas in s m archiepiscopalibus et episcopalibus ecclesiis necnon in ecclesia Aquisgranensi (Aachen) in collegiatam erigenda, itemque Canonicatus in mensibus Januarii, Martii, Maji, Julii, Septembris ac Novembris in praefatis ecclesiis vacantes conferentur, quem a dmodum in capitulo Wratislaviensi hactenus factum est; quod vero ad Decanatus... et ad Canonicatus. in aliis sex mensibus vacantes ab Archiepiscopis et Episcopis respective conferentur. (Besehung der Bischofsstühle.) Facultatem tribuimus, ut in singulis illarum sedium vacationibus per Antistitum respectivorum obitum extra Romanam Curiam vel per earum sedium resignationem et abdicationem... infra consuetum Trimestris spatium Dignitates ac Canonici capitulariter congregati et servatis Canonicis regulis novos Antistites ex Ecclesiasticis quibuscunque viris Regni Borussici incolis, dignis tamen, et juxta Canonicas sanctiones idoneis servatis servandis ad formam sacrorum Canonum eligere possint. Ad hujusmodi autem Electiones jus suffragii habebunt Canonici tam Numerarii quam Honorarii, ne exclusis quidem iliis qui ultra Capitularium numerum in hac reordinatione praefinitum, quoad vixerint, in ipsis Capitulis conservabuntur . . . Quaelibet vero Electionum hujusmodi Instrumenta

in authentica forma exarata ad Sanctam Sedem de more mittentur, a qua si Electio canonice peracta agnoscetur, et ex processu Inquisitionis deinde a Ro. Pontifice in singulis casibus alicui ex Archiepiscopis vel Episcopis intra fines Regni Borussici existentibus committendo et ad formam instructionis jussu S. M. Urbani VIII. Praed. N. editae diligenter exarando de electi idoneitate constiterit, electiones hujusmodi a Nobis et Ro. Pontificibus Successoribus Nostris juxta statutum morem per Apostolicas Literas confirmabuntur. (Seminare.) In singulis praeterea Civitatibus tam Archiepiscopalibus quam Episcopalibus unum Clericorum Seminarium vel conservandum vel de novo quamprimum erigendum esse statuimus, in quo is Clericorum numerus ali atque ad formam Decretorum Sacri Concilii Tridentini institui ac educari debeat, qui respectivarum Dioecesium amplitudini et necessitati respondeat, quique ab Exequutori praesentium Literarum congrue erit praefiniendus. (Dotation.) Super publicis Regni Sylvis nominatim designandis tot Census auctoritate Regia imponentur, quot erunt dioeceses dotandae, et in respectiva qualitate, ut ex iis annui fructus ab omnibus cujuscunque generis oneribus prorsus libere percipi possint qui satis sint, vel ad integram ipsarum Dioecesium dotationem, si nullam actu habeant vel ad Supplementum ejusdem dotationis, si partem aliquam suorum Bonorum adhuc possideant, ita ut singulae Dioeceses eos annuos redditus imposterum habeant, qui redditibus pro Archiepiscopali vel Episcopali mensa, pro Capitulo, pro Seminario Dioecesano proque Suffraganeo statutis in quantitate singulis inferius designanda perfecte respondeant, atque hujusmodi Censuum proprietas per Instrumenta in legitima validaque Regni forma stipulanda et a praelaudato Rege subscribenda unicuique Ecclesiae conferetur . . . Quum forte Magistratus intercesserint, ne Census imponantur laudatus Rex ultro promisit conceptisque verbis sese obligavit... se curaturum esse, ut tot agri Regiis impensis emantur pleno dominii jure singulis Ecclesiis tradendi, quot necessarii sunt, ut eorum redditus annuas illas summas exaequent, quae a Censibus percipiendae essent, nisi impedimentum illud intercessisset. (Schluß.) Nulli ergo omnino hominum (Irritations- und Derogationsklausel. Vergl. oben S. 6.) Datum Romae etc.

[ocr errors]

...

Erektionsbreve für die katholische Feldprobstei in Preußen vom 22. Mai 1868. Pius P. P. ÍX. Ad perpetuam rei memoriam. In hac Beatissimi Petri cathedra (Arenga) . . . Motu proprio, certa scientia et matura deliberatione Nostra per praesentes Vicarium Castrensem sive Cappellanum majorem in Borussia auctoritate Nostra Apostolica instituimus. . . Vicarius Castrensis . . . separata a ceteris Ordinariis iisque minima subjecta jurisdictione pollebit in eos omnes, qui sub Borussiae vexillis militant terra marique ubicunque gentium fuerint atque in omnes et singulos fideles, qui ad Borussiae exercitum secundum leges pertineant. Is per Apostolicas Literas in forma Brevis ab hac Sancta Sede facultates omnes accipiet... iisque vel per se vel per alios ecclesiasticos viros ab ipso subdelegandos uti poterit. Designatio personae pro Capellani majoris munere fiet collatis inter Nos . . . ac Serenissimum Borussiae Regem consiliis. (!) Capellanus major Berolini deget . . . atque ex concessione Apostolicae Sedis Episcopali dignitate fulgebit titulo Ecclesiae in partibus infidelium . . . Cappellanorum minorum erit, Cappellanum Majorem in sui ministerii partibus obeundis...

« ÖncekiDevam »