Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Stellen der Symbole.

Kathol., Mennonit. u. Quäkerische Symbole.

Conc. Trid. sess. 6. cap. 7. Justificatio non est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susce ptionem gratiae et donorum, unde homo ex iniusto fit iustus et ex inimico amicus, ut sit heres secundum spem vitae aeternae iustitia dei, qua nos iustos facit, qua videlicet ab eo donati renovamur spiritu mentis nostrae et non modo reputamur, sed vere iusti nominamur et sumus, iustitiam in nobis recipientes. Quanquam nemo possit esse iustus, nisi cui merita passionis J. C. communicantur, id tamen in hac impii iustificatione fit, dum eiusdem sanct. passionis merito per spiritum s. caritas dei diffunditur in cordibus eorum, qui iustificantur, atque ipsis inhaeret, unde in ipsa iustificatione cum remissione peccatorum haec omnia simul infusa accipit homo per J. Ch., cui inseritur, fidem, spem et caritatem. Vgl. noch cap. 4.

-

Vgl. can. 11. Bellarmin de iustific. 2, 2 sqq. Bossuet expos. c. 6. Becan. man. controv. 1, 16. u. 17.

Ueber das Verhältniss der Sündenvergebung im kathol. Begriff der Rechtfertigung äussert sich Bellarmin a. a. O. so: non potest haec translatio (in statum adoptionis filiorum dei) fieri, nisi homo per remissionem peccati desinat esse impius et per infusionem iustitiae incipiat esse pius. Sed sicut aër cum illustratur a sole per idem lumen, quod recipit, desinit esse tenebrosus et incipit esse lucidus: sic etiam homo per eandem iustitiam sibi a sole iustitiae donatam atque infusam desinit esse iniustus, delente videlicet lumine gratiae tenebras peccatorum cet.

[blocks in formation]

Protestant, u. Socinianische Symbole.

Apol. A. C. p. 73. Quia justificari significat ex injustis justos effici seu regenerari, significat et justos pronuntiari seu reputari; utroque enim modo loquitur scriptura. Ideo primum volumus hoc ostendere, quod sola fides ex injusto justum efficiat, hoc est accipiat remissionem peccatorum cet. Weiter unten: consequi remissionem peccatorum est iustificari; und p. 109. Justificari hic significat non, ex impio justum effici, sed usu forensi: justum pronuntiari.

Ib. p. 125. Justificare h. 1. (Röm. 5, 1.) fo-` rensi consuetudine significat reum absolvere et pronuntiare justum, sed propter alienam justitiam, videlicet Christi, quae aliena justitia communicatur nobis per fidem. Vgl. Conf. Saxon. p. 58 sqq.

F. C. p. 685. Voc. justificationis in hoc negotio significat justum pronuntiare, a peccatis et aeternis peccatorum suppliciis absolvere propter justitiam Christi, quae a deo fidei imputatur. Et sane hic vocabuli illius usus tam in V., quam in N. T. admodum frequens est (Prov. 17, 15. Jes. 5, 23. Rom. 8, 33.).

Zu abermaliger Feststellung des Begriffs der R. fand die F. C. eine doppelte Veranlassung vor, die eine lag in dem Leipziger Interim Planck Lehrbegr. IV. 152 ff., die andre in der Theorie des A. Osiander, Planck a. a. O. 267 ff. u. F. Ch. Baur Epist. ad Planck. in Osiandri de iustificatione doctrinam. Tubing. 831. 4.

Helv. II. cap. 15. Justificare significat apostolo (Paulo) in disputatione de justificatione peccata remittere, a culpa et poena absolvere, in gratiam recipere et justum pronuntiare.

Conf. Gall, art. 18. In sola Ch. obedientia prorsus acquiescimus, quae quidem nobis imputatur, tum ut tegantur omnia nostra peccata, tum etiam ut gratiam coram deo nanciscamur.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Kathol., Mennonit. u. Quäkerische Symbole.
tum et productum in nobis, a quo bona opera na
turaliter procedunt, sicut fructus ab arbore fructi-
fera: internus est partus in nobis, iustitiam in no-
bis producens et sanctitatem; ille est, qui nos iu-
stificat, quocum contraria et corrupta natura, quae
nobis dominabatur et nos in condemnationem in-
duxit, remota et superata est; ipse primus omnium
et super omnia in nobis regnat et gubernat. Qui
igitur hoc modo Christum in ipsis formatum habent,
integrum eum et indivisum possident. Ueberdies

wird in dem ganzen Abschnitte darauf gedrungen,
dass die iustificatio sei eine realis interna animae
renovatio u. der declarative Sinn des iustificare ist
unbedingt verworfen p. 135. Wie damit die Sün-
denvergebung zusammenhänge, sagt 7, 4. p. 129.
Obedientia et passio Ch. illud est, quo anima re-
missionem peccatorum obtineat, cum sit causa pro-
curans istius gratiae et seminis, cuius internis opera-
tionibus Ch. intus formatur et anima illi conformis
fit ideoque iustus et iustificatus cet,
Vgl. auch 7,
8. p. 140. 142.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Anmerk. 1. Nach dem protestant. Begriffe kann die Rechtfertigung nur eine (durch einen Act Gottes vollendete) u. für Alle gleiche sein Apol. p. 96.; nach dem katholischen findet ein Fortschreiten (in der Heiligung) u. ein Gradunterschied zwischen den iustificatis (alter iustior altero) statt Conc. Trid. sess. 6. cap. 10. can. 11. vgl. Bellarmin de iustific, 3, 16, Klee Dogmat. III. 68. Hierauf beruht die Unterscheidung einer iustific. prima u. secunda s. Bellarmin iustific. 2, 15. p. 1084.

Anmerk. 2. Das Verhältniss der Rechtfertigung zum (objectiven) Verdienste Christi bestimmt sich nach dem protestant. Begriffe dahin, dass die Rechtfertigung eine Zurechnung der Gerechtigkeit Christi ist (F. C. p. 584. 685. vgl. Apol. p. 125. Helv. II. c. 15. Conf, Gall. art. 18. Cat. Heid. 61, Declar. Thorun. 2, 4. 7.). Die Katholiken verwerfen consequent diese Bestimmung Conc. Trid. sess. 6. can. 11. Bellarmin de iustific. 2, 7 sqq. u lebren gemäss ihrem Begriffe von iustificatio Trid. sess. 6. cap. 7.: Chr. sua sanctissima passione nobis justificationem meruit (vgl. Becani manuale controv. 1, 16. 9.) u. die communicatio meriti Ch. geschieht in der iustific. eben, dum per sp. s. caritas dei diffunditur in cordibus eorum, qui iustificantur cet., oder wie Bossuet c. 6. sagt: iustitia Ch. non imputatur tantum fidelibus, sed actu ac reipsa sp. s. operatione communicatur, ut eius gratia non iusti tantum reputentur, sed fiant. Vgl. Bellarmin iustific, 2, 3. u, auch Dosithei Confess. c. 18. Der Gegensatz gegen die protestant. Imputationstheorie wird von den kathol. Theologen oft kurz so ausgedrückt: in iustificatione peccata non teguntur tantum, sed tolluntur vere s. Becani manual. 1. p. 225. In anderer Weise leugnen die Arminianer die imputatio iustitiae Christi. Curcell. rel. chr. instit. 7, 9. 6. nullibi docet scriptura, iustitiam Chr. nobis imputari. Et id absurdum est. Nemo enim in se iniustus aliena iustitia potest esse formaliter iustus, non magis, quam aliena albedine Aethiops esse albus vgl. 7, 1. 7. Apol. Conf. Remonstr. p. 112. b. Remonstrantes phrasin illam: Chr. iustitiam nobis imputari in declaratione sua non usurparunt, non, quod eam benigna interpretatione in commodum sensum flecti non posse credant, sed quod si rigide accipiatur, consistere non possit cum illa, quae propria est ecclesiarum reform, sententia, qua iustitia nobis imputari dicitur propter Chr. meritum et obedientiam. Nam si utramque in rigore velimus esse veram, necesse est ut dicamus, iustitiam Ch. nobis imputari propter iustitiam Ch., quae locutio manifestam in sese habet absurditatem. Man soll blos sagen, imputatur nobis iustitia; diese aber besteht nach Limborch theol. chr. 6, 4. 17. eben darin, dass Gott credentem in filium suum, licet antea peccatorem et impium, nunc autem resipiscentem et per fidem opera poenitentia digna producentem eo loco reputat, ac si perfecte iustus esset, ac proinde eum ut talem tractare vult. Es ist zugleich hieraus klar, wie der armin. Widerspruch gegen die imputatio iust. Chr. ausgehe von ihrer divergenten Ansicht (nicht über den Begriff der Rechtfertigung, sondern) über den Grund der Rechtfertigung.

-

Auch die Socinianer, da sie keine eig. satisfactio durch den Tod Chr. lehren (s. 7, 1.), verwerfen consequent die imputatio iustitiae Christi; die Rechtfertigung geht von freier Gnade Gottes ganz allein aus u. besteht darin, dass Gott die an Christus Glaubenden und seinen Geboten Gehorchenden aus Barmherzigkeit von ihrer Schuld und Strafe entbindet, mithin lediglich in Verzeihung vgl. Socin Opp. I. 602. Ostorodt Unterr. S. 295. 301 f. 804 Ziegler a a. O. 255. Wie u. warum endlich die Quaker die imputatio iustitiae Ch. verwerfen, ist ersichtlich aus Barclaii Apol. 7, 2. p. 125.

Anmerk. 3. Die Sündenvergebung, welche durch die Application des Verdienstes Christi bewirkt wird, erstreckt sich nach dem Protestantismus auf die Schuld und alle Strafe der Sünde; nach dem Katholicismus wird diese umfassende Vergebung nur in der Taufe zu Theil, wogegen bei erneuerter Rechtfertigung in der Busse blos Schuld und ewige Strafen der Sünde erlassen werden, die etwaigen zeitlichen Sündenstrafen aber von den Christen selbst abgebüsst werden müssen s. ob. 7, 2. S. 76 sq. Wo in diesen beiden Systemen von Vergebung aller Sünde die Rede ist, werden Erbsünde und peccata actualia verstanden; dagegen beziehen jene Religionsparteien, welche die Realität der Erbsünde leugnen, die Sündenvergebung natürlich nur auf die persönlichen Sünden eines Jeden.

2. Differenzpunkt.

Uebereinstimmend lehren die Religionsparteien, dass die Rechtfertigung dem Menschen gratis per Christum zu Theil werde; die Gemüthsrichtung aber, an welche die Rechtfertigung unmittelbar sich anknüpft, wird verschieden bestimmt. Die Katholiken lehren, dass durch des Menschen Glauben, Reue, Vorsatz zur Besserung Gott bewogen werde, den so Disponirten die Rechtfertigung und damit das Vermögen, sich durch gute Werke Mehrung der Gnade und ewiges Leben zu verdienen, einzuflössen (s. 1. Diffp.); die Protestanten dagegen leiten die Rechtfertigung (u. Seligkeit) allein von dem Glauben d. h. dem Vertrauen des reuigen Sünders auf die verzeihende Gnade Gottes in Christo (fides specialis) ab (und betrachten die guten Werke als Früchte der Rechtfertigung). Endlich (Griechen) Socinianer, Arminianer u. Mennoniten, in die Mitte tretend, wollen nur Glaube u. Werke in Verbindung (eine fides obsequiosa) als die Bedingung der Rechtfertigung angesehen wissen (doch sprechen die beiden letztern Religionsparteien den Werken ausdrücklich alles eigentlich Verdienstliche ab).

Katholische Symbole.

Conc. Trid. sess. 6. cap. 6. Disponuntur ad ipsam iustitiam, dum excitati divina gratia et adiuti fidem ex auditu concipientes libere moventur in deum, credentes vera esse, quae divinitus revelata et promissa sunt, atque illud inprimis, a deo iustificari impium per gratiam eius, et dum, peccatores se esse intelligentes, a divinae iustitiae timore, quo utiliter concntiuntur, ad considerandum dei misericor diam se convertendo in spem eriguntur, fidentes, deum sibi propter Christum propitium fore, illumque tanquam omnis iustitiae fontem diligere incipiunt ac propterea moventur adversus peccata per odium aliquod et detestationem. c. 7. Hanc dispositionem s. praeparationem iustificatio ipsa consequitur cet.') . das Weitere oben 1. Diffp. c. 10. Sic iustificati et amici dei facti, euntes de virtute in virtutem renovantur de die in diem, bh. e, mortificando membra carnis suae et exhibendo ea arma iustitiae in sanctificationem per observationem mandatorum dei et ecclesiae in ipsa iustitia per Ch. gratiam accepta, cooperante fide bonis operibus crescunt atque magis iustificantur cet. — can. 32. Si quis dixerit, iustificatum bonis operibus, quae ab eo per dei gratiam et J. Ch. meritum, cuius vivum membrum est, fiunt, non vere mereri augmentum gratiae, vitam aet. et ipsius vitae aet., si tamen in gratia decesserit, consecutionem atque etiam gloriae augmentum, anath. sit,

[ocr errors]

Ibid. cap. 8. Per fidem ideo iustificari dicimur, quia fides est humanae salutis initium, fundamentum et radix omnis iustificationis.

--

Ibid. cap. 9. Quamvis necessarium sit credere, neque remitti neque remissa unquam fuisse peccata, nisi gratis divina misericordia propter Christum, tamen non illud asserendum est, neminem a peccatis absolvi ac iustificari, nisi eum, qui certo credat se absolutum et iustificatum este, atque hac sola fide absolutionem et iustificationem perfici.

-

Ibid. can. 9. Si quis dixerit, sola fide impium iustificari, ita ut intelligat nihil aliud requiri, quod ad iustificationis gratiam consequendam cooperetur, anathema sit. can. 12. Si quis dix., fidem iustificantem nihil aliud esse, quam fiduciam divinae misericordiae peccata remittentis propter Christum,

1) Zur Erläuterung dieser Stelle sagt Bellarmin iustif. 1, 12. Synod. Trid. septem actus enumerat, quibus impii ad iustitiam disponuntur, videl. fidei, timoris, spei, dilectionis, poenitentiae, propositi suscipiendi sacramenti (baptismi) et propositi novae vitae atque observationis mandatorum dei. Vgl. auch Becan. man. controv. 1, 17.

vel eam fiduciam solam esse, qua iustificamur, anathema sit. can. 14. Si quis dix,, hominem a peccatis absolvi ac iustificari ex eo, quod se absolvi ac iustificari certo credat, aut hac sola fide absolutionem et iustificationem perfici, anathema sit.

Dass die Rechtfertigung, die infusio iustitiae, gratis zu Theil wird, sagt Trid. sess. 6. cap. 8. ausdrücklich: gratis iustificari ideo dicimus, quia nihil eorum, quae iustificationis gratiam praecedunt, sive fides sive opera, ipsam iustificationis gratiam promeretur vgl. auch cap. 6. Doch war es bei den kathol. Lehrern herkömmlich, jene Selbstdisposition des Menschen zur Rechtfertigung ein meritum ex congruo zu nennen (Art. Angl. 13.), u. auch Bellarmin iustific. 1, 17. sagt daher: per fidem nos placere deo et impetrare atque aliquo modo mereri iustificationem 1). Das Meritum ex operibus ist dagegen ein meritum e condigno.

Protestantische Symbole.

A. C. art. 4. Docent, quod homines non possint iustificari coram deo propriis viribus, meritis, aut operibus, sed gratis iustificentur propter Christum per fidem, cum credunt, se in gratiam recipi et peccata remitti propter Christum; banc fidem imputat deus pro iustitia coram ipso.

Apol. A. C. p. 67. Cum iustificatio contingat per gratuitam promissionem, sequitur, quod non possimus nos ipsi iustificare, alioqui quorsum opus erat promittere? Cumque promissio non possit accipi nisi fide, evang. praedicat iustitiam fidei in Chr.

Ib. pag. 94. Sola fide nos iustificamur coram deo, quia sola fide accipimus remissionem peccatorum et reconciliationem, propter Christum, quia reconciliatio seu iustificatio est res promissa propter Christum, non propter legem. S. überh. Apol. p. 73-82. vgl. auch A. Sm, p. 304.

F. C. p. 584. Confitemur, solam fidem esse illud medium et instrumentum, quo Christum salvatorem et ita in Christo iustitiam illam, quae coram iudicio dei consistere potest, apprehendimus. p. 689. Neque contritio neque dilectio neque ulla alia virtus, sed sola fides est illud unicum medium et instrumentum, quo gratiam dei, meritum Ch. et remissionem peccatorum apprehendere et accipere possumus. Recte etiam dicitur, quod credentes, qui per fidem in Ch. iustificati sunt, in hac vita primum quidem imputatam sibi iustitiam, deinde vero etiam inchoatam iustitiam novae obedientiae s. bonorum operum habeant. Sed haec duo non inter se permiscenda aut simul in articulum de iustificatione fidei coram deo ingerenda sunt.

A. C. p. 18. Nomen fidei non significat tantum historiae notitiam, qualis est in impiis et diabolo, sed significat fidem, quae credit non tantum historiam sed etiam effectum historiae, videlicet hunc articulum, remissionem peccatorum cet.

Apol. A. C. p. 68. Ila fides, quae iustificat,

Helv. II. c. 15. Docemus cum apostolo, hominem peccatorem iustificari sola fide in Christum; quia fides Christum iustitiam nostram recipit et gratiae dei in Christo omnia tribuit, ideo fidei tribuitur iustificatio, maxime propter Christum et non ideo, quia nostrum opus est. Donum enim dei est. Heidelb. Cat. Fr. 60. Wie bist du gerecht vor Gott? Allein durch wahren Glauben an Jes, Christum, also dass Gott ohne all' mein Verdienst aus lauter Gnade mir die vollkommene Genugthuung, Gerechtigkeit und Heiligkeit Christi schenkt u, zurechnet, als hätte ich nie keine Sünde begangen noch gehabt, und selbst alle den Gehorsam vollbracht, den Christus für mich hat geleistet. Vgl. 61.

Conf. Gall. art. 20. Credimus, nos sola fide fieri iustitiae participes; hoc autem ideo fit, quod promissiones vitae nobis in ipso (Christo) oblatae tunc usui nostro applicantur et nobis redduntur efficaces, cum eas amplectimur, nihil ambigentes nobis obventura, de quibus ore dei certiores fimus.

Art. Angl. 11. Propter meritum Christi per fidem iusti coram deo reputamur. Quare, sola fide nos iustificari, doctrina est saluberrima ac consolationis plenissima,

Conf. Belg. art. 22. Credimus, spiritum sanctum veram in cordibus nostris fidem accendere, quae Jesum Christum cum omnibus suis meritis amplectitur eumque suum ac sibi proprium efficit nihilque amplius extra eum quaerit. Merito igitur cum Paulo dicimus, nos sola fide iustificari seu fide absque operibus. Interim proprie loquendo nequaquam intelligimus ipsam fidem quae nos iustificat, ut quae sit duntaxat instrumentum, quo Christum, iustitiam nostram, apprehendimus. Vgl. Conf. An

halt. 3.

Helv. II. c. 16. Fides christiana non est opinio

1) Dagegen sagt Klee Dogmat. III. S. 62.,,Zu verdienen ist nicht a) die erste Gnade als erste, als Anfang, b) die Rechtfertigungsgnade als Fundament alles Verdienstes; Grund u. Princip des Verdienstes fallen nicht unter das Verdienst."

[ocr errors]

Protestantische Symbole.

[ocr errors]

non est tantum notitia historiae, sed est assentiri ac humana persuasio, sed firmissima fiducia et evi-
promissioni dei, in qua gratis propter Christum of dens ac constaus animi assensus, denique certissima
fertur remissio peccatorum et iustificatio. p. 69. comprehensio veritatis dei
atque adeo dei
Quoties de fide iustificante loquimur, sciendum est, ipsius, summi boni et praecipue promissionis divinae
haec tria obiecta concurrere, promissionem et qui- et Christi, qui omnium promissionum est colophon.
dem gratuitam et merita Christi, tanquam pretium,
[Calvin. institutt. 3, 2. 7, Iusta fidei defini-
et propitiationem. Promissio accipitur fide, gratui-
tio nobis constabit, si dicamus, esse divinae erga
tum excludit nostra merita et significat, tantum per
misericordiam offerri beneficium: Christi merita sunt nos benevolentiae firmam certamque cognitionem,
pretium, quia oportet esse aliquam certam propitia- quae gratuitae in Christo promissionis veritate fun-
tionem pro peccatis nostris.
per spiritum sanctum et revelatur mentibus
p. 72. Id autem
nostris et cordibus obsignatur.]
est credere, confidere meritis Christi, quod propter
ipsum certo velit nobis deus placatus esse.

data

Cat. Heidelb. Fr. 21. Was ist wahrer Glaube? Es ist nicht allein eine gewisse Erkenntniss, dadurch ich Alles für wahr halte, was uns Gott in seinem Wort hat geoffenbaret, sondern auch ein herzliches Vertrauen, welches der heilige Geist durch das Evangelium in mir wirket, dass nicht allein Andern, sondern auch mir Vergebung der Sünden, ewige Gerechtigkeit und Seligkeit von Gott geschenket sei; aus lauter Gnaden, allein um des Verdienstes, Christi willen.

Ib. pag. 172. Adversarii, cum de fide loquuntur et dicunt, eam praecedere poenitentiam, intelligunt fidem non hanc, quae iustificat, sed quae in genere credit, deum esse, poenas propositas esse impiis cet. Nos praeter illam fidem requirimus, ut credat sibi quisque remitti peccata; de hac fide speciali litigamus, haec fides ita sequitur terrores, ut vincat eos et reddat pacatam conscientiam. Vgl. noch Apol. p. 131. F. C. p. 585. 684. Anmerk. 1. Um den modus der Rechtfertigung durch den Glauben allein auszudrücken, bedienen sich die protestant. Symbole zuw. der paulin. (Röm. 4, 5,) Worte: fides a deo imputatur (nobis) pro iustitia A. C. art. 4. p. 10. Apol 121. Die Arminianer lassen diese Formel (in Vergleichung mit der: iustitia Christi nobis imputatur s. Diffp. 1. Anm. 2.) allein gelten Limborch theol. chr. 6, 4. 39. Auch die Socinianer billigen sie Ostorodt Unterr. S. 304.

Anmerk. 2. Da die Rechtfertigung nach den Protestanten aus dem Glauben (fides specialis), einem geistig bewussten Besitzthum, kommt, so ist hiermit schon ausgesprochen, dass der wahrhaft Gläubige seiner Rechtfertigung gewiss sein könne und in der Regel auch sei Apol. A. C. p. 76. vgl. 221 sq. Calvin, instit 3, 2. 16. Can. Dordr. 5, 9. 10. Declar. Thorun p. 55. (Baur Gegensatz. S. 160 ff.) (nach den Partikularisten ist der Gläubige auch zugleich seiner Seligkeit selbst für immer gewiss, da er der Rechtfertigung nicht wieder durch Unglauben verlustig gehen kann s. No. 12). Dies leugnen die Katholiken gemäss ihrer Vorstellung von Glauben u. Rechtfertigung. Trid. sess. 6. cap. 9. Non asserendum est, oportere eos, qui vere iustificati sunt, absque ulla omnino dubitatione apud semetipsos statuere, se esse iustificatos cet. Nam sicut nemo pius de dei misericordia, de Chr. merito dubitare debet, sic quilibet, dum se ipsum suamque propriam infirmitatem et indispositionem respicit, de sua gratia formidare et timere potest, cum nullus scire valeat certitudine fidei, cui non potest subesse falsum, se gratiam dei esse consecutum. Vgl. can. 13. 15. (16.) Bellarmin de iustific lib. 3. cap. 3-8. Möhler Symbol. §. 18. Klee Dogmat. III. S. 71 ff. Die Arminianer stimmen hinsichtlich der Gewissheit der Rechtfertigung mit den übrigen Protestanten überein ». Z. B. Limborch theol. christ. 6, 7. 1-11., verwerfen aber die von den Calvinisten behauptete Gewissheit der Perseveranz im Glauben (u. somit der künftigen Seligkeit) s. Limborch a. a. O. 6, 7. 12 2 sqq.

[ocr errors]

Anmerk. 3. Was die Protestanten unter dem (rechtfertigenden) Glauben verstehen, geht aus den obigen symbol. Erklärungen hervor. Die Katholiken fordern als Disposition desjen., welcher die Rechtfertigung erlangen will, ebenfalls den Glauben; es ist aber nicht jener specielle, allein auf das Verdienst Christi gerichtete, in gewissem Vertrauen sich aussprechende Glaube, sondern das allgemeine, im Verstande wurzelnde Fürwabrhalten der christl. Offenbarungslehre (worunter freilich auch die Lehre vom Tode Christi vergl. Concil. Trid. sess. 6. cap. 6. oben 8. 98.); in dem Gerechtfertigten aber, welcher Mehrung der Gnade u. ewiges Leben sich verdienen will, ist es der lebendige, in Liebe thätige Glaube, der Glaube mit den guten Werken (fides formata der Theologen) ), was diese Vollendung der Justification herbei führt (Conc. Trid. sess. 6. cap. 7. oben S. 96.). [Auch die Socinianer u. Arminianer beziehen den rechtfertigenden Glauben, dessen Mittelpunkt aber Vertrauen ist, auf die gesammte Wahrheit des Christenthums.] Folgerichtig nach dem Obigen ist es endlich, wenn die kathol. Kirche lehrt, dass der Glaube (als Disposition zur Rechtfertigung) der Busse (Reue) vorausgehe, während die protestantische (lutherische), ihrem Begriff von Glauben gemäss, statuirt, dass die Busse (Reue) zum Glauben leite (u. letzterer selbst pars poenitentiae im weitern Sinne sei s. No. 17.).

1) Vgl. darüber Bellarmin iustif. 5, 4. (Nitzsch Studien 1834. S. 517 f.).

[ocr errors]
« ÖncekiDevam »