Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Katholische Symbole.

nec

Protestantische Symbole, sed solum ignem ut causam primariam et solum calorem s. motus iniiciat; sine fide enim calefactionem ut causam instrumentalem. Vgl. Bossii insti- ulli sacramenta prosunt.] tutt. theol. II. p. 279 sq. u. was Conc. Trid. sess. 6. cap. 6. über die Disposition (in Erwachsenen) zur Taufe sagt. Helv. II. cap. 19. Non approbamus Hiernach würde freilich der Streitpunkt in der Hauptsache verschwinden, denn dass die Kraft den Sacramenten vermöge istorum doctrinam, qui docent, gratiam et der Einsetzung Christi inwohne, hat der Protestantismus nie, res significatas signis (saeram.) ita alligari auch nur entfernt, geleugnet 1). Indess ist 1) nachgewiesen et includi, ut quicunque signis exterius parworden, dass jene Melanchth. Erklärung des ex opere ope- ticipent, etiam interius gratiae rerumque significatarum participes sint, quales sint. Das Positive ist an mehreren Stellen ausgedrückt: Habent Symbola (in sacram.) promissiones adiunctas, quae requirunt fidem. - Sacramenta

rato wirklich vor der Reformation in den Schulen der Theo

logen nicht unüblich gewesen sei; 2) erscheint, was von dem Empfänger verlangt wird, mehr als Negatives denn als Positives, non ponere obicem vgl. Conc. Trid. sess. 7. sacr. can. 6. (in peccato mortali non esse constitutum?); 3) selbst zugegeben, dass dieses non ponere obicem von positiven Qualitäten zu deuten sei, ist doch die von kathol. Lehrern erforderte fides nicht identisch mit dem Glauben der Protestanten. S. Baur Gegensatz S. 229 ff. Nitzsch in den Studien 1834. IV. 853 ff.]

Die griech. Confessionen enthalten nichts von einer Wirkung der Sacramente ex opere operato. Vgl. dag. die Forderung des festen Glaubens in den Communicanten Plato Catech. p. 129. Cat. Rom. 2, 1. 25. Ministri, quoniam in sacra illa functione non suam, sed Christi personam gerunt, ea re fit, ut, sive boni sive mali sint, modo ea forma et materia utantur, quam ex Christi instituto semper ecclesia catholica servavit, idque facere proponant, quod ecclesia in ea administratione facit, vere sacramentum conficiant et conferant: ita, ut gratiae fructum nulla res impedire possit, nisi, qui ea suscipiunt, se ipsos tanto bono fraudare et spiritui sancto velint obsistere. Vgl. 2, 4. 68.

Conc. Trid. sess. 7. sacram. can. 11. Si quis dixerit, in ministris, dum sacramenta conficiunt et conferunt, non requiri intentionem saltem faciendi, quod facit ecclesia, anath. sit.

--

et integra,
latas non percipiant.

[ocr errors]

manent vera

tametsi increduli res obFit hoc non dantis aut offerentis dei vitio, sed hominum sine fide illegitimeque accipientium culpa.

Conf. Gall. art. 37. Affirmamus, eos, qui ad sacram mensam domini puram fidem tanquam vas quoddam afferunt, vere recipere, quod ibi signa testificantur.

Conf. Scot. art. 21. Totum hoc (die Wirkung der Sacram.) ex vera fide Jesum Ch. apprehendente, qui solus facit sacramenta nobis efficacia, provenire dicimus.

Sonst vgl. unten die Stellen über das Abendmahl.

Declar. Thorun, 2, 6, 4. Non ope[Bellarm. de sacram. 1, 27. Sententia Catholicorum rantur sacr. aut conferunt gratiam ex opere est, requiri intentionem faciendi, quod facit ecclesia. Ita operato sine bono motu utentis, sed virtute enim expresse habent concilium Tridentinum et concilium promissionis, quae vera fide acceptanda est. Florentinum in instructione Armenorum. Sunt autem hoc loco quaedam notanda. Primo non ita requiri, ut minister babeat intentionem generalem faciendi, quod facit ecclesia, ut non possit habere particularem: immo melius est habere particularem, id est, conferendi sacramentum baptismi, absolutionis cet. Sed qui non nosset nostra mysteria, satis esset, si in generali intenderet facere, quod facit ecclesia: et hoc docent evangelia. Secundo non est opus, intendere, quod facit ecclesia Romana, sed quod facit vera ecclesia, quaecunque illa sit, vel quod Christus instituit, vel quod faciunt Christiani: ista enim in idem recidunt.

Helv. II. cap. 19. Minime probamus eos, qui sanctificationem sacramentorum attribuunt nescio quibus characteribus et reciQui in- tationi vel virtuti verborum pronuntiatorum

1) S. vorzüglich auch Conf. Helv. II. cap. 19. Sicut a dignitate vel indignitate ministrorum non aestimamus integritatem sacramentorum, ita neque a conditione sumentium. Agnoscimus enim, sacramentorum integritatem ex fide vel veritate meraque bonitate dei dependere.

Katholische Symbole.

[ocr errors]

Ter

tendit facere, quod facit ecclesia Genevensis, intendit face-
re, quod facit ecclesia universalis,
quia putat illam
esse membrum ecclesiae verae universalis.
Non tollit
efficaciam sacramenti error ministri circa ecclesiam, sed de-
fectus intentionis. Atque hinc est, quod in ecclesia catho-
lica non rebaptizantur baptizati a Genevensibus.
tio non requiritur necessario actualis intentio, nec sufficit
habitualis, (qualis etiam in dormiente inesse potest;
alioqui baptizatus diceretur, si quis a dormiente vel ebrio
baptizatus esset) sed virtualis requiritur et sufficit, quamvis
danda sit opera, ut actualis habeatur.
Virtualis dici-
tur, cum actualis intentio in praesenti non adest ob aliquam
evagationem mentis, tamen paulo ante adfuit et in virtute
illius fit operatio. Vergl. auch Bossii institutt. theol. II.
p. 334 sqq.]
Conf. orthod. p. 156.
τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου πν.,
νὰ τὸ ἁγιάσῃ.

ó iɛpeùs úyrúšel to μvýpov ἱερεὺς ἁγιάζει μυςήριον μὲ γνώμην αποφασισμένην του

Protestantische Symbole.

a consecratore et qui habeat intentionem consecrandi.

Declar. Thorun. 2, 6. 5. Efficacia sacramenti non pendet ab intentione ministri, modo in ipsa actione s, administratione servetur formae divinae institutionis.

Die lutherischen Confessionen haben keine Antithese gegen die Intention. Wenn aber der Protestantismus bei der Wirkung der Sacr. Alles auf die Subjectivität des Empfängers wirft, so will er hiermit nicht dem Leichtsinn des Geistlichen, der gedankenlos das Sacrament spendet, eine Entschuldigung bereiten.

Conc. Trid. sess. 7. sacram, can, 12. Si quis dixerit, ministrum in peccato mortali existentem, modo omnia essentialia, quae ad sacramentum conficiendum aut conferendum pertinent, servaverit, non conficere aut conferre sacramentum: anathema sit. Vgl. Klee kathol. Dogmat. II. 87 f.

A. C. p. 12. Sacramenta propter ordinationem et mandatum Ch. sunt efficacia, etiamsi per malos exhibeantur.

Apol. A. C. p. 144. Non sacramenta ideo non sunt efficacia, quia per malos tractantur, imo recte uti possumus sacramentis, quae per malos administrantur.

Vgl. F. C. p. 732.

Conf. Helv. II. c. 19. (Ut) fideles agnoscant, operari deum in suo instituto, ideoque sacramenta perinde ac ex ipsius dei manu percipere et ipsis ministri vitium, si quod insigne ipsi insit, non obesse, quando agnoscant, sacramentorum integritatem dependere ab institutione domini.

Art. Angl. 26. Quamvis — mali — interdum sacramentorum administrationi praesint, tamen cum non suo, sed Christi nomine agant, illorum ministerio uti licet in sacramentis percipiendis. Neque per illorum malitiam effectus institutorum Christi tollitur quoad eos, qui fide et rite sibi oblata percipiunt cet.

Da nach diesen Grundsätzen die Sacram. nicht ex opere operantis (administrantis) wirken, so kann man in dieser Beziehung sagen: sie wirken ex opere operato, wie denn Bellarmin de bon. oper. 2, 12. die Formel so braucht (gl. ex sola dei institutione), doch ist um der Zweideutigkeit willen (s. oben) der Ausdruck immer von den Protestanten vermieden worden.

[blocks in formation]

Mit Ausschluss der Quäker (s. 14, 1.) halten alle christliche Religionsparteien die von Christus angewendete Wassertaufe für einen in der Kirche fortzuführenden Religionsgebrauch, nur weichen sie darin von einander ab, dass die Socinianer glauben, er (sei von Christus selbst nicht als bleibend angeordnet u.) dürfe dem Beispiele der Apostel nach eig. nur bei den von einem nichtchristlichen Glauben zum Christenthum Uebertretenden angewendet werden; die Katholiken, Griechen und Protestanten aber die T. als ein von Christus für alle Zeiten eingesetztes, auch den im Christenthume Gebornen zu ertheilendes Sacram, betrachten,

[ocr errors]
[ocr errors]

Socinianische Symbole.

Cat. Rac. qu. 345. Quid sentis de aquae baptismo? Id, quod sit ritus initiationis, quo homines, agnita Christi doctrina et suscepta in eum fide, Christo auctorantur et discipulis eius seu ecclesiae inseruntur, renuntiantes mundo et moribus erroribusque eius, profitentes vero, se patrem et filium et spiritum sanctum, qui per apostolos locutus est, pro unico duce et magistro religionis totiusque vitae et conversationis suae habituros esse, ipsaque sui ablutione et immersione ac remersione declarantes ac veluti repraesentantes, se peccatorum sordes deponere, Christo consepeliri, proinde commori et ad vitae novitatem resurgere velle, utque id reipsa praestent sese obstringentes, simul etiam hac professione et obligatione facta symbolnm et signum remissionis peccatorum ipsamque adeo remissionem accipientes (lautet in der letzten revid. Ausg. wörtlich ebenso).

Socin de bapt, aq. c. 16. p. 734. b. Abunde probatum, non fuisse omnibus, qui Christi discipuli esse velint peraeque et in perpetuum aquae baptismum suscipiendi praeceptum datum, et ob eam rem posse quempiam et nominari et revera esse Christianum, licet aquae baptismum vel nunquam vel non rite, cum tamen posset, acceperit. c. 17. p. 736. a. Quoniam passim receptum est, ut qui ecclesiae annumerari debeant, aquae baptismo sint tincti: tingantur porro aquae baptismo omnes, qui pro iam tinctis non habentur; nihil enim probibet, quo minus id fieri possit, quamvis ut fiat, praeceptum non fuerit. p. 736. b. Dico censere me, ut quicunque ex Judaeis vel Turcis vel aliis, qui J. Ch. religionem minime profitentur, ad ipsum Chr. convertuntur, in ipsius J. Ch. nomen omnino aqua baptizentur ipsique ea ratione initientur. Etsi enim ea de re nullum expressum et perpetuum mandatum exstat, apostolos tamen qui id facere consueverunt, imitari decet. p. 737. a. Porro qui infantes ex fratribus nati baptizati non fuerint, ii, quoniam ut diximus, adhuc baptismum aquae a nemine negligi debere, plerique omnes censent, omnino postquam ita adoleverint, ut suae fidei rationem reddere possint, in J. C. nomen aqua tingantur. Vgl. noch Opp. I. p. 351. a.

Dass Christus die T. nicht selbst als Initiationsritus angeordnet habe (auch nicht Mt. 28, 19 f.) und dass die Apostel (ohne Vorschrift Christi) nur die erwachsenen Juden und Heiden, u. auch diese nicht immer, getauft haben, sucht Socin zu erweisen de bapt. aquae c. 2. 3. 15. Vgl. a. Ostorodt Unterricht. c. 39.

[merged small][ocr errors]

Die Socinianer betrachten die Taufe nur als eine Cerimonie, wodurch der Täufling seinen Eintritt in die christliche Gemeinde (und seine Uebernahme der christl. Verpflichtung) öffentlich zu erkennen gebe 1); die Arminianer u. Mennoniten erblicken in ihr ausserdem noch eine sinnbildliche Zusicherung der göttlichen Gnade; nur die Katholiken, Griechen und Protestanten legen derselben (ohne die Bedeutung der T. als eines Receptions- u. Bekenntnissritus zn leugnen) eine göttliche Kraft zur Wiedergeburt selbst bei und finden somit in ihr ein Gnadenmittel (vgl. 14, 1. u. die Anm.), nur mit dem Unterschiede, dass die Katholiken (und Griechen) behaupten, in der Taufe werde die Erbsünde selbst ausgetilgt, die Protestanten (gemäss ihrem strengern Begriffe von Erbsünde) lehren, dass die Erbsünde auch in dem Getauften bleibe, jedoch nicht als verdammlich von Gott angesehen (nicht imputirt) werde vgl. No. 5, 2. Anm. 2.

( Stellen der Symbol e.

Ueber die Bedeutung und Wirkung der Taufe überhaupt.

Cat. Rac. qu. 348.

ritu baptismi regenerari).

Socinianische Symbole.

Ueber die T. als Initiationsritus s. die unter 1. angef. Stellen.

(nach der letzten Textrevision). Falluntur vehementer, (qui putant, homines Etenim regeneratio est rationis et voluntatis nostrae transmutatio et ad Christi

1) Zwingli's gleichartige Ansicht von der Taufe ist in der Confess. ad Carol. V. kurz so ausgesprochen: in baptismo res est esse de ecclesia et populo Christi. Bapt. sacramentum est eam rem significans, nempe suscipientem esse de ecclesia, non quod baptismus rem praestet, sed ut rem prius praestitam multitudini testetur.

doctrinam compositio, ut ipsa vox regeneratio indicat. Verum eiusmodi transformatio in infantibus locum habere nequit. Qui ignorant, quae dextra et sinistra sit, tantum abest, ut res tanti momenti in eos cadat. Adultos vero, in quibus mentis et voluntatis transformatio locum habet, aqua vel ritu regenerari posse, tantum a veritate abest, ut etiam videatur quidpiam hoc idololatriae simile, cum aquae vel ritai hoc vel adscribitur vel sine expressa dei voluntate adstringitur, quod ipsi deo et sacro eius verbo, eorum qui regenerandi sunt mentibus, percepto, adscribi debet.

Hiermit sind jedoch noch folgende Aeusserungen F. Socins zu vergleichen: disput. de bapt. aquae c. 7. (in Opp. I. 724.): Considerandum est, me non negare, quin in bapt. aquae post Ch. resurrectionem instituto aliquid sit, quod ad peccatorum remissionem s. ad peccata delenda aliquo modo pertineat. Est enim in ipso, cum in J. Ch. nomine ministretur, publica et aperta J. C. nominis professio, quae nullo pacto omitti debet, alioquin a peccatorum reatu liberatio non continget. Verum professio ista externae illi ablutioni alligata non est, adeo ut etiam alio modo fieri non queat cet. p. 744. b. Quod attinet ad peccatorum remissionem, eam per aquae bapt. adumbratam quidem fuisse et dari quodam modo consuevisse, hoc ipso loco (Hebr. 6, 1. 2.) fatetur scriptura. Verum hoc posterius non alia ratione intelligendum est, quam id, quod de donatione sp. s. per manuum impositionem commemorat, ut scil. res, quae dabatur, nullo modo ipsi ritui externo alligata esset, nec ab ipsius vi aliqua proficisceretur, quamvis, ea cerimonia rite peracta, ex div. benignitate omnino dari consuevisset.

Arminianische und Mennonitische Symbole.

Conf. Remonstr. 23, 3. Baptismus est primus Novi Test. publicus et sacer ritus, in quo foederati omnes (nullo aut aetatis, aut sexus discrimine) per solennem aquae ablutionem ecclesiae inseruntur et cultui divino initiantur, sive idcirco in nomen patris et filii et spiritus sancti aquae immerguntur vel aqua abluuntur, ut hoc veluti symbolico signo ac sacra tessera confirmentur de gratiosa dei erga ipsos voluntate, quod sicut aqua sordes corporis abluuntur, ita ipsi per sanguinem et spiritum Christi (modo sua ipsorum culpa gratiosum hoc foedus irritum non fecerint) intus purgandi, sive a reatu omnium peccatorum plenissime liberandi, et tandem gloriosa filiorum dei immortalitate atque aeterna felicitate donandi sint; ac simul etiam ex altera parte ipsi obligentur, eoque palam declarent, se omnem salutem suam a solo deo et domino Jesu Christo, unico mediatore, sacerdote ac rege suo constanter exspectare, ipsi ex animo confidere, eique, abjectis peccatorum omnium sordibus atque inquinamentis, virtute spiritus sancti per omnem vitam obedire velle. Vgl. Limborch. theol. christ. 5, 67. 5.

-

Ris Confess. art. 31. 32. Sacer baptismus est externa, visibilis et evangelica actio, in qua sec. Christi praeceptum et praxin apostolor. ad finem sanctum aqua baptizantur, qui doctrinam evangelii audiant, credunt et libenter poenitenti corde accipiunt. Tota externi baptismi actio nobis ante oculos ponit, testatur et significat, J. Chr. poenitentem et credentem hominem interne baptizare in lavacro regenerationis et renovatione sp. sancti, abluens per virtutem et merita sanguinis sui effusi omnes animae maculas atque peccata et per virtutem et operationem sp. s., qui vera aqua est, internam animae malitiam redditque eam coelestem, spiritualem cet. Vgl. a. Cornelis Bekenntn. art. 7.

[ocr errors][merged small][ocr errors]

Concil. Trid. sess. 14. poen. cap. 2. Per baptismum Christum induentes nova prorsus in illo efficimur creatura, plenam et integram peccatorum omnium remissionem consequentes. Vgl. sess. 6. cap. 7. Cat. Rom. 2, 2. 5. Recte et apposite definitur, baptismum esse sacramentum regenerationis per aquam in verbo. Natura enim ex Adam filii irae nascimur, per baptismum vero in Christo filii misericordiae renascimur. Vgl. 2, 2. 42. 45. [Bestimmter sagt Bellarmin bapt. c. 12. Confert ex opere op. gratiam et dona divina, quibus vere et formaliter iustificatur homo. Vgl. Klee Dogmat. III. S. 106.1. Ib. 2, 2. 44. Baptismi proprius effectus est peccatorum omnium, sive originis vitio sive nostra culpa contracta sint, remissio. -45. In baptismo non solum peccata remittuntur, sed peccatorum etiam et scelerum poenae omnes a deo benigne condonantur. 50. Exponendum est, huius sacramenti virtute nos non solum a malis, quae vere mala dicenda sunt, liberari, verum etiam eximiis bonis et muneribus augeri. Animus enim noster divina gratia repletur, qua iusti et filii dei effecti aeternae quoque salutis heredes instituimur. Est autem gratia non solum, per quam peccatorum fit remissio, sed divina qualitas in anima inhaerens , quae animarum nostrarum maculas omnes delet ipsasque animas pul

chriores et splendidiores reddit.

Conf. orthod, p. 159 39. Τὸ βάπτισμα τόσην δύναμιν ἔχει, ὅπου ἔζωντας καὶ νὰ μὴ δίδεται δεύτερον, εἶναι ἀναμφίβολος σφραγὶς τῆς σωτηρίας τῆς αἰωνίου, καὶ ποῖος νὰ εἶναι ὁ καρπὸς καὶ τὸ κέρδος τοῦ μυςηρίου τούτου, εὔκολα καθ ̓ ἕνας τὸ γνωρίζει. Διατὶ πρῶτον σικώνει ὅλα τὰ ἁμαρ τήματα, εἰς μὲν τὰ βρέφη τὸ προπατορικὸν, εἰς δὲ τοὺς μεγάλους καὶ τὸ προπατ. καὶ τὸ προαιρε τικὸν· δεύτερον ὁ ἄνθρωπος ἀνακαινίζεται καὶ ἀποκαθίςαται εἰς τὴν δικαίωσιν ἐκείνην, ὅπου εἶχεν ὅταν ἦταν ἀθῶος καὶ ἀναμάρτητος. - ἔπειτα οἱ βαπτισθέντες γίνουνται μέλη του σώματος τοῦ Χριςοῦ καὶ τὸν κύριον ἡμῶν ἐνδυόμεθα.

Vgl. Jerem. in Act. Wirtemb, p. 238.

[ocr errors]

Luth. Cat. min. p. 376. Baptismus operatur remissionem peccatorum, liberat a morte et a diabolo et donat aeternam beatitudinem omnibus et singulis, qui credunt hoc, quod verba et promissiones divinae pollicentur. Cat. mai. p. 543.- quaecunque baptismo promittuntur et offeruntur, victoria nempe mortis ac diaboli, remissio peccatorum, gratia dei, Christus cum omnibus suis operibus et sp. sanctus c. omnibus suis dotibus.

1

Conf. Helv. II. cap. 20. Nascimur omnes in peccatorum sordibus et sumus filii irae; deus autem purgat nos a peccatis gratuito per sanguinem filii sui et in hoc adoptat nos in filios et variis donis ditat, ut possimus novam vivere vitam. Obsignantur haec omnia baptismo; nam intus regeneramur, purificamur et renovamur a deo per spiritum sanctum, foris autem accipimus obsignationem maximorum donorum in aqua, qua etiam maxima illa beneficia repraesentantur et veluti oculis nostris conspicienda proponuntur.

Art. Angl. 27. Baptismus est signum regenerationis, per quod recte baptismum suscipientes ecclesiis inseruntur, promissiones de remissione peccatorum atque adoptione nostra in filios dei per spiritum sanctum visibiliter obsignantur, fides confirmatur et vi divinae invocationis gratia augetur.

Conf. Gall, art, 35, Baptismus nobis testificandae nostrae adoptioni datus, quoniam in eo inserimur Christi corpori, ut eius sanguine abluti simul etiam ipsius spiritu ad vitae sanctimoniam renovemur.

[ocr errors]

Catech. Genev. p. 522. Baptismi significatio duas partes habet. Nam ibi remissio peccatorum, deinde spiritualis regeneratio figuratur. Annon aliud aquae tribuis, nisi ut ablutionis tantum sit figura? Sic figuram esse sentio, ut simul annexa sit veritas. Neque enim sua nobis dona pollicendo nos deus frustratur. Proinde et peccatorum veniam et vitae novitatem offerri nobis in baptismo et recipi a nobis, certum est.

Vgl. noch Catech. Heidelb. Fr. 69 ff. Declar. Thorun, p. 61.

3. Differenzpunkt.

Hieraus ergiebt sich von selbst, dass die Katholiken, Griechen und Protestanten die Taufe für nothwendig (zur Seligkeit) halten. Ebendeshalb lehren sie, dass auch die Kinder der Christen getauft werden müssen, was die Anabaptisten u. Mennoniten schlechthin leugnen, die Arminianer für gleichgültig (nicht nothwendig, doch zulässig) halten.

und Socinianer aber aba

Stellender

[ocr errors]

Katholische Symbole.

Conc. Trid. sess. 5, 4. Si quis parvulos re

T

Symbole, m

[ocr errors]

Protestantische Symbole.

[ocr errors]

A. C. p. 12. De baptismo docent, quod sit
et quod pueri sint

centes ab uteris matrum baptizandos negat, etiamsi necessarius ada

fuerint a baptizatis parentibus orti, aut dicit, in re- baptizandi, qui per baptismum oblati deo recipianmissionem quidém peccatorum eos baptizari, sed ni- tur in gratiam dei.

hil ex Adam trahere originalis peccati, quod rege

L

Apol. A. C. p. 156. Certissimum est, quod

nerationis lavacro necesse sit expiári ad vitam aeter- promissio salutis pertinet etiam ad parvulos.
nam consequendam, unde fit consequens, ut in iis Igitur necesse est baptizare parvulos, ut applicetur
forma baptismatis in remissionem peccatorum non iis promissio salutis,
vera sed falsa intelligatur, anathema sit.

[ocr errors]

offertur..

quia salus cum baptismo

1

[ocr errors]
« ÖncekiDevam »